مجاز مرسل
مجاز مرسل اوہ مجاز اے جیہدے وچ تشبیہ نہ ہووے بلکہ اوہدے توں علاوہ ہور تعلق ہووے تے کسے ایہجے قرینے دا ہوݨا ضروری اے جیہدے معنے حقیقی مراد لیݨ مانع ہوݨ ۔
ایتھے لفظ اپݨے حقیقی معنی وچ مطلقن استعمال نہیں ہُندا بلکہ اوہدے معنے ہمیشا مجازی ہُندے نیں پر اوہناں مجازی معنی تے لفظ مستعملہ وچ کوئی نہ کوئی قرینا مراد ضرور ہُندا اے یعݨی کدی کُل بول کے جُز مراد لیندے نیں تے کدی جُز بول کے کُل ، کدی سبب بول کے مسبَّبْ تے کدی مسبَّبْ بول کے سبب مرا د لیندے نیں ، کدی ظرف بول کے مظروف تے کدی مظروف بول کے ظرف ، اس طرحاں ای چند تے قرینے وی نیں پر شاعری وچ عمومن مذکورہ بالا قرینے ای استعمال ہُندے نیں ۔
دُرُوس البلاغت وچ ایہدیاں 8 قِسماں بیان ہویاں نیں ۔ ایہناں وچ محل بول کے حال تے حال بول کے محل دے قرینے دی وی مثال اے ۔ تفصیل دی بجائے صرف علاقہ درج اے (1) سَبَبِیبَّْ دا علاقہ (2) مسبَّبِیَّتْ دا علاقہ (3) جزئیَّت دا علاہ (4) کلّیت دا علاقہ (5) ماکان دا علاقہ (6) مایکون دا علاقہ (7) محلیّت دا علاقہ (8) حالیّت دا علاقہ
مثال : فیض اے یا شہِ تسنیم نرالا تیرا
آپ پیاسےآں دے تجسس وچ اے دریا تیرا
ایتھے ظرف بول کے مظروف یعݨی دریا بول کے پاݨی مراد لیا اے ۔
اتر کے رہ گیا ہووے جِداں کوئی خنجر ونگوں
کھڑا اے دشت دے پہلو وچ اک شجر ایہجا
ایتھے نہ خنجر اپݨے اصلی معنےآں وچ اے نہ دشت نہ شجر ، ایتھے خنجر دے معنی درد یا تکلیف یا درد و تکلیف دیݨ والی چیز مراد اے ۔ اس طرحاں دشت اپݨے اصلی معنے وچ نہیں بلکہ دشت توں اپݨی ہستی ، شجر توں اپݨی ذات مراد اے ۔ ایتھے مسبّب بول کے سبب مراد لیا گیا اے ۔
ہر اک شے عجیب اَگ دی گرفت وچ ملی
سلگ رہی سی دم بدم پر کَدھرے تعھواں نہیں سی
ہر شے دے نال اگ دا استعمال، اَگ اپݨے اصل معنے وچ نہیں ۔ سُلگݨا وی اپݨے اصل معنے وچ نہیں ۔ ایتھے سبب بول کے مُسبّب مراد لیا گیا اے ۔