محمد ولی اللہ ولیؔ
| محمد ولی اللہ ولیؔ | |
|---|---|
| فائل:Wali Bihar UA award.jpg بہار اردو اکیڈمی ایوارڈ لیندے ہوئے ولی۔ نوشاد عالم، وزیر برائے فلاح، بہار، پروفیسر توقیر عالم (درمیان وچ ) پرو وائس چانسلر، مولانامظہرالحق عربی فارسی یونیورسٹی پٹنہ۔ | |
| پیدائش | جنوری 7 1967ء مہويا، ویشالی ضلع، بہار، انڈیا |
| رہائش | نويں دہلی ، صوبۂ دہلی |
| اسمائے دیگر | محمد ولی اللہ |
| پیشہ | اردو تے فارسی ادب توں وابستگی |
| وجہِ شہرت | شاعری |
| مذہب | اسلام |
محمد ولی اللہ تخلص ولیؔ : پیدائش 7 جنوری 1967، بھارت دی ریاست بہار دے ویشالی ضلع مہويا دے حسن پور وسطی وچ پیدا ہوئے۔ والد محترم محمد امین اللہ ابن علی کریم والدہ زاہدہ خاتون۔ تعلیم یم۔ اے۔ پری پی ایچ۔ ڈی (فارسی)، جواہر لعل نہرو یونیورسٹی، نويں دہلی۔
پیشہ ورانہ زندگی
سودھوملازمت فارسی نشریات، آل انڈیا ریڈیو، نويں دہلی۔ بھارت وچ کچھ ایداں شعبہ جات نيں جتھے فارسی مروج اے انہاں وچ اہم یا تاں جامعیات دے فارسی شعبے ہُندے نيں یا فیر میڈیا کے۔ میڈیا وچ وی ایسی خاص میڈیا جس دا اثر رسوخ تقریباً 70 سال توں زیادہ اے، اوہ اے آل انڈیا ریڈیو۔ اس وچ دنیا دی تقریباً 27 زباناں دے نشریات بھارت نال ہُندی نيں۔ انہاں وچ فارسی وی اک اہم بولی اے۔ اس فارسی شعبے وچ نشریات، خبراں تے ہور ثقافتی پروگرامس نوں سلیقے توں عمل آوری وچ ایداں احباب دی ضرورت اے جو ہندوستان دی زباناں دے نال نال فارسی اُتے وی عبور تے ملکہ رکھدا ہوئے۔ ایسی ہی شخصیتاں وچوں اک نيں محمد ولی اللہ ولیؔ۔ فارسی بولی توں انہاں دا لگاؤ کافی دلچسپ اے۔
ادبی سفر
سودھوفارسی ٬اردر تے انگریزی بولی وادب توں ولیﷲولیؔ نوں خاص شغف اے۔ زمانئہ طالبِ علمی توں ہی انہاں دی ذ ہانت و ذکاوت دے گوہر نمایاں رہے نيں ۔1989 توں 1994 تک جواہرلعل نہرو یونیورسٹی٬ نويں دہلی وچ فارسی بولی وادب دے طالب علم رہے ۔1991 وچ انھاں نے ایم اے کاامتحان دیاتے یونیورسٹی وچ بیسٹ پوسٹ گریجویٹ ہونے کاامتناز حاصل کیتا۔ حکومت،ایران دی دعوت پر1997 وچ ایران دا سفرکیا۔ فی الحال آل انڈیا ریڈیو ٬ نويں دہلی دے شعبۂ نشیات،فارسی توں منسلک نيں۔ اس توں پہلے انھاں نے بی۔ این۔ منڈل یونیورسٹی دے تحت ارریہ کالج ٬ ارریہ وچ بہ حیثیتِ صدرشعبۂ فارسی درس وتدریس دا فریضہ وی انجام دتا۔ ولی اللہ ولیؔ بنیادی طور اُتے فارسی بولی و ادب توں متعلق رہے نيں تے انہاں دے مطالعے دا خصوصی محور کلاسیکی ماخذات رہے نيں تے ولیؔ کلاسیکی اردو تے کلاسیکی فارسی ادب دے لئی پہچانے جاندے نيں۔
لکھتاں
سودھو1۔ آرزوئے صبح : آرزوئے صبح‘ ولی اللہ ولیؔ دا پہلا شعری مجموعہ اے جو حمد و نعت،غزل تے نظم اُتے مشتمل انہاں دا قلبی بیانیہ اے۔ صدائے دل ‘ ولی اللہ ولیؔ دی شاعری دی اساس اے ،جو فکری تصنع توں یکسر پاک اے۔ ولیؔ کوئی پیشہ ور شاعر نئيں بلکہ انہاں دا شعری ذوق دل دے ہتھوں پروان چڑھا اے۔ ایہی وجہ اے کہ اوہ حمد و نعت دی وادی وچ قدم رکھدے نيں تاں اسم با مسمیٰ سراپا ولیؔ ہوجاندے نيں تے عجز و انکسار انہاں دے جذبے توں پھُٹنے لگتی نيں۔
| ” | ولیؔ یہ عنایت ہے عشق نبی کی
مری شاعری ورنہ کیا شاعری ہے |
“ |
ولیؔ نے حمد و نعت کہندے ہوئے جس عقیدت،وارفتگی تے خود سپردگی دا مظاہرہ کیتا اے دراصل اوہی نکتے انسانیت دی معراج نيں۔ ایہ خود نوں قدراں توں آراستہ کرنے دا عمل اے جس وچ بجا طور اُتے ولیؔ نے کامیابی حاصل کيتی اے۔ ایہ قدراں انہاں وچ جذبۂ ترحم،بنی نوع انسانی دی بھلائی،مروت تے محبت دے انمٹ نقوش اجاگر کردیاں نيں جنہاں دی وسیع تر نمائندگی انہاں دی شعری تخلیقات وچ کيتی گئی اے۔ اس تناظر وچ ’آرزوئے صبح‘ اس سحر دا استعارہ ثابت ہُندا اے جو کمزوراں،بے کساں تے مظلوماں دی حمایت توں عبارت اے۔ حمد و نعت وچ انہاں دا شعری رویہ اسلامی آداب و معاشرت توں انہاں دی قربت دا پتہ دیندا اے جس دے قالب وچ ہر لمحہ پاکیزہ جذبات تے اسلامی حمایت دا احساس لنگھدا اے ۔
نمونہ کلام
سودھو| ” | دھڑکنے سے اگر عکس، جمال، مصطفے ابھرے
تو اس دل کو جمال، کبریا کا آئینہ کہیے |
“ |
| ” | شفیع، دوعالم کا سایہ نہیں تھا
مگر ان کے ساۓ میں سارا جہاں ہے |
“ |
| ” | بھوکے بچوں کو سلانے کے لیے
ماں نے پتھر کو پکایا دیر تک |
“ |
ناقدین دی نظر وچ
سودھوادب وچ اعلیٰ تعلیم یافتہ نيں ،اس طرح انہاں دا شعری مذاق دو آبہ اے۔ انھاں نے شاعری نوں فکر انسانی دی معراج بتا یا اے۔ توقع کيتی جاندی اے کہ معراج دا انہاں دا ایہ سفر جاری رہے گا تے زندگی تے گرد و پیش دی آگہی اُتے مبنی انہاں دا شعری اظہار انہاں دے اگلے شعری سفر دا پیش خیمہ ثابت ہوئے گا۔
ڈاکٹر منظر اعجاز پٹنہ دا تبصرہ
سودھویہ تاں معلوم سی کہ ولیؔ کدی کدائيں شاعری دے آب نشاط انگیز توں اپنے خشک ہونٹاں نوں تر کرلیندے نيں، ایہ نئيں معلوم سی کہ اوہ جام اُتے جام وی چھلکاندے نيں۔ غالباً اس ذوقِ سخن نوں مہمیز کرنے وچ انہاں دے دہلوی ماحول تے دہلوی دوستاں دی کرم فرمائیاں وی شامل نيں۔ ولی نے روایت تے تفکر کے امتزاج توں اپنا اسلوبَ غزل ڈھالنے دی مخلصانہ کاوش دی اے۔ اسی وجہ توں غزلاں دی ویرانی وچ وی اشجارِ غزل اُتے ہریالی تے موسمِ بہار دے آثار دکھادی دتے جاندے نيں۔
ہر شاعر اپنی ذہنی افتاد،تربيتی نہج تے ترجیحی بنیاداں اُتے اپنی شاعری دی عمارت تعمیر کردا اے جس وچ مطالعہ، مشاہدہ تے ریاضت جداں عناصر دی حیثیت کلیدی ہُندی اے۔ ولی اللہ ولیؔ بنیادی طور اُتے فارسی بولی و ادب توں متعلق رہے نيں تے انہاں دے مطالعے دا خصوصی محور کلاسیکی ماخذات رہے نيں اس نقطۂ نظر توں دیکھیا جائے تاں ولیؔ دی شاعری خاصی کامیاب نظر آندی اے۔ انہاں دی شعری عمارت دے فنی رنگ و روغن وی خاصے گاڑھے تے تابدار نظر آندے نيں۔ بولی و بیان کيتی پختگی تے فنی رچا ؤ پوری توانائی توں دامنِ دل نوں اپنی طرف کھینچتے نيں۔
خواجہ اکرام الدین، ڈائریکٹر قومی کونسل برائے فروغ بولی اردو، نويں دہلی
سودھوولی اللہ ولیؔ اردو شاعری دا اک ایسا ناں اے جس دی انفرادیت اپنے کلام توں نمایاں اے۔ تصوف دے رموز و نکات توں آشنا اس شاعرنے اپنے پیش رو شاعراں دے نال کلاسیکی شعرا دا وی مطالعہ کیتا اے۔ تصوف نوں اردو شاعری دا ایسا جوہر کہیا جاسکدا اے جس دی روشنی نگاہاں نوں دور ہی توں خیرہ کردیندی اے، اسی لئی ولی اللہ ولیؔ دا بیشتر کلام ایسی ہی زرق برق شعریت توں معمور اے۔
ڈاکٹر واحد نظیرؔ٬ یونیورسٹی ملیہ اسلامیہ٬ نويں دہلی
سودھوولیﷲولیؔ دی شاعری کلاسیکی شعری روایات تے عصری حسیات دا خبصورت سنگم اے۔ ایہ ایسی شاعری اے جس اُتے کسی ادبی نظریاتی تصلب دا انطباق نئيں کیتا جاسکدا۔ ولیؔ دی شاعری عمیق نکتے تے دقیق فلسفے توں تعلق نئيں رکھدی بلکہ احساست و جذبات تے مسائل ومشاہدات دے پرخلوص بیان توں عبارت اے۔ ازدل خیزد و بر دل ریزد دی مصداق اس شاعری وچ سادگی وی اے تے پرکاری بھی۔ ایہی سبب اے کہ چھوٹی چھوٹی بحراں وچ ایداں اشعار دل نوں چھوجاندے نيں جنہاں وچ سہل،ممتنع توں موسوم ہونے دی صلاحییت تے خوبی موجود اے۔
| ” | نازنیں٬ نازنیں گلبدن کے لیے
شبنی٬ شبنمی پیرہن چاہیے |
“ |
ان دے اشعار وچ ازلی حقائق دی پیش کش وی اے ٬کرب ذات دی تصویراں وی ہیں٬ مشاہدے وی نيں تے غنائیت بھی۔ شاعر کاکمال ایہ اے کہ انہاں تمام اوصاف نوں نہایت سہل٬ رواں تے دل پزیر انداز وچ شاعری بنادتا اے۔
حقانی القاسمی
سودھوولی اللہ ولیؔ دور خزاں وچ بہار دے اک ایداں شاعر نيں جنہاں نے اپنے جذبات تے احساست نوں خوبصورت شکلاں وچ ڈھالیا اے تے حیات و کائنات دے انہاں فلسفےآں نوں اپنے تخلیقی احساس دا محور بنایا اے، جنہاں توں رہتل دے ارتقا دا تصور وابستہ اے۔
اعزازات
سودھو- دہلی اردو اکیڈمی ایوارڈ - دہلی حکومت۔[۱]
- بہار اردو اکیڈمی ایوارڈ - بہار حکومت
نجی زندگی
سودھوشریک حیات عشرت پروین۔ دو اولاد دختر طلعت آفرین و فرزند شہریار عادل۔
ابلاغ وچ ولیؔ
سودھوحوالے
سودھو- ↑ «/ اردو اکادمی ایوارڈ - محمد ولی اللہ ولی - اکادمی اجلاس». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۵-۱۲-۰۸. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۰-۲۹.