لابھ سنگھ

لابھ سنگھ
جم	سنہ 1952   امبرسر
وفات	12 جولائی 1988 (35–36 سال)  اڑمڑ ٹانڈا
شہریت	بھارت
عملی زندگی
پیشہ	پولیس افسر
دستخط
فائل:Signature of "Labh Singh" (born as Sukhdev Singh Dhillon), former militant leader of the Khalistan Commando Force.jpg

سکھدیو سنگھ ڈھلوں (1952 – 12 جولائی 1988), جسنوں لابھ سنگھ وجوں جانیا جاندا ہے اتے سکھا سپاہی اتے جنرل لابھ سنگھ وجوں وی جانیا جاندا ہے، اکّ سابقہ پنجاب پولیس اہلکار سی جو کھاڑکو بن گیا سی جسنے خالصتان کمانڈو فورس دے پہلے لیڈر توں بعد کمان سمبھالی سی۔، منبیر سنگھ چہیڑو نوں 1986 وچ گرفتار کیتا گیا سی۔

اوہ جرنیل سنگھ بھنڈرانوالے دا ساتھی سی اتے ساکہ نیلا تارا دوران بھارتی فوج خلاف لڑیا سی۔ اوہ پنجاب پولیس دے ڈائریکٹر-جنرل جولیؤ پھرانسس ربیرو ' تے حملے 'چ شامل سی۔ اسنے کتھت طور 'تے ماسٹرمائینڈ جو اس ویلے بھارت دی سبھ توں وڈی بینک ڈکیتی سی، لگبھگ روپئے لے لئے۔ 60 ملیان ($4.5 ملیان) پنجاب نیشنل بینک، ملر گنج شاخاں، لدھیانہ توں۔ جس نے خالصتان کمانڈو فورس نوں ہتھیار خریدن دے یوگ بنایا۔

شروع دا جیون

لابھ سنگھ دا اصلی ناں سکھدیو سنگھ ڈھلوں سی، جس نوں سکھا سپاہی دے ناں نال وی جانیا جاندا سی۔ اوہ ضلع امرتسر دی تحصیل (اپ-زلھا) پٹی دے پنڈ پنجوڑ وچ رہندا سی اتے اس کول 9 acre (36,000 میٹر²) سی۔ زمین۔ اس دا ویاہ دوندر کور نال ہویا۔

پنجاب پولیس سیوا

بابا بڈھا صاحب کالج توں اپنی پڑھائی ختم کرن توں بعد، لابھ سنگھ 1971 وچ پنجاب پولیس فورس وچ شامل ہو گیا اتے اسنے سکھ-نرناکاری جدوجہد دے بعد 1978 وچ اپنی نوکری چھڈن تک فورس وچ سیوا کیتی۔

شروعاتی کھاڑکوواد

جرنیل سنگھ بھنڈرانوالے اتے سکھ-نرنکاری جدوجہد توں متأثر ہو کے، لابھ سنگھ نے 1978 وچ پنجاب پولیس چھڈّ دتی اتے سکھ آزادی دی لہر وچ شامل ہو گئے۔

28 اکتوبر 1982 نوں لابھ سنگھ، سریندر سنگھ سوڈھی اتے سکھدیو سنگھ سکھا ککڑ نے روشن ستارہ دا قتل کر دتا۔ ستارہ نرنکاری دے 7 ستاریاں وچوں اکّ سی۔ ستارہ نے جرنیل سنگھ دی تنقید کیتی سی اتے اکّ ہور سکھ قتل عام دی گل کہی سی۔ لابھ سنگھ اتے اس دے ساتھیاں نے پولیس دا بھیس دھار لیا سی۔ اوہناں نے گولیاں چلا دتیاں اتے ستارہ نوں سٹینگناں نال مار دتا۔ اوہ موٹرسائیکل 'تے فرار ہو گئے۔

26 ستمبر 1983 نوں لابھ سنگھ اتے سریندر سنگھ سوڈھی نے ڈی.ایس.پی. (ڈپٹی سپرڈینٹ آف پولیس) گربچن سنگھ دے سجے ہتھ مکھن حوالدار دا قتل کر دتا۔ مکھن نے کلونت سنگھ نوں تسیہے دے کے موت دے گھاٹ اتار دتا سی اتے کئی جھوٹھے مقابلیاں وچ شامل ہون دا الزام سی۔ لابھ سنگھ اتے سوڈھی نے ٹرکّ ڈرائیوراں دا بھیس دھار لیا۔ اوہ اکّ ہوٹل وچ کھانا کھا رہے سن۔ مکھن ہوٹل وچ وڑ گیا سی۔ لابھ سنگھ ولوں اس نوں گولی مار دتی گئی پر اوہ بھجن وچ کامیاب ہو گیا۔ لابھ سنگھ نے پچھا کیتا اتے اس دے سر اتے چھاتی وچ گولی مار دتی۔ لابھ سنگھ اتے سوڈھی بھجن وچ کامیاب ہو گئے۔

2 اپریل 1984 نوں بی جے پی دے اسمبلی ممبر ہربنس لال کھنہ نوں لابھ سنگھ اتے سریندر سنگھ سوڈھی نے مار دتا سی۔ ہربنس لال کھنہ نے گرو گرنتھ صاحب دے 24 سروپ بیدبی کیتے سن اتے 125 سکھاں دے وال کٹے سن۔ لابھ سنگھ اتے سوڈھی نے افسراں دا روپ دھاریا۔ اوہ ہربنس لال کھنہ کول پہنچے اتے اوہناں نوں اتے اس دے انگ رکھئکاں نوں سٹینگناں نال مار دتا۔

30 اپریل، 1984 نوں ڈی.ایس.پی. گربچن سنگھ اتے اس دے گنمیناں نوں لابھ سنگھ اتے میجر سنگھ ناگوکے نے مار دتا سی۔

مئی 1984 وچ، لابھ سنگھ، گرسیوک سنگھ ببلا، گرندر سنگھ اتے سورنجیت سنگھ 'تے ہند خبراں اخبار دے گروہ اڈیٹر رمیش چندر، جو کہ جرنیل سنگھ بھنڈرانوالے دے کٹڑ نقاد سن، نوں مارن دا الزام لگایا گیا سی اتے لکھیا سی کہ پنجاب بچڑخانہ بن گیا سی۔ امرتسر دی اکّ خبراں ایجنسی نوں اکّ کال وچ، چار ہتھیاربند لوکاں ولوں جالندھر وچ ہوئے حملے دی ذمہ واری سکھ کھاڑکو گروہ دیشمیش ریجیمینٹ نے لئی سی۔

آپریشن بلو سٹار دوران، اسنے ہور سکھ کھاڑکوآں نال بھارتی فوج دے خلاف لڑائی لڑی۔ اس نوں فوج نے کاروائی توں بعد گرفتار کر لیا۔

خالصتان کمانڈو فورس نال ایسوسی ایشن

Jailbreak

جالندھر، پنجاب، بھارت وچ ضلع عدالت 'تے ہوئے پرتشدد حملے وچ 6 لوکاں دی موت ہو گئی اتے ہور زخمی ہو گئے۔ امریکہ وچ 6 اپریل 1986 نوں رپورٹ کیتے گئے حملے دے ذکر وکھرے سن۔ محمود دی "پھائیٹنگ فار پھیتھ اینڈ نیشن: ڈائلاگز ود سکھ ملٹینٹس" وچ اکّ ان پچھاتے سروت مطابق ایہہ حملہ سکھ کھاڑکو آگوُ منبیر سنگھ چہیڑو اتے اس دے ساتھیاں ولوں کیتا گیا سی۔

اریزونا، امریکہ دے "دِ کوریئر" نے یوپیائی نال متعلق اکّ کہانی جاری کیتی جس وچ کیہا گیا ہے کہ 3 "سکھ اتوادیاں" نے 3 پولیس افسراں دی قتل کر دتی جو 3 قیدیاں نوں اکّ باتھروم وچ لے جا رہے سن، جدوں کہ "16 ہتھیاربند عدالت دے گارڈ ڈردے ہوئے ڈر گئے"۔ رپورٹ وچ کیہا گیا ہے کہ 2 پولیس والے اکّ چوتھے قیدی نوں وی گولی مار کے مار دتا گیا سی، اتے ایہہ کہ "تنّ ہور ادھیکاری، اکّ وکیل اتے اکّ راہ گیر زخمی ہو گئے سن کیونکہ سکھاں نے 15 منٹ تکّ کھیتر وچّ چھڑکاء کیتا سی۔" پولیس نے کیہا کہ گارڈ جوابی گولیباری کرن توں بہت ڈرے ہوئے سن۔ ایہہ چوتھا شکی حراست وچ رہا۔ انت وچ، کوریئر لیکھ وچ رپورٹ کیتی گئی کہ سکھاں نے لاشاں توں "تنّ رائیپھلاں اتے اکّ سبمشین گن" لٹّ لئی، اتے اکّ 6ویں اہلکار نے بعد وچ حملے وچ زخماں دی تاب نہ جھلدیاں دم توڑ دتا۔

" ولمنگٹن مارننگ سٹار " نے اکّ ایپی کہانی دتی، اتے دسیا کہ 3 "سکھ کٹڑپنتھیاں" نے ضلع عدالت کمپلیکس دے اندر 4 پولیس افسراں نوں مار دتا، دو افسراں نوں ماریا جیہناں نوں "ویہڑے دے گیٹ 'تے گولی مار دتی گئی جدوں حملہ آور بھجّ گئے"، اتے 4 ہور زخمی ہو گئے۔ انسان، اکّ وکیل سمیت۔ دِ سٹار نے رہاء کیتے گئے شکیاں دی پچھان لابھ سنگھ، گرندر سنگھ اتے سورنجیت سنگھ وجوں کیتی ہے، جیہناں نوں اکّ ہندو اخبار دے اڈیٹر رمیش چندر دی قتل دے الزاماں تحت عدالت وچ پیش ہونا سی۔ دِ سٹار نے رپورٹ دتی کہ ضلع میجسٹریٹ ایسسی اگروال نے کیہا کہ 4 حملہ آوراں نے اکّ لین توں اکّ کمپاؤنڈ دیوار اتے گولیباری کیتی۔ اس نے اگے دسیا کہ ہورناں نے حملہ آوراں نوں نیڑیوں گولیباری کردے ہوئے دیکھیا جدوں پولیس قیدیاں نوں ٹائلٹ ول لے گئی۔ رپورٹ ضلع پولیس مکھی بلجیت سنگھ سندھو دے بیان نال سماپت ہوئی کہ حملہ آوراں نے حملے وچ "گھٹو-گھٹّ 50 راؤنڈ پھائرنگ" کیتی۔

"یوجین رجسٹر-گارڈیئن" نے رپورٹ دتی کہ ضلع میجسٹریٹ ایس.سی. اگروال نے اکّ ٹیلیفون انٹرویو وچ کیہا کہ 3 جاں ودھ حملہ آوراں نے گولیباری کیتی کیونکہ مئی 1984 وچ رمیش چندر دی قتل دے قصوروار 4 بچاؤ پکھاں نوں کمپلیکس وچ لجایا جا رہا سی، اتے حملہ آوراں نے مارے گئے پولیس پاسوں 3 رائیپھلاں۔

ایہہ اکو حادثہ روبیریؤ دی "بلیٹ فار بلیٹ" پالیسی دا بنیاد بن گئی۔

کیسیئیپھ دی اگوائی

کیسیئیپھ دے پہلے لیڈر، منبیر سنگھ چہیڑو دے گرفتار کیتے جان اتے غائب ہون جاں مرن توں بعد، لابھ سنگھ نے خالصتان کمانڈو فورس دی اگوائی سنبھال لئی۔

اکّ ان پچھاتے لکھاری نے "اتواد دی اتپتی: پنجاب دے دہشتگرداں دا اکّ وشلیشناتمک ادھئین" وچ اندازہ لگایا ہے کہ لابھ سنگھ "شاید" نے ببر خالصہ انٹرنیشنل نال اپنے تعلق بنائے رکھے ہن۔

پنجاب پولیس دے ڈائریکٹر جنرل 'تے حملہ

حالانکہ کھاتے دے ویرویاں وچ تغیر ہے، 3 اکتوبر 1986 نوں، پولیس وردیاں وچ سکھ کھاڑکوآں وجوں پریس وچ پچھانے گئے لوکاں نے ڈائریکٹر-جنرل پنجاب پولیس جولیؤ پھرانسس ربیرو 'تے جالندھر، پنجاب، بھارت دے ہیڈکوارٹر دے اندر آٹومیٹک ہتھیاراں نال حملہ کیتا۔ اکّ گارڈ ماریا گیا، اتے ربیرو، اسدی بیوی اتے چار ہور اہلکار زخمی ہو گئے۔ ربیرو دا زخم معمولی سی، پر اس دی بیوی نوں ہسپتال داخل کروایا گیا سی۔ بعد وچ خالصتان کمانڈو فورس نے اس حملے دی ذمہ واری لئی سی۔ کیسیئیپھ آگوُ لابھ سنگھ نے کتھت طور ’تے حملے دی اگوائی کیتی۔

بینک لٹّ

لابھ سنگھ کتھت طور 'تے ماسٹرمائینڈ سی جو اس ویلے بھارتی اتہاس دی سبھ توں وڈی بینک ڈکیتی سی، لگبھگ 60 دے قریب ملیان (58 ملیان روپئے-4.5 ملیان ڈالر) پنجاب نیشنل بینک، لدھیانہ دی ملر گنج شاخاں توں؛ اس چوری ہوئے پیسے دا اکّ حصہ بھارتی ریزرو بینک، بھارت دے مرکزی بینک دا سی۔ اس نوں لمکا بکّ آف رکارڈز وچ "اتسکتا اتے عجوبیاں" دے تحت "سبھ توں وڈی بینک لٹّ" وجوں درج کیتا گیا سی۔ اس لٹّ نے خالصتان کمانڈو فورس نوں جدید ہتھیار اتے ایکے-47 رائیپھلاں خریدن دے یوگ بنایا۔ سکھ کھاڑکو اکثر بھارت سرکار خلاف اپنی مہم نوں مالیات دین لئی بینک ڈکیتیاں دی ورتوں کردے ہن۔

شکاگو سن-ٹائیمز نے رپورٹ دتی کہ "12 توں 15 سکھ پولیس والیاں دے کپڑے پہنے اتے سبمشین گن اتے رائیپھلاں نال لیس بھارتی اتہاس دی سبھ توں وڈی بینک ڈکیتی وچّ لگبھگ 4.5 ملیان ڈالر لے کے فرار ہو گئے۔" "کوئی وی زخمی نہیں ہویا." پولیس دے بلارے نے اس نوں "اکّ صاف ستھرا اپریشن" دسیا۔

خالصتان کمانڈو فورس دے میمبراں جیہناں نے کتھت طور 'تے ڈکیتی وچ حصہ لیا، اوہناں وچ ہرجندر سنگھ جندا، متھرا سنگھ، پرمجیت سنگھ پنجوڑ، ستنام سنگھ باوا، گرنام سنگھ بنڈالا، سکھدیو سنگھ سکھا، دلجیت سنگھ بٹو، گرشرن سنگھ گاما اتے پرتپال سنگھ۔

موت

جون 1988 وچ، پنتھک کمیٹی نے لابھ سنگھ نوں اکّ اچّ پجاری نیوکت کیتا، پر 12 جولائی 1988 نوں اوہ ٹانڈا، ہوشیارپور ، پنجاب، بھارت نیڑے پولیس نال اکّ مقابلے وچ ماریا گیا ।

اس ویلے، اوہ اکّ درجن پولیس ملازماں، اخبار دے اڈیٹر رمیش چندر دے قتل اتے پنجاب دے سابقہ پولیس مکھی جولیؤ پھرانسس ربیرو ' تے اکّ کوشش دے تعلق وچ لوڑیندا سی۔ امرتسر دے پولیس سپرڈینٹ سریش اروڑا نے کیہا، “اسیں کیسیئیپھ دی کمر توڑ دتی ہے۔ سکھدیو سنگھ اتوادیاں وچوں سبھ توں ودھ خوفناک سی۔"

دِ ٹربیون آف انڈیا نے اکّ گوانڈھی دے بیان دی رپورٹ دتی کہ، اسدی موت توں بعد، اس دے پروار دے بہت سارے ممبر کینیڈا چلے گئے، حالانکہ اسدا سوہرا لابھ سنگھ دے گھر ہی رہا۔ گوانڈھی نے اگے دسیا کہ پولیس ولوں "بے رحمی نال" کٹن توں بعد سوہرے نے خودکشی کر لئی، اتے ایہہ کہ گھر کئی سالاں تک اجاڑ رہا، پر آخرکار اس دے رشتے داراں نے اس نوں اپنے قبضے وچ لے لیا۔

لابھ سنگھ توں بعد کنولجیت سنگھ سلتانونڈ نے کے.سی.ایف. دا آگوُ نیوکت کیتا۔

ٹربیون انڈیا نے جولائی 2006 وچ رپورٹ دتی سی کہ "پچھلے کجھ مہینیاں وچّ" لابھ سنگھ لئی اکّ بھوگ (سکھ مذہبی تقریب) رکھیا گیا سی۔

ایہہ وی ویکھو

• خالصتانی لہر

حوالے