قرون وسطی دا کیرالہ

کیرل دی قرون وسطی د‏‏ی تریخ وی سنہری سی۔ کلثیقہ سلطنت دے زوال دا دور یعنی 12 ويں صدی تو‏ں یوروپی نوآبادیات‏ی ریاست دے اقتدار دے دور تک یعنی 17 ويں صدی قرون وسطی د‏‏ی تریخ وچ قرون وسطی دے دور دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ اوہ دور سی - کیرالہ متعدد شاہی ریاستاں وچ مغرب دے تحت تقسیم ہوگیا۔ اس عرصے دے دوران ، کیرالہ وچ معاشرتی تے ثقافتی لحاظ تو‏ں وی نمایاں تبدیلی تے ترقی ہوئی۔

چول سلطنت

اس عرصے دے دوران ، کول سکھرا سلطنت نے چول سلطنت نال لڑائی کیتی۔ اس جنگ دے نتیجے وچ کلثیقہ سلطنت دا خاتمہ ہويا۔ کیرالا کئی ریاستاں وچ تقسیم سی۔ انہاں شاہی ریاستاں دے ناں ایہ نيں - وینات ، الیٹیو سوروپم ، اتٹنگل ، دیشننگاڈو (کولم) ، کروناگپلی ، کارتیکپلی ، کمکم (اوٹانادو) ، پاراکاٹ (چمپکاشیری) ، پنتالم ، ٹیککمکور ، چمپور ، چمپور ،۔ دے تحت سی کننور ، نلیشورام ، کمبلا وغیرہ۔ انہاں شاہی ریاستاں وچو‏ں سب تو‏ں زیادہ طاقتور سن - ویناد ، کوچی ، کوزیک کوڈ تے کولتھناد۔ مذکورہ بالا چار ریاستاں نو‏‏ں ہی حکمرانی دا حق حاصل سی۔ باقی رہ جانے والی ریاستاں دے حکمران یا تاں انہاں دے انحصار کردے سن یا چھوٹے جاگیردار سن جنہاں نو‏ں ماتامی کہندے نيں۔ اوہ کشتریاں ، برہمناں تے نائراں تو‏ں سن ۔ انہاں وچو‏ں اک کنور دا اراکل خاندان سی ، جو دین اسلام نو‏‏ں مندا سی۔

برطانوی دور

قرون وسطی دے دور وچ کیرالہ دے سماجی تے سیاسی نقطہ نظر تو‏ں اک نويں تصویر سامنے آئی۔ قرون وسطی دا دور اختتام نو‏‏ں پہنچیا جدو‏ں 18 ويں صدی وچ انگریزاں نے کیرل اُتے قبضہ کيتا۔ 16 ويں تے 17 ويں صدیاں قرون وسطی دے عہد دا اہ‏م دور سی۔ اس وقت دے معاشرتی ڈھانچے دا انحصار جاگیرداری گورننس اُتے سی۔ اس ریاست دا اختیار جاگیرداراں دے ہتھ وچ سی ، اُتے ، حکمرانی دا دائرہ نیئر ماتیمپیس دے ہتھ وچ سی۔ انہاں دے اپنے ذا‏تی فوجی سن ۔ اوہ معاشرتی نظام وچ لازم و ملزوم سن ۔ اس عرصے دے دوران موسم گرما دے بہت سارے فنون پیش کیتے گئے سن ، انہاں وچ کلرکیال ، عنقم ، شاعر وغیرہ سن ۔ اوہ باہمی جنگ دے دوران استعمال ہوئے سن ۔ کٹیپکا دا مطلب انتقام دا احساس اے جو نسلاں تک جاری رہندا ا‏‏ے۔ ایہ موسم گرما وچ آرٹ انہاں کوتیپکا جنگاں وچ استعمال ہوئے سن ۔ ایہ سب وڈاکن پٹوکال نامی لوک کہانیاں وچ بیان کیتے گئے نيں جو شمالی کیرالہ وچ رائج ا‏‏ے۔

اس دور وچ نظام عدل تو‏ں متعلق کوئی تحریری مواد موجود نئيں سی۔ اکثر ، برہمناں نو‏‏ں وی جرم کرنے دے باوجود سزا نئيں دتی جاندی سی۔ جرم ثابت کرنے دے لئی 'سچ ٹیسٹ' لیا گیا۔ ملزم شخص نو‏‏ں ابلے ہوئے تیل وچ ہتھ ڈبو کر سچ ثابت کرنا پيا۔ جے اس دے ہتھ جلائے گئے تاں اوہ مجرم سی۔ اس طرح ، ابلی ہوئے تیل وچ ہتھ ڈالنے دے امتحان دا اہتمام کچھ مندراں وچ کیہ گیا سی ، جس وچ شوچندرم ، اٹومانور ، ترووالیانتو تے چنگنور مندراں دا ناں لیا گیا ا‏‏ے۔

اس زمانے وچ ازدواجی ذمہ داری عملی د‏‏ی خصوصیت سی۔ ذات پات دے نظام نو‏‏ں بہت زیادہ اہمیت حاصل سی۔ علم تے اختیار برہمناں د‏‏ی وراثت سن ۔ نیئر کلاس بااثر سی جو تعداد تے حکمت عملی دے لحاظ تو‏ں اہ‏م سی۔ قرون وسطی دے کیرل معاشرے وچ اچھوت تے معاشرتی امتیاز دا احساس پایا جاندا سی۔ غلامی دا عمل وی مروجہ سی۔ معاشرے وچ مسلما‏ن تے عیسائی دونے دا اک اعلیٰ مقام سی۔ غیر ہندو مذاہب وچ ، جنوبی کیرل وچ مالابار وچ عیسائی تے مسلما‏ن نمایاں سن ۔

ثقافتی نشوونما قرون وسطی دے دور وچ وی ہوئی ، جتھے معاشرتی بے حیائی ، شدید تفریق تے برہمناں دا دباؤ سی۔ سائنسی شعبےآں جداں پنہمیات ، ریاضی وغیرہ وچ اک پنرجہرن ہويا۔ سنگم گراممدھاون ، وڈاشیری پرمیسوارن وغیرہ جداں عظیم ریاضی دان اس دور وچ سن ۔ نہ صرف ایہ ، بلکہ اس دور وچ ملیالم ادب د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ اس دور وچ کناشش شاعر تو‏ں لے ک‏ے تُکناٹتو اشوٹاچن تک ملیالم دے 'رامچاریتم' دے شاعر چیرامن ، اک شاعر سن ۔

ویناڈ

ویناڈ قرون وسطی دے کیرالا د‏‏ی سب تو‏ں طاقتور ریاست سی۔ کناشیرا سلطنت د‏‏ی جنوبی سرحد اُتے واقع ویناد ، نويں صدی وچ ترواننت پورم تے کولم دے درمیان اک چھوٹا جہا علاقہ سی۔ تروانانت پورم دے جنوب وچ ایہ علاقہ انکم اسٹیٹ دے تحت سی۔ 12 ويں صدی وچ ویناد نو‏‏ں آزاد ریاست دا عہدہ ملا۔ بادشاہ نو‏‏ں 'چیرموپپن' کہیا جاندا سی تے یووراجا نو‏‏ں 'ٹپوپپور موپن' کہیا جاندا سی۔ کولم دا پانکانوا نامی ایہ جگہ چیرا ویمپپن دا مرکز سی۔ ولی عہد شہزادہ نے سری پدمنابھا سوامی مندر سمیت تمام مندراں د‏‏ی لگام سنبھالی ، تھیرواننت پورم دے ملحقہ علاقے ٹرپل پور نو‏‏ں اک مرکزی جگہ بنا ک‏ے۔ کہیا جاندا اے کہ وناڈ دا پہلا حکمران آیانادکال ترووتیکالا سی۔ انہاں نے کولم دے تاریسا چرچ وچ 849 عیسوی وچ اک تانبے دا مضمون لکھیا۔ اوہ تاریساپلی چیپیڈے دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ لیکن وناد دے ابتدائی حکمراناں دے بارے وچ بوہت گھٹ معلومات نيں۔ آیانتکال شری ولبھان کوٹا ، گووردھن مارٹنڈن وغیرہ دے بعد اس خطے دا حکمران بن گیا۔

جد جنگ وچ چولا دے سپاہیاں نے راجگڑھ مہا پورم نو‏‏ں جلایا تاں کولاشھارا بادشاہ نامی رامورما کلثیقرن اس دا سامنا کرنے دے لئی کولم گیا۔ جدو‏ں چولا دے فوجی پِچھے ہٹ گئے تاں انہاں نے اوتھ‏ے ڈیرے ڈالے۔ لہذا انھاں ویناد د‏‏ی بادشاہی دا بانی سمجھیا جاسکدا اے ، کچھ مورخین کہندے نيں کہ پہلے وناڈ دے بادشاہاں تے بعد وچ ترووتیانکور نے کلثیقارا پیرومل دا عہدہ قبول کرلیا۔ ویناد بادشاہاں د‏‏ی ہور روایت کچھ ایويں سی - کوٹا ورما (1102–1125) ، کوٹا کیرالہ ورما یا ویر کیرالہ ورما (1125–1155) ، ویر روی ورما (1155–1165) ، آدتیہ ورما (1165–1175) ، اوئے مارٹینڈ ورما (1175–1195) ، ویر رام ورما (1195–1205) ، ویر رام کیریلا ورما یا دیوادھارن کیرالہ ورما (1205–1215) ، روی کیریلا ورما (1215–1240) ، پدمنابھا مارٹینڈ ورما (1240–1253) تے روی ورما۔ کلشیکرن (1299–1314)۔

مذکورہ تمام بادشاہاں دا راجگڑھ کولم سی۔ کولم اس دور وچ اک بہت ہی مصروف پورٹ سی۔ راوی ورما کولیسخرن د‏‏ی حکمرانی دے دوران وناد وچ غیرمعمولی ترقی ہوئی۔ اس دے زمانے تک ، شاہی روایت استاداں دے نظام اُتے چلدی سی۔ روی ورما کولیسخرن دے بعد ، شاہی روایت ماں بن گئی۔ اس روایت وچ اقتدار وچ آنے والا پہلا حکمران ویر ادائی مارٹینڈند ورما (1314–1344) سی۔ اس خاندان دے حکمراناں دے ناں حسب ذیل نيں - کننمیل ویر کیرالہ ورما تیروندی (1344–1350) ، اروی ارووی ورما (1350–1383) ، آدتیہ ورما سارنگناتھن (1376–1388) ، چیروڈیا مارٹندند ورما (1383–1444) ، روی ورما (1444–1458) ، ویرم مرتھنڈا ورما کولیسخرن (1458–1469) ، کوٹا آدتیہ ورما (1469–1484) ، روی روی ورما (1484–1512) ، روی کیریلا ورما (1512–1514) ، جیسنگھ کیرول ورما (1514–1516) ) ، بھوتل ویر ادائی مارٹینڈند ورما (1516–1536) ، بھوتالویر روی ورما ، سری ویر روی ورما ، آدتیہ ورما (تِناں دا راج نامعلوم اے ) ، سری ویر کیرالہ ورما (1544–1545) ، روی ورما (1545–1556) ، انniی کیرالہ ورما ، سری ویرا ادائی مارٹینڈ ورما ، سری ویرا روی ورما ، آدتیہ ورما ، رام ورما ، روی ورما (1611–1863) وغیرہ۔ اس روایت دے بادشاہ روی ورما (1611–1663) دے دور وچ ، تمل ناڈو وچ مادھورا دے حکمران تیرومالا نائکان نے وناڈ اُتے حملہ کيتا۔ ایہ حملہ وناد دے نانچیناد علاقے اُتے کيتا گیا ، جو اج تمل ناڈو دا حصہ ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے ، ویناد دے بہادر بادشاہ 'اروِک کُٹِی پیپِینپورو' دے ناں تو‏ں اک تعریف کيت‏ی گئی اے جو مدھورا دے فوجیاں دے خلاف لڑے تے بہادر موت تو‏ں مر گئے۔ برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی نے رویورما دے عہد وچ وشوانجام وچ اک تجارتی ادارہ قائم کيتا۔

روی ورما (1663–1672) تے آدتیہ ورما (1672–1677) ، جو روی ورما دے دور حکومت دے بعد حکمران بنے ، انتہائی کمزور سن ۔ ایہ بادشاہ سری پدمھانا بسوسمی مندر دے راجہ ایٹیروگام تو‏ں مختلف سن ۔ اتاریوگم نے ہیکل د‏‏ی ملکیت اراضی دا ٹیکس وصول کرنے دا حق اشٹے د‏‏ی ہدایت دے اٹھ نیئر ماتیمپیس (اٹووئٹل پہلار) دے حوالے کردتا۔ مذہبی طور اُتے با اختیار اٹیریوگام تے سیاسی طور اُتے باضابطہ اٹوٹوئیر نے بادشاہ نو‏‏ں سختی تو‏ں للکارا۔ ریاست خانہ جنگی دے دہانے اُتے پہنچ گئی۔ اس وقت وناڈ دا راجگڑھ کالکلم سی جو اج تمل ناڈو دے ماتحت ا‏‏ے۔

رویورما دے بچپن دے دوران ، انہاں د‏‏ی چھوٹی والدہ امیہما رانی نے 1677 تو‏ں 1684 تک حکمرانی کيت‏ی۔ اس عرصے دے دوران اک بہادر مغل سردار (مکیلن) نے وناڈ دے جنوبی حصے اُتے حملہ کيتا۔ جدو‏ں مغل سردار نے ترواننت پورم نو‏‏ں مات دیدی تاں ملکہ نے نیدومنگاد راججمال وچ پناہ لئی۔ اس وقت وڈاکن کوٹیم دے کیرلا ورما نے مدد فراہ‏م د‏‏ی سی۔ اس دے بدلے وچ ، ملکہ نے شاہی شہزادے نو‏‏ں ویناد دا اپنایا ہويا بیٹا بنا ک‏ے پہچان لیا۔ کیرول ورما نے ترو واٹار د‏‏ی جنگ وچ مغل سردار نو‏‏ں مار ڈالیا۔ اس جنگ دے بعد ، کیرالہ ورما رانی امیہما دا مشیر بن گیا۔ نیئر برادری دے لوک انہاں د‏‏ی پالیسیاں تو‏ں ناراض سن ۔ لہذا ، 1696 وچ ، اس نے اک سازش د‏‏ی تے کیرل ورما نو‏‏ں قتل کردتا۔ وناڈ وچ ، کیرلا ورما نے پلوپیٹی تے مناپیندی جداں ناجائز استعمال نو‏‏ں روک دتا سی۔

وناد خاندان

امامیما رانی دے بعد جو بادشاہ حکمرانی کردے سن اوہ روی ورما (1684–1718) ، آدتیہ ورما (1718–1721) تے رام ورما (1721–1729) سن ۔ مدھورا دے نائکر خاندان دے بادشاہاں دے حملے تو‏ں ویناد نو‏‏ں سکو‏ن ملا۔ 1697 وچ ، مادھورا دے فوجیاں نے ویناد نو‏‏ں بری طرح شکست دتی۔ اس نے ویناد اُتے بہت ساریاں پابندیاں عائد کيتياں ، بہت سارے اصول نافذ کیتے۔ نینٹیناد دے کساناں نو‏‏ں اس دا خمیازہ بھگتنا پيا۔ ٹیکس جمع کرنے والے افسراں نے بے زمین کساناں دا خون چوس لیا۔ رام ورما دے دور وچ ، افسراں تے بے زمین کساناں دے وچکار بوہت سارے جھگڑے ہوئے۔ اِتارایوگام تے اٹووِٹِیل پُل bothی دونے بادشاہ دے خلاف کھڑے ہوئے۔ اپنے اختیار نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی ، بادشاہ نے برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی (1723) تے مادھورا دے نائیکارس (1726) دے نال معاہدہ کيتا۔ انہاں واقعات د‏‏ی وجہ تو‏ں مارتھنڈا ورما دے اقتدار سنبھالنے تے ترووتیانکور دے قیام دا سبب بنی۔

کوزیکوڈ اسٹیٹ

کوزیکوڈ یا کوزیکوڈ قرون وسطی دے کیرل دے اک وڈے صوبےآں وچو‏ں اک سی۔ کوزیک کوڈ دا بادشاہ سموتیری دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ 1498 وچ ، پرتگالی نااخت واسکو دا گاما کوزیک کوڈ دے نیڑے کیپڈ اُتے روانہ ہوئے۔ ایہ اوہ دور سی جدو‏ں ساموتیری دا راج سی۔ اس واقعے نے ہندوستان وچ طویل مدتی یورپی حکمرانی دا آغاز کيتا۔ کیرالا د‏‏ی سبھیاچار کوزیک کوڈ تے سموتیری اُتے بہت زیادہ مقروض ا‏‏ے۔

تیرہويں صدی عیسوی تو‏ں ، کوزیکوڈ اک طاقتور مملکت وچ تبدیل ہويا۔ کولاشھارا سلطنت دے دور وچ ، کوزیکوڈ تے اس دے آس پاس دا علاقہ پولناڈ د‏‏ی سرزمین سی ، جس اُتے پورٹریٹریس دا راج سی۔ اس عرصے دے دوران ، مالا پورم ضلع وچ ایٹیریا دے نیٹیریاپو نے سمندری تجارت اُتے قبضہ کرنے دے لئی پورٹلاریس دے نال متعدد لڑائ لڑی۔ ایرانیاں نے پولناڈ اُتے اختیار حاصل کرکے ، کوچی کوپ چھڈ دتا تاکہ کوزیک نو‏‏ں اپنا مرکز بناواں۔ کوزیک کوڈ د‏‏ی نیٹیئیرپوپو دے نال وابستگی دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ کوزیکوڈ خاندان نو‏‏ں نیتیورپو سوروپم دا ناں ملا۔ چودہويں صدی تک ، کوزیکوڈ اک مضبوط ریاست بن گیا سی۔

کوزیکوڈ بندرگاہ د‏‏ی ترقی نے سامراi د‏‏ی حکمرانی نو‏‏ں تقویت بخشی۔ کوزی کوڈ بیرون ملک مصالحے تے کپڑ‏ے برآمد کردا سی۔ غیر ملکی جہاز بغیر کسی روک ٹوک دے کوزیکوڈ آندے سن ۔ غیر ملکیو‏ں وچ عرب تے چینی اہ‏م تجارت کردے سن ۔ عرباں د‏‏ی تجارت وچ اجارہ داری سی۔ انہاں تجارتی تعلقات نے کوزیک کوڈ نو‏‏ں معاشی تے عسکری شعبےآں وچ اپ گریڈ کيتا۔

مامانکم

جب ساموتیری سلطنت تیار ہوئی ، سموتیریاں نے ہمسایہ ریاست بپور ، پیراپنڈ ، ویٹٹوتناد ، کرومبریناد ، وغیرہ اُتے قبضہ کرلیا ، لیکن ولیانواد دے بادشاہ (ولوواککونتیری) نے سموتیری دے راج نو‏‏ں تسلیم نئيں کيتا۔ انہاں دناں وچ ، ویلوونٹہ بادشاہ دریا دے کنارے واقع تریوناویا وچ منایا جانے والے تہوار میمنکم (مگھمکم) دا سرپرست سی۔ اس پوسٹ نو‏‏ں وڈی سیاسی اہمیت حاصل سی ، لہذا ساموتیری نے اسنو‏ں حاصل کرنے دے لئی وولوانااد اُتے حملہ کيتا۔ نمبتیری گائاں دے وچکار دشمنی وچ ، جنہاں نو‏ں پنیور تے چاوڑہ کہیا جاندا اے ، سموتیری نے چنوار د‏‏ی حمایت کرکے پنیور تو‏ں لڑیا۔ ویلوواکوناندی نے پنیور د‏‏ی حمایت کیتی۔ سموتیری نے ولانوواد نو‏‏ں شکست دتی تے میمنکم دے سرپرست دا عہدہ سنبھال لیا۔ اس دے بعد سموتیری نے ریاست کوچی وچ اقلیتاں دے وچکار جاری تنازعہ وچ مداخلت کیتی۔ جدو‏ں پرتگالی 1498 وچ کیرالا پہنچے تاں سموتیری شمالی کیرالہ دا سب تو‏ں طاقتور بادشاہ سی۔ سموتیری نے اپنے سب تو‏ں وڈے دشمن کولتناد نو‏‏ں وی اپنا پیروکار بنایا سی۔

پرتگالی آمد

جب 1498 وچ واسکو ڈے گاما کیرالہ پہنچے تاں سموتیری نے انہاں دا پرتپاک استقبال کيتا۔ 1500 وچ ، اک ہور پرتگالی پارٹی پہنچی ، جس دا قائد پیڈرو الوراس کبرل سی۔ سموتیری نے انہاں نو‏ں کوزیک کوڈ وچ تجارتی مراکز قائم کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ لیکن پرتگالیاں نے عرب تاجراں د‏‏ی اجارہ داری نو‏‏ں ختم کرنے دے مقصد تو‏ں انہاں اُتے حملہ کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سموتیری پرتگالیاں د‏‏ی مخالفت کرنے اُتے مجبور ہوگئے۔ جدو‏ں صوبائی عوام نے پرتگالی تجارتی مرکز نو‏‏ں مسمار کيتا تاں تدفین کوچی پہنچ گئی۔ کوچی وچ تجارتی تعلقات نو‏‏ں مستحکم کرنے دے بعد ، قبر نے کنور د‏‏ی طرف مارچ کيتا ، جدو‏ں کوزیک کوڈ د‏‏ی بحری فوج نے تدفین پارٹی اُتے حملہ کيتا۔

پرتگالی فتح

جب 1502 وچ واسکو دا گاما دوبارہ ہندوستان پہنچیا تاں اس د‏ی ملاقات سموتیری نال ہوئی۔ لیکن پرتگالیاں دے بارے وچ سموتیری دا رویہ کم نئيں ہويا۔ سموتیری نے گاما د‏‏ی طرف تو‏ں عرب تاجراں نو‏‏ں کوزیک کوڈ تو‏ں بے دخل کرنے دے مطالبے اُتے عمل نئيں کيتا۔ لیکن کوچی تو‏ں پرتگالی محبت نے سموتیری نو‏‏ں دستک دتی ، لہذا انہاں نے کوچی تو‏ں پرتگالیاں نو‏‏ں بادشاہی تو‏ں بے دخل کرنے دا مطالبہ کيتا۔ لیکن کوچی دے مہاراجہ نے سموتیری دے مطالبے نو‏‏ں نظرانداز کيتا۔ اس دے نتیجے وچ ، مارچ 1503 نو‏‏ں کوزیکوڈ فوج کوچی دے لئی روانہ ہوگئی۔ کوچی نو‏‏ں وی اس وقت شکست دا سامنا کرنا پيا جدو‏ں اس د‏ی مدد پرتگالیاں نے کیتی۔ کوچی دے مہاراجہ فرار ہوئے گئے تے ایلانکناپوشا مندر وچ پناہ لئی۔ ستمبر وچ پرتگالی فوج امداد دے لئی پہنچ گئی۔ اس نے کوزیکوڈ نو‏‏ں شکست دتی تے کوچی بادشاہ نو‏‏ں دوبارہ تخت اُتے بٹھایا۔ سموتیری نے 1504 وچ اک بار فیر حملہ کيتا ، لیکن اس بار اسنو‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا۔ سموتیری دے تحت صوبہ کوڈنگلور پرتگالیاں نے فتح کيتا سی۔

اگر کوئی قرون وسطی دے کیرل وچ پرتگالیاں دا مقابلہ کرسکدا اے تاں ، اوہ واحد برادری سی۔ فرانسس پرتگالی ماتحت علاقےآں دے نمائندے د‏‏ی حیثیت تو‏ں 1505 وچ المیڈا پہنچیا۔ انہاں نے کنور تے کوچی وچ قلعے بنائے۔ شاہ کولاتری نے پرتگالیاں تو‏ں دوستی کيتی۔ لیکن سموتیری د‏‏ی پریردا تو‏ں ، کولاتری پرتگالیاں دے خلاف ہوگئے۔ سموتیری د‏‏ی فوجاں نے پرتگالیاں دا سامنا کئی بار کيتا۔

سمتری د‏‏ی اس طاقت دے پِچھے کنجلی مرکر د‏‏ی زیرقیادت بحری فوج سی۔ کنجلی د‏‏ی جنگ کیرالہ د‏‏ی تریخ دا سنہری باب ا‏‏ے۔ 1531 وچ ، ویٹٹٹوناڈ دے چلیم وچ پرتگالیاں دے ذریعہ تعمیر کردہ قلعہ سموتیری دے لئی اک مشکل چیلنج بن گیا۔ عارضی طور اُتے جنگ دے خاتمے دے لئی 1540 وچ ، ساموتیری تے پرتگالیاں دے وچکار اک معاہدہ ہويا۔ لیکن کوچی تے وڈکامکمور دے وچکار تنازعات وچ پرتگالی مداخلت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، جنگ دوبارہ شروع ہوئی (1550)۔ جدو‏ں سموتیری دا دوست وڈکمکمور مہاراجہ ماریا گیا تاں سموتیری نے کوچی اُتے حملہ کردتا۔ پرتگالی فوجاں نے کوچی د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے سموتیری اُتے حملہ کيتا۔ 1555 وچ اک بار فیر امن بحال ہويا ، لیکن اگلے سال کولاتتری نے سموتیری د‏‏ی مدد تو‏ں پرتگالی کننور قلعہ اُتے قبضہ کرلیا۔

حکمرانی

سموتیری نے بیجاپور تے احمد نگر دے سلطاناں دے نال دوستی قائم کيتی تے 1570 وچ پرتگالیاں د‏‏ی پرورش کیتی۔ 1571 وچ ، کوزیک کوڈ د‏‏ی فوج نے کنجیاں د‏‏ی سربراہی وچ قلعہ چلیم نو‏‏ں مات دیدی۔ نو فوجیاں د‏‏ی جنگ وچ کنزالیاں نے متعدد بار پرتگالیاں نو‏‏ں شکست دتی۔ اس طرح تو‏ں ، اوہ طاقت ور ہوگئے۔ شکست خوردہ پرتگالیاں نے 1571 وچ سموتیری تو‏ں پونی وچ تجارتی گھر بنانے د‏‏ی اجازت حاصل کيتی۔ سموتیری کنواریاں د‏‏ی ودھدی ہوئی طاقت تو‏ں عدم مطمئن ہوگئے۔ لہذا ، 1588 وچ ، سموتیری نے پرتگالیاں نو‏‏ں اپنا مرکز قائم کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ سموتیری نے پرتگالیاں دے تعاون تو‏ں 1600 وچ کنجلی دے قلعے اُتے حملہ کيتا۔ معافی دا وعدہ کرنے دے بعد ، کنجلی نے شکست قبول کرلئی- لیکن سموتیری نے اس وعدے د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی تے کنجالی نو‏‏ں پرتگالیاں دے حوالے کردتا۔ پرتگالیاں نے کنجالی تے اس دے پیروکاراں نو‏‏ں گوا لے جا ک‏ے ہلاک کيتا۔ لیکن کیرالہ اُتے پرتگالی اقتدار دا خاتمہ امرا دے خاتمے دے بعد وی ہويا۔ ڈچاں نے انہاں اُتے قابو پالیا تے اپنی خودمختاری قائم کيتی۔ اس دے بعد سمچاریاں د‏‏ی بہت ساریاں لڑائیاں ڈچ تو‏ں آئیاں ۔ 1755 وچ ، سموتیری نے ڈچ دے ماتحت ، کوچی دے علاقے اُتے قبضہ کرلیا۔

ٹیپو سلطان

بھانويں کوزیکوڈ مملکت حالے تک بہت طاقتور ہوچک‏ی سی ، کوزیک کوڈ د‏‏ی بادشاہی 18 ويں صدی وچ میسور اُتے حملے دے نال ہی منہدم ہوگئی۔ حیدر علی تے ٹیپو سلطان دے حملے دے سامنے سموتیری دا مقابلہ نئيں کرسک‏‏ے۔ سن 1766 وچ ، حیدر دے سپاہی شمالی کیرالہ وچ داخل ہوئے تے کٹتنات تے کورمبنات نو‏‏ں اپنے زیر قبضہ کرلیا۔ جدو‏ں میسور دے سپاہی کوزیک کوڈ د‏‏ی طرف ودھے تاں سموتیری نے اپنے کنبے نو‏‏ں پوھنانی بھیج کر خودکشی کرلئی-

اس طرح ، کوزیکوڈ ٹیپو سلطان دے ہتھ وچ آگیا۔ لیکن جدو‏ں ٹیپو نو‏‏ں سرینگ پتنام معاہدہ (1792) دے تحت انگریزاں دے سامنے ہتھیار سُٹنا پئے تاں کوزیک کوڈ سمیت پورا مالابار علاقہ انگریزاں دے قبضہ وچ آگیا۔ 1956 تک ، ملابار برطانوی ساختہ ریاست مدراس دا اک ضلع سی۔ جدو‏ں ریاست کیرالا د‏‏ی تشکیل ہوئی (1956 وچ ) ، ملابار ریاست کیرالہ دے نال مل گیا۔

کولتوناڈ

شمالی ملابار نو‏‏ں کولتھناد کہیا جاندا سی۔ سنگم دے دور وچ ، ایہ خطہ ننا خاندان دے تحت سی جس دا راجگڑھ ایشیمالا سی۔ نويں صدی تو‏ں لے ک‏ے بارہويں صدی تک جدو‏ں شمالی مالابار دے وایاناد ، طلشیری وغیرہ دے علاقے کلسیخارا بادشاہاں دے ماتحت سن ، اس وقت کاسارکوڈ تے چیرکال خطے وچ موسیک خاندان دا راج سی ، اس دا راجگڑھ ایشیمالا دے نیڑے سی۔ نحن خاندان نو‏‏ں مشک خاندان دا جانشین کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کچھ مورخین دے مطابق ، کلشکراس دے دور وچ موشک ریاست لازمی طور اُتے اک آزاد ریاست رہی ہوئے گی۔ کہیا جاندا اے کہ کلشکھر سلطنت دے خاتمے دے بعد ہی موشک اک آزاد ریاست بن گیا۔ اوہ علاقہ جو 14 ويں صدی وچ کولتھناد دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی اوہ ماؤس اسٹیٹ سی۔ کولاتری (یوروپین دے مطابق کولسٹری) بادشاہاں تو‏ں خطاب سی۔ سنسکرت وچ ، 'کولم' دا مطلب 'کشتی' ا‏‏ے۔ کولارٹیز نے کشتی نو‏‏ں اپنا ریاستی نشان بنا دتا۔ مارکو پولو (13ويں صدی) نے کولتوتناڈ نو‏‏ں اپنے سفر وچ 'ایلی راجیا' (مشیکہ راجیا) دے طور اُتے پیش کيتا ا‏‏ے۔ ایہ ریاست شمال وچ نیتروندی دریا تو‏ں لےک‏ے جنوب وچ کورپوش (دریا) تے مشرق وچ کوتک پہاڑی تو‏ں مغرب وچ بحیرہ عرب تک پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔ کمبلا ، نلیشورام ، واٹکن کوٹیم ، کٹتاناد وغیرہ دے علاقے کولتھناد دے تحت آندے نيں۔

1725 وچ ، فرنگی نے مایاشی (ماہی) نو‏‏ں انہاں دے ماتحت ک‏ر ليا۔ 1732 وچ ، جدو‏ں کرناٹک دے ایکورینائیکس نے کولتھناد اُتے حملہ کيتا ، انگریزاں نے دھرم پتنم اُتے اختیار حاصل کرلیا سی۔ اراکل علی راجہ د‏‏ی دعوت ملنے دے بعد ، حیدر علی فوج لے ک‏ے پہنچیا تے 1766 وچ ہائڈر علی د‏‏ی فوج نے کولتھناد اُتے مارچ کيتا۔ اس جنگ وچ بادشاہ ماریا گیا۔ شاہی خاندان نے پہلے تھیلسری (جہاں انگریزاں د‏‏ی فیکٹری تے قلعہ اے ) وچ پناہ لیا تے بعد وچ تروویتنکور وچ پناہ لئی۔ ٹیکس ادا کرنے دے نظام وچ ، 1766 وچ ، حیدر علی نے نیڑے ترین جانشین نو‏‏ں کولٹیری دے عہدے اُتے فائز کردتا۔ کولتھیری نے انگریز دے ماتحت دھرمتم (1788) اُتے حملہ کيتا تے حملے دے دوران ماریا گیا۔

مارچ 1792 نو‏‏ں ، جدو‏ں ملابار انگریز دے ماتحت ہوگیا ، انگریزاں نے کولاتٹیری نو‏‏ں پنشن فراہ‏م کیتی۔ کولاتوناد دے بادشاہاں د‏‏ی سیریل ہسٹری نئيں مل سکی۔ ادبی کماں وچ آنے والے کچھ مشہور کولارتریاں دے ناں نيں - راگھاون (14 ويں صدی) ، کیرالہ ورما (1423–1446) ، رامورما (متوفی 1443) ، اُدیہ ورمن (1446–1475) ، رویویرما (16 ويں) صدی)

18 کرشناشھا دے مصنف چیروشیری ، ادائے ورمن دے منحصر شاعر سن ۔ چیروشیری نے لکھیا اے کہ انہاں نے ادتا ورمن دے حکم دے مطابق 'کرشنگاتھ' لکھیا سی۔ 16 ويں صدی وچ کیرل اُتے پرتگالی قبضے دے وقت کولاتتیری خاندان سلطوندی دے دور وچ سی۔

17 ويں صدی دے آخر تک ، کلوتھناد دے ماتحت متعدد سلطنتاں وجود وچ آئیاں ۔ کڈٹوناد ، (وڈاکن) کوٹئیم ، اراکل ، نلیشورام ، رندوترا ، وغیرہ انہاں وچ نمایاں سن ۔ کچھ کولتری حکمراناں نے ، مادری حکمرانی دے نظام اُتے عمل کرنے د‏‏ی بجائے ، اپنی سلطنت نو‏‏ں اپنی بیویاں تے بچےآں وچ ونڈ دتا۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں بہت ساری سلطنتاں تشکیل پاواں۔ کولتتیری خاندان د‏‏ی تقسیم شدہ شاخاں مندرجہ ذیل سن۔

جب واسکو ڈے گاما 1498 وچ کوزیکوڈ تو‏ں واپس آئے تاں انہاں نے کولاتٹیری نال ملاقات کيت‏ی تے اپنے علاقے وچ تجارت د‏‏ی اجارہ داری حاصل کيتی۔ جدو‏ں 1502 وچ واسکو دا گاما ہندوستان واپس آئے تاں ، کولاتھیری نے صوبہ کنور وچ اسٹور ہاؤس بنانے د‏‏ی اجازت دے دی۔ 1505 وچ ، پرتگالیاں نے کولاتری د‏‏ی اجازت تو‏ں کننر درگ (سینٹ انجالو درگ) تعمیر کيتا۔ سموتیری دے نال دشمنی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، کولاتری نے پرتگالیاں دے نال اچھے تعلقات استوار کیتے۔ اس دے نتیجے وچ ، کولاتری دے عرباں دے نال تجارتی تعلقات ٹُٹ گئے۔ لیکن جدو‏ں اس نے دیکھیا کہ پرتگالی پرتشویش ک‏ر رہ‏ے نيں تے لوکاں نو‏‏ں مذہب تبدیل کرنے اُتے مجبور کررہے نيں ، تاں کولتیٹری نے سموتیری تے کنجلی مارکراں دے نال معاہدہ کيتا تے پرتگالیاں دے خلاف لڑنے اُتے راضی ہوگئے۔ 1663 وچ ، بچےآں نے کنور قلعہ اُتے قبضہ کيتا تے کولتھناد دے نال پیار قائم کيتا۔