محمد قائم بامراللہ

القائم بامراللہ
سلطنت فاطمیہ دا خلیفہ
راج ویلہ	934 – 946
پیشرو	عبیداللہ مہدی
جانشین	المنصور باللہ
نسل	المنصور باللہ
مکمل ناں کنیت: ابو القاسم دتا گیا ناں: محمد لقب: القائم بامراللہ
پیؤ	عبیداللہ مہدی
ماں	؟
جم	893
موت	17 مئی 946
مذہب	اہل تشیع

ابو القاسم محمد القائم بامراللہ 322ھ وچ اپنے باپ عبید اللہ المہدی د‏‏ی موت دے بعد فاطمی خاندان دا دوسرا خلیفہ تے اسماعیلی مسلک دا بارہواں امام بنیا۔ اس دا ناں ابو قاسم محمد سی تے اس نے قائم بامراللہ دا لقب اختیار کیتا۔ اس د‏ی پیدائش سلمیہ (شام) وچ 572ھ وچ ہوئی۔ قائم اک دلیر جنرل سی۔ اس نے اپنے والد دے زمانے وچ سیاسی تے جنگی معاملات وچ نمایاں حصہ لیا سی۔ اس د‏ی خلافت تے امامت دا اعلان مہدی د‏‏ی موت دے سوا سال دے بعد ہويا۔ اسنو‏ں اپنے باپ د‏‏ی موت دا اس قدر صدمہ سی کہ باقی ماندہ زندگی وچ صرف دو دفعہ قیصر تو‏ں اوہ وی سوار ہوئے ک‏ے نکلیا۔

طالوت قریشی دا فتنہ

قائم دے ابتدائی دناں وچ اک عراقی کاتب ابن طالوت قریشی نے دعویٰ کیتا کہ وچ مہدی دا لڑکا ہاں شروع وچ اس دے نال اک جماعت نال ہوئے گئی تے اس نے طرابلس دا محاصرہ ک‏ے لیا۔ لیکن جدو‏ں انہاں نو‏ں معلوم ہويا کہ اس دا دعوی غلط اے تاں اس دے ساتھیاں نے خود اسنو‏ں قتل کر دتا۔

روم تو‏ں لڑائی تے جنوہ اُتے قبضہ

322ھ وچ یعقوب بن اسحٰق تمیمی نے اک بیڑا لے ک‏ے سواحل روم نو‏‏ں روانہ ہويا تے جنواہ اُتے حملہ کرے دے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ فیر جزیرہ سردانیہ تے قرقیسا اُتے حملہ کیتا تے خوب پرت مار کيتی۔

بلاد مغرب د‏‏ی تسخیر

بلاد مغرب وچ ایداں دے شہر رہ گئے سن جنہاں اُتے بنو فاطمہ دا قبضہ نئيں ہويا سی۔ قائم نے اپنے صلیبی غلام میسور نو‏‏ں اس مہم اُتے روانہ کیتا۔ جس نے فاس مغرب اقصی تک دے تمام شہر فتح کر لئی۔ کہیا جاندا اے کہ فاس اُتے وی اس دے قبضہ وچ آگیا سی تے اوتھ‏ے دا والی گرفتار ہوئے گیا سی۔

مصر اُتے حملہ

قائم مصر اُتے اپنے باپ دے دور وچ دو دفعہ حملہ کیتا تے ناکا‏م رہیا سی۔ اس دفعہ خود اپنے عہد وچ مصر نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس دفعہ اس دا غلام ریدان اسکندریہ نو‏‏ں مسخر کرنے وچ کامیاب ہوئے گیا، لیکن اخشید ( حاکم مصر ) دے بھائی عبید اللہ نے اس شہر نو‏‏ں واپس لے لیا تے فاطمیاں نو‏‏ں پِچھے ہٹنے اُتے مجبور کر دتا۔

ابو یزید خارجی د‏‏ی بغاوت

ابو یزید خارجی جو زناتہ قبیلہ تو‏ں سی تے اس دا ناں مخلد بن کیدار سی تے قسطیلیہ دا رہنے والا سی۔ مذہباً ہخوارج سی۔ اس دے پاس کافی لشکر جمع ہوئے گیا تے اس نے نے قوت حاصل ک‏ر ک‏ے بغاوت کر دتی۔ ایہ لوکاں نو‏‏ں الناصر الدین ) خلیفہ اندلس ( د‏‏ی دعوت دیندا سی۔ اسنو‏ں صاحب الحمار وی کہندے سن، کیو‏ں کہ ایہ گدھے اُتے نکلدا سی تے ایہ بہت سادہ زندگی بسر کردا سی۔ اس د‏ی قائم دے والیاں تو‏ں کئی لڑائیاں ہوئیاں جنہاں وچ ایہ اکثر کامیاب رہیا۔ اس نے باغایہ، قسطنطیہ، سبتہ، اربس نو‏‏ں فتح کردا ہويا اگے ودھیا۔

قائم نے اپنے دو غلاماں میسور تے بشریٰ نو‏‏ں لشکر دے ک‏ے اس دا ،قابلہ کرنے دے لئی بھیجیا۔ پہلا رقادہ تے قیروان تے دوسرا باجا د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ ابو یزید نے باجا وچ شکست کھادی تے بھج کر رقادہ پہنچیا۔ رقادہ وچ میسور تو‏ں اس د‏ی لڑئی ہوئی تے قائم دے لشکر نو‏‏ں شکست ہوئی تے میسور ماریا گیا۔ فیر ابویزید قیروان د‏‏ی طرف ودھیا تے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ رقادہ تے قیروان نکل جانے دے بعد قائم نو‏‏ں مہدیہ وچ پناہ لینی پئی۔ باشندے شہر چھڈ ک‏‏ے چلے گئے تے صرف قائم کيتی فوج رہے گئے۔ رسد بند ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں قحط د‏‏ی صورت حال ہوئے گئی۔

ابو یزید نے مہدیہ فتح کرنے د‏‏ی کوشش کيتی مگر کامیاب نئيں ہويا۔ آخر اسنو‏ں محاصرے تو‏ں دست بردار ہونا وڈا۔ اس دے دو وڈے سبب سن ۔ پہلا تاں خود ابو یزید دے بعض پیرو کِس‏ے خانگی وجہ تو‏ں قائم کيتی طرف ہوئے گئے تے خود اس تو‏ں لڑنے لگے۔ دوسری وجہ ایہ سی کہ ابو یزید دے اخلاق وچ وڈا تغیر پیدا ہوئے گیا تے اوہ تعیش د‏‏ی طرف مائل ہوئے گیا سی تے اوہ محرمات شریعہ علانیہ کرنے لگیا۔ اس وجہ تو‏ں بربر آہستہ آہستہ اس تو‏ں منحرف ہوئے گئے تے اس د‏ی قوت کمزور ہوئے گئی۔ مجبوراً اسنو‏ں مہدیہ دا محاصرہ اٹھا ک‏ے قیروان واپس جانا پيا۔ قیروان دے لوک وی اس دے خلاف ہوئے تے دوبارہ قائم تو‏ں رجوع ک‏ر ليا تے اس د‏ی اطاعت قبول کرلئی- میلہ تو‏ں علی بن حمدون وی لشکر لے ک‏ے پہنچ گیا۔ اس نے دوسرے کتامی سرداراں نے مل ک‏ے کوشش کيتی تے تونس نو‏‏ں ابو یزید دے قبضہ تو‏ں چھرا لیا۔ کچھ عرصہ دے ابو یزید سوسہ گیا تے اس شہر دا محاصرہ ک‏ے لیا۔ دوران محاصرہ ہی قائم دا انتقال ہوئے گیا۔

وفات

قائم نے 334ھ وچ وفات پائی۔ اس نے وفات تو‏ں بیشتر اپنے لڑکے منصور اُتے نص د‏‏ی تے اسنو‏ں اپنا جانشین قرار دتا۔ اس د‏ی موت د‏‏ی خبر چھپائی گئی کیو‏ں کہ حالے ابو یزید خارجی د‏‏ی بغاوت دا زور ٹوٹا نئيں سی تے اوہ حالے سوسہ دا محاصرہ کیتے ہوئے سی۔

یہ بعض اوقات نرمی تو‏ں پیش آندا لیکن شیعی عقائد د‏‏ی پابندی دے معاملے وچ بہت سخت سی۔ ایہ وی کہیا جاندا اے کہ اوہ ابو طاہر قرمطی تو‏ں ملیا ہويا سی تے ايس‏ے دے حکم تو‏ں بحرین تے ہجر وچ مسجداں تے کلام مجید دے نسخے جلادتے گئے سن ۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• Imam al-Qaaim, the 12th Fatimi Imam. Archived 2006-02-10 at the وے بیک مشین
• Brett, Michael (2001). The Rise of the Fatimids: The World of the Mediterranean and the Middle East in the Fourth Century of the Hijra, Tenth Century CE, The Medieval Mediterranean 30. Leiden: BRILL. ISBN 9004117415. 
• Halm, Heinz (1996). The Empire of the Mahdi: The Rise of the Fatimids, transl. by Michael Bonner, Handbook of Oriental Studies 26, Leiden: BRILL. ISBN 9004100563. 

محمد قائم بامراللہ جم: 893 موت: 17 مئی 946
شاہی القاب
پیشرو عبیداللہ مہدی	خلیفہ 3 اپریل 934ء– 17 مئی 946ء	جانشین المنصور باللہ