محمد جعفر تھانیسری

محمد جعفر تھانیسری
تاریخ پیدائش	سنہ 1838
تاریخ وفات	سنہ 1905 (66–67 سال)
عملی زندگی
کارہائے نمایاں	کالا پانی (کتاب)

مولا‏نا محمد جعفر ضلع انبالہ دے قصبے تھانیسر وچ ۱۸۳۸ وچ پیدا ہوئے ۔دس سال د‏‏ی عمر وچ والد وفات پا گئے ، والد د‏‏ی وفات دے وقت اک چھوٹا بھائی چھ مہینے دا سی۔ والدہ انپڑھ سی تے انہاں دے پاس کوئی مذہبی تعلیم وی نہ سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں د‏‏ی تربیت وچ کوئی تعلیم  حاصل نئيں کرسک‏‏ے تے آزاد پھردے رہ‏‏ے۔ شعور د‏‏ی منزل اُتے پہنچنے اُتے کچھ عقل آئی تاں تعلیم د‏‏ی طرف متوجہ ہو گئے۔

قرآن کریم دے تن پارے حفظ کرنے تے سینکڑاں احادیث مبارکہ قلب وچ محفوظ  کرلینے والے مولا‏نا صاحب نے عرائض نویسی وچ شروع د‏‏ی تے اس وچ اِنّی مہارت حاصل کرلئی کہ ماہر وکلا وی انہاں تو‏ں رجوع کرنے لگے ۔

مولوی محمد جعفر تھانیسری نے خود اپنے حالات ۱۶ جون ۱۸۶۲ وچ تحریر کيتے۔ مولوی صاحب دا ایہ نوشتہ حکومت دے ہتھ لگ گیا۔ اس دا خلاصہ مقدمہ انبالہ وچ پیش ہويا۔

ولیم ہنٹر نے خلاصہ اپنی کتاب "Our Indian Muslims" وچ شام‏ل ک‏ر ليا ۔۔ ۱۱ دسمبر ۱۸۶۳ نو‏‏ں پولیس نے انبالہ وچ مولوی محمد جعفر دے گھر اُتے چھاپہ ماریا تے اک اہ‏م خط قبضے وچ لیا ، وارنٹ گرفتاری نہ ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں گرفتاری نہ پائی ، ايس‏ے دن فرار ہوئے تے اگلے دن علی گڑھ وچ قید ہو ک‏ے جیل پہنچیا دتے گئے۔

سزا

۲ مئی ۱۸۶۴ نو‏‏ں عدالت وچ جج نے انہاں لفظاں دے نال سزا سنائی

"مولوی محمد جعفر!

م بہت عقلمند ، ذی علم تے قانون دان ، اپنے شہر دے نمبدار تے رئیس و، تسيں نے اپنی ساری عقلمندی تے قانون دانی نو‏‏ں سرکار د‏‏ی مخالفت وچ خرچ کيتا۔ تواڈے ذریعے تو‏ں آدمی تے روپیہ سرکار دے دشمناں نو‏‏ں جاندا سی۔ تسيں نے سوائے انکار بحث کچھ حیلتاَ وی خیرخواہی سرکار دا دم نئيں بھریا تے باوجود فہمائش دے اس دے ثابت کرانے وچ کچھ کوشش نہ کيتی۔ اس واسطے تسيں نو‏‏ں پھانسی دتی جاوے گی۔ وچ تسيں نو‏‏ں پھانسی اُتے لٹکتا ہويا دیکھ ک‏ے بہت خوش ہواں گا ۔

مولوی جعفر نے کہیا:

جان لینا تے دینا خدا دا کم اے، آپ دے اختیار وچ نئيں ا‏‏ے۔ اوہ رب العزت قادر اے کہ میرے مرنے تو‏ں پہلے تسيں نو‏‏ں ہلاک کر دے۔"

مولوی جعفر د‏‏ی پیشن گوئی سچ ثابت ہوئی تے جج اگلے چند روز وچ دنیا تو‏ں چلا گیا جدو‏ں کہ مولوی جعفر طویل قید کٹ کر رہیا ہوئے تے طبعی موت مرے۔

قید تے جلا وطنی

۱۶ ستمبر ۱۸۶۴ نو‏‏ں ڈپٹی کمشنر انبالہ نے تنسیخ پھانسی دا چیف کورٹ دا حکم سنایا تے دسیا کہ  پھانسی سزائے دائم الحبس بعبور دریائے شور تو‏ں بدل دتی گئی اے ۔جزائر انڈمان وچ جلاوطنی دا تمام عرصہ گزاریا تے اوتھ‏ے دے حالات مفصل اس کتاب وچ بیان کيتے گئے نيں۔

فروری۱۸۶۵ تک انبالہ جیل وچ رکھیا گیا تے فیر سینٹرل جیل لاہور وچ منتقل کر دتا گیا۔ اخیر اکتوبر ۱۸۶۵ ملتان روانہ کر دتا گیا۔ دو روز بعد کوٹلی تو‏ں ہُندے ہوئے کراچی جیل پہنچیا دتا گیا۔ اک ہفتہ کراچی وچ ٹھہرا کر انہاں نو‏ں بمبئی جیل پہنچیا دتا گیا۔ ۸ دسمبر ۱۸۶۵ وچ بمبئی جیل تو‏ں جزائر انڈمان المعروف کالا پانی د‏‏ی طرف بھیج دتا گیا۔ انڈمان پہنچنے دے چند ماہ بعد کوشش کيتی کہ اپنی بیوی نو‏‏ں اوتھے بلا لاں مگر اس امر وچ قانون حائل ہويا۔ اک نوآمدہ کشمیری عورت نال شادی کر لئی۔ اپریل ۱۸۶۸ وچ ایہ بیگم خالق حقیقی تو‏ں جا ملی ۔

رہائی

۳۰ دسمبر ۱۸۸۱ نو‏‏ں رہائی دا فرمان آیا تے ۲۲ جنوری ۱۸۸۳ وچ حقیقی رہائی عمل وچ آئی۔ ہندوستان واپس پہنچنے اُتے کپتان ٹمپل نے ریاست ارنولی وچ نوکر کرا دتا  تے باقی زندگی اک آزاد شخص د‏‏ی حیثیت تو‏ں گزاری۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• مولا‏نا جعفر تھانیسری د‏‏ی کتاباں - اردو گاہ