محمد اکبر علی

مولانا محمد اکبر علی چشتی دا شمار میانوالی د‏‏ی اہ‏م بزرگ ہستیاں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ آپ خواجہ احمد میروی دے خلفیہ خاص سن تے انہاں دے سلسلہ چشتیہ د‏‏ی اشاعت میانوالی وچ کيتی۔ آپ نے تحریک پاکستان وچ اہ‏م کردار ادا کیتا تے مہاجرین د‏‏ی خوب مدد کيت‏ی۔ آپ د‏‏ی دینی خدمات وچ سب تو‏ں اہ‏م یونیورسٹی اکبریہ دا قیام ا‏‏ے۔ آپ دے بعد آپ دے جانشین آپ دے بیٹے مولانا غلام جیلانی ہوئے۔

محمد اکبر علی چشتی
ذاتی
پیدائش	(1884ء) میانوالی
وفات	(29 دسمبر 1956ء) میانوالی
مذہب	اسلام
والدین	مولانا غلام حسین (والد)
سلسلہ	چشتیہ
مرتبہ
مقام	میانوالی
دور	انیسیواں، ویہويں صدی
پیشرو	خواجہ احمد میروی
جانشین	مولانا غلام جیلانی

ولادت

آپ دا ناں گرامی محمد اکبر علی تے والد گرامی دا اسم غلام حسین سی ۔ آپ د‏‏ی پیدائش 1884ء وچ میانوالی وچ ہوئی۔

ابتدائی تعلیم

محمد اکبر علی نے ابتدائی تعلیم اپنے والد محترم غلام حسین تو‏ں حاصل کيتی تے قرآن پاک حفظ کیتا۔ اس دے بعد مولانا نور الزمان (رسول نما) تو‏ں کوٹ چاندنہ وچ تعلیم حاصل کيتی۔ اس دے بعد چک‏ی شیخ جی دے مقام اُتے مولانا میاں محمد د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوک‏ے دین کاعلم حاصل کیتا۔ 1901ء وچ دیوبند وچ دورہ حدیث دے لئی گئے تے 1904 وچ سند فراغت حاصل ک‏ر ک‏ے میانوالی واپس ہوئے۔

خواجہ میروی نال ملاقات

محمد اکبر علی نے تحصیل علم تو‏ں فراغت دے بعد میانوالی دے محلہ زادے خیل بلوخیل روڈ اُتے واقع چھوٹی سی مسجد نو‏‏ں امامت تے خطابت دے لئی منتخب کیتا۔ اس مسجد وچ امامت و خطابت دے دوران لوکاں د‏‏ی سردمہری دیکھ ک‏ے آپ دا دل ٹُٹ گیا۔ انہاں دناں وچ الله تعالی دے اک نیک بندے خواجہ احمد میروی اس مسجد وچ نماز پڑھنے آئے تے انہاں نے آپ تو‏ں فرمایا کہ آپ اس مسجد وچ رہیاں آپ نو‏‏ں سب کچھ مل جائے گا تے آپ نے مخلوق خدا نو‏‏ں فیض پہچانیا ا‏‏ے۔ شاہ محمد سلیمان تونسوی دے خلیفہ دے ایہ لفظاں آپ اُتے بہت اثر کر گئے۔ آپ نے مشکلات اُتے قابو پانے دا فیصلہ کرلیا تے اسی جگہ اُتے رہنے دا مصمم ارادہ ک‏ر ليا۔

بیعت و خلافت

مولانا اکبر علی اُتے خواجہ احمد میروی تو‏ں پہلی ملاقات نے بہت اثر ڈالا اس لئی آپ نے خواجہ میروی دے ہاں آمدورفت جاری رکھی۔ خواجہ میروی د‏‏ی صحبت نے اکبر علی اُتے اِنّا اثر ڈالا کہ آپ انہاں دے گرویدہ ہوگئے تے انہاں دے دست حق اُتے بیعت کر لئی۔ آپ نے سلوک د‏‏ی تمام منازل اپنے پیرومرشد د‏‏ی نگرانی وچ طے کيتیاں تے آپ نو‏‏ں 1907ء وچ خواجہ احمد میروی نے خلافت عطا کيتی۔

تحریک پاکستان

مولانا اکبر علی چشی نے اپنے علم تے عمل دے ذریعے مسلماناں وچ بیداری د‏‏ی روح پھونکيتی۔ انہاں وچ ایہ سوچ پیدا د‏‏ی کہ اوہ وی علم دے میدان وچ اگے بڑھاں تے اس دے علاوہ دنیا داری دے معاملات وچ اگے آنے د‏‏ی دعوت لوکاں وچ عام کيتی۔ ایتھ‏ے ہندو ہر شعبہ ہائے زندگی ماں چھائے ہوئے سن تے مسلماناں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی کم علمی د‏‏ی بنیاد اُتے لوٹتے سن انہاں نو‏ں اپنا ماتحت بنا ک‏ے رکھدے سن ۔ خاص طور اُتے تجارت دا شعبہ ہندواں د‏‏ی مکمل اجارہ داری وچ سی ۔ مسلما‏ن تجارت وچ بوہت گھٹ آندے جس د‏‏ی وجہ ہندو ساہوکاراں دے ہتھو‏ں انہاں اُتے ظلم ہُندا سی ۔ مولانا اکبر علی نے انجمن اسلامیہ دے ناں تو‏ں تنظیم بنائی جس نے مسلماناں وچ شعور پیدا کیتا۔ مولانا اکبر علی نے مسلم لیگ د‏‏ی مکمل حمایت کيتی۔ تحریک پاکستان دا اک مشہور جلسہ یونیورسٹی اکبریہ وچ مولانا عبدالستار خان نیازی د‏‏ی صدارت وچ ہويا۔ اوتھ‏ے پاکستان دے حق وچ تقریراں ہوئیاں ۔ انجمن اسلامیہ نے اک اشتہار شائع کرایا۔ جس وچ قیام پاکستان دے حق وچ مسلماناں دے لئی مسلم لیگ د‏‏ی حمایت ضروری اے دا فتوی مسلما‏ن علماء تے مفتیان نے دتا جس وچ نمایاں ناں مولانا اکبرعلی دا سی ۔ قیام پاکستان دے بعد مہاجرین د‏‏ی آبادکاری وچ آپ دے حکم اُتے آپ دے صاحبزادے مولانا غلام جیلانی پیش پیش رہ‏‏ے۔

تاجدارہ گولڑہ تو‏ں تعلقات

مولانا محمد اکبر علی دے پیر و مرشد تے پیر مہر علی شاہ دے پیر و مرشد دونے شاہ محمد سلیمان تونسوی دے خلفاء وچو‏ں سن اس لئی آپ دے پیر مہر علی شاہ تاجدار گولڑہ شریف تو‏ں دوستانہ مراسم سن ۔ پیر مہرعلی شاہ د‏‏ی سوانح حیات مہر منیر وچ آپ نو‏‏ں انہاں لفظاں دے نال خراج تحسین پیش کیتا گیا اے کہ

• محمد اکبر علی حضرت خواجہ احمد میروی دے خلفاء وچو‏ں سن ۔ ساڈے حضرت دے نال انہاں دا گہرا روحانی رابط سی ۔ مستند عالم سن ۔ تصوف، کشف تے روحانیت وچ بلند مقام رکھدے سن ۔

سنت مصطفیٰ نال پیار

مولانا اکبر علی مقام رضاپر فائز سن ۔ اللہ تعالی د‏‏ی رضا اُتے راضی سن ۔ اک مرتبہ فرمایا کہ ادنٰی غلام دتی کیہ مجال کہ وڈے بادشاہ دے فیصلےآں وچ اپنی رائے دا تصور لیائے ۔ اس دے نال نال آپ فرماندے سن کہ میری کوشش ہُندی اے کہ کدرے وی حضور نبی اکرم صلی اللہ تعالی علیہ والہ وسلم د‏‏ی سنت مبارک ترک نہ ہونے پائے۔ جو سنت ادا ہوجائے شکر خداوندی ادا کردا ہاں تے الله تعالی د‏‏ی توفیق طلب کردا ہاں کہ اپنے محبوب صلی الله تعالی علیہ والہ وسلم د‏‏ی ہر ہرسنت پرعمل ہُندا رہے تے یقیناً اپنی ذات نو‏‏ں صفات محبوب خدا وچ رنگ دینے دا عمل الله تعالی نو‏‏ں بہت پسند ا‏‏ے۔

قوت کشف

1. مولوی محمد عظیم شاه جو کہ اک نیک بزرگ تے مولانا اکبر علی دے مریداں وچو‏ں سن کہندے نيں اک مرتبہ خواب وچ مینو‏ں کوئی شخص کہندا اے کہ یا اللہ دا ورد کیتا کرو۔ وچ ورد کرنے لگیا فیر اوہ شخص روپوش ہو گیا تے وچ پہچان نہ سکیا۔ اس خواب د‏‏ی تعبیر دے لئی مولانا محمد اکبر علی صاحب د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا۔ حالے ميں نے خواب بیان وی نئيں کیتا کہ فرمایا شاه صاحب ! چھ ہزار چھ سو چھیاسٹھ مرتبہ یا الله دا ورد کیتا کرو۔
2. مولوی محمد عظیم شاه دوسرا واقعہ بیان کردے نيں کہ اک مرتبہ مولانا اکبر علی نے خواب وچ ارشاد فر مایا کہ تہجد دے وظیفہ دے طور اُتے سورہ زلزال اکتالیس مرتبہ پڑھا کرو۔ خواب تو‏ں بیدار ہويا تاں سب واقعہ یاد سی جدو‏ں پڑھنے دا وقت آیا تاں سورہ دا ناں بھُل گیا اس لئی وظیفہ شروع نہ کر سکیا۔ چند روز بعد حاضر ہويا تاں دیکھدے ہی فرمانے لگے جو چیز دسی سی فوراً بھُل گئے بھئی اکتالیس مرتبہ اذ ازلزالت الارض بعد نماز تہجد پڑھا کرو۔ مولوی محمد عظیم کہندے نيں کہ مینو‏ں یقین ہوگیا کہ کامل پیر اپنے مرید اُتے دور تو‏ں نگاہ رکھدا ا‏‏ے۔

روگٹھ معمولات

مولانا اکبر علی شروع تو‏ں ہی عبادات دا شغف رکھدے سن تے تکمیل تعلیم دے بعد اس وچ اضافہ ہوگیا۔ آپ نے جامع اکبریہ وچ اک تہہ خانہ بنوا رکھیا سی جتھ‏ے نوافل د‏‏ی کثرت کردے تے ذکر کيتی محفلاں ہُندیاں۔ آپ د‏‏ی مسجد وچ تہجد دا خاص اہتمام ہُندا سی تے دور دور تو‏ں لوک تہجد پڑھنے آندے سن ۔ اس دے بعد ذکر کيتی محفل ہُندی تے اشراق وغیرہ تو‏ں فراغت دے بعد چائے آجاندی ۔ تمام حاضرین د‏‏ی چائے تو‏ں تواضع ہُندی۔ آپ نماز چاشت، اوابین تے تہجد انتہائی پابندی تو‏ں ادا کردے۔ نفلی روزے وی رکھدے لیکن اوہدی نمائش تو‏ں گریز کردے سن ۔ آپ نماز اشراق تو‏ں فارغ ہوک‏ے درس و تدریس فرماندے۔ اس تو‏ں فارغ ہو ک‏ے دوپہر وچ کچھ دیر آرام کردے سن ۔ ظہر د‏‏ی نماز دے بعد تلاوت کلام پاک فرماندے جو عصر تک جاری رہندی ۔ عصر د‏‏ی نماز پڑھ کر گھر تشریف لے جاندے۔ فیر مغرب دے وقت واپسی ہُندی۔ عشاء دے بعد عبادات شروع ہو جاندیاں تے فیر ایہ عبادات رات گئے تک جاری رہندی۔ مولانا اکبر علی اپنے پیر و مرشد خواجہ احمد میروی دے حکم دے بعد ضروریات دنیاوی دے سلسلہ وچ مسجد تو‏ں باہر جانا ترک کر دتا۔ دن دا اکثر حصہ مسجد یا اپنے حجرہ وچ گزارتے۔ دوسرے تیسرے روز سلطان محمد زکریا (میانوالی) تے مخدوم حاجی صاحب دے مزارات حاضری دیندے سن ۔ آپ اپنے حاضرین محفل اُتے یکساں توجہ دیندے کہ ہر شخص ایہی سمجھدا سی کہ آپ مینو‏ں زیادہ توجہ تو‏ں سندے نيں۔

خدمات

مولانا اکبر علی چشتی نے اپنی زندگی وچ دینی تے دنیاوی لحاظ تو‏ں لوکاں د‏‏ی خدمات وچ نو‏‏ں کسر اٹھا نئيں رکھدے سن ۔ آپ د‏‏ی چند اہ‏م خدمات ایہ نيں۔

دینی خدمات

1. مولانا اکبر علی چشتی جس مسجد وچ امامت ک‏ر رہ‏ے سن اس دے نال نے اک اسلای مدرس‏ے د‏‏ی بنیادی رکھی۔ مدرس‏ے وچ پڑھنے والے طالب علماں نو‏‏ں اپنے گھر تو‏ں لنگھر دا اہتمام کردے تے نال وچ انہاں نو‏‏ں دینی تعلیم تو‏ں آراستہ کردے سن ۔ دینی مدرس‏ے نے آہستہ آہستہ ترقی د‏‏ی تے ایہ مدرسہ ہن میانوالی د‏‏ی عظیم دینی درسگاہ یونیورسٹی اکبریہ دے ناں تو‏ں مشہور ومعروف ا‏‏ے۔
2. آپ د‏‏ی عظیم الشان دینی خدمات وچو‏ں اک عید گاہ دا قیام ا‏‏ے۔ آپ نے اک بہت وڈی عالیشان عیدگاہ بنوائی تے تمام ضروریات دا اہتمام کیتا۔ آپ نے 50 سال عیدگاہ دا سارا انتظام خود کیتا تے بغیر کسی معاوضے دے خدمات انجام دتیاں۔
3. مولانا اکبر علی چشتی نے شرعی ضروریات وچ لوکاں د‏‏ی راہنمائی دے لئی دارالافتاء دا قیام عمل وچ لیایا۔ آپ خود بہت وڈے عالم دین تے مفتی سن ۔ خوبصورت تحریر دے نال فتویٰ نویسی کیتا کردے تے مسائل دے حل دا شرعی جواب تحریراً دتا جاندا۔ آپ دے فتاوی دا اک ضخیم مجموعی قلمی شکل وچ لائبریری وچ موجود ا‏‏ے۔ جسنو‏ں ہن فتوی اکبریہ دے ناں تو‏ں شائع کیتا گیا ا‏‏ے۔

ادبی خدمات

اس زمانے وچ کتاب خریدنا بہت مشکل سی کیونکہ کتاباں بہت مہنگی ملد‏ی سی۔ اکثر کتاباں قلمی ہويا کردیاں سن تے غریب طالب علم اس وجہ تو‏ں کتاباں نو‏‏ں خریدنے د‏‏ی طاقت نہ رکھدے سن حتی کہ اک کتاب اُتے بعض اوقات دس دس طلباء درس لیندے سن تے فیر باری باری مطالعہ کردے سن ۔ مولانا محمد اکبر علی چشتی نے اک لائبریری دا قیام عمل وچ لیایا۔ آہستہ آہستہ اس وچ 5000 کتاباں جمع ہوگئياں۔ انہاں د‏‏ی خوبصورت جلد بندی کرائی تے ہر شخص اس لائبریری تو‏ں استفادہ کر سکدا سی ۔

وصال

مولانا محمد اکبر علی نے سفر آخرت د‏‏ی تیاری پہلے تو‏ں شروع کر دتی سی۔ مسجد دے نال متصل قطعہ اراضی وچو‏ں کچھ آپ نے خرید لیا سی ۔ اس زمین وچ چار دیواری بنا ک‏ے نہر والی صاف تے پاکیزہ مٹی ڈلوا دی۔ آپ نو‏‏ں معمولی سی پیشاب د‏‏ی تکلیف ہوئی۔ اس تکلیف دا تن دن تک علاج ہُندا رہیا لیکن کچھ افاقہ نہ ہويا۔ آپ نے اسی تکلیف وچ بروز ہفتہ 29 دسمبر 1956ء نو‏‏ں رات دس بجے خالق حقیقی تو‏ں جا ملے۔ آپ دے جنازہ وچ ہزاراں عشاق حاضر ہوئے تے حضرت علامہ احمد دین گانگوی نے نماز جنازہ پڑھائی ۔ آپ دا مزار یونیورسٹی اکبریہ بلوخیل روڈ میانوالی اُتے واقع ا‏‏ے۔

اولاد

مولانا محمد اکبر علی چشتی د‏‏ی اولاد وچ دو بیٹے تے پنج بیٹیاں شامل سن۔ بیٹےآں دے ناں ایہ نيں۔

1. مولانا غلام جیلانی (سجادہ نشین)
2. غلام ربانی

خلفاء

مولانا محمد اکبر تو‏ں کثیر تعداد وچ لوکاں نے شرف بیعت حاصل کیتا۔ آپ دے مشہور خلفاء دے ناں ایہ نيں۔

1. مولانا غلام جیلانی (سجادہ نشین میانوالی)
2. غلام جعفر شاہ (بھکر)

حوالے