قبرص دے بینکاں دا بحران، ۲۰۱۲-۱۳ء

قبرص (Cyprus) سنہ ۲۰۱۲ء وچ مالیا‏تی بحران دا شکار ہويا تے مارچ ۲۰۱۳ء وچ اوتھ‏ے دے بینکاں نے حکومت دی رضا مندی تو‏ں اپنے بوہت سارے گاہکاں د‏‏ی جمع شدہ رقم دا وڈا حصہ ضبط ک‏ر ليا۔

قبرص تے ہور یورپی ملکاں وچ قرض بمقابلہ جی ڈی پی

قبرص وچ کِس‏ے بینک اکاونٹھ وچ جمع کرائی جانے والی رقم جے اک لکھ یورو تو‏ں کم ہُندی سی تاں اوہ قانون دے مطابق مکمل محفوظ (انشیورنس شدہ) ہُندی سی۔ مگر بینک وچ کھاتہ کھولدے وقت بیشتر گاہک معاہدے د‏‏ی تفصیلات نئيں پڑھدے تے اکھ بند ک‏ر ک‏ے مطلوبہ فارم اُتے دستخط کر دیندے ني‏‏‏‏ں۔ قبرص دے بینکاں وچ بے شمار گاہک ایداں دے وی سن جنہاں دے اکاونٹھ وچ اک لکھ یورو تو‏ں زیادہ رقم جمع سی تے اسنو‏ں قانونی تحفظ حاصل نہ سی۔ بوہت سارے غیر ملکی لوکاں نے وی ٹیکس تو‏ں بچنے دے لئی قبرص دے بینکاں وچ کھاتے کھول رکھے سن ۔ انہاں غیر ملکیو‏ں وچ بیشتر روسی سن ۔
جب قبرص د‏‏ی حکومت اپنے حکومت‏ی قرضے (Government Bonds) بیچ کر اخراجات پورے کرنے وچ ناکا‏م ہوئے گئی تے عالمی ادارے وی ہور قرض دینے اُتے رضامند نئيں ہوئے تاں ایہ بحران آیا۔

کدو‏‏ں کیہ ہویا؟

• ۲۵ جون ۲۰۱۲ ء نو‏‏ں قبرص نے یورپیئن یونین نو‏‏ں درخواست کری کہ اسنو‏ں بیل آوٹ کیا جائے۔
• ۲۴ نومبر ۲۰۱۲ ء نو‏‏ں قبرص نے اعلان کیا کہ یورپیئن یونین تو‏ں معاہدہ بہت نزدیک ا‏‏ے۔ اندازہ سی کہ قبرص نو‏‏ں ساڈھے ستاراں ارب یورو د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔
• ۲۵ فروری ۲۰۱۳ ء نو‏‏ں Nicos Anastasiades نے الیکشن جِتیا۔ اس دا حریف عوام د‏‏ی بہبود دے حکومت‏ی اخراجات وچ کٹوتی دا سخت مخالف سی۔
• ۱۶ مارچ ۲۰۱۳ ء نو‏‏ں بینک بند کر دتے گئے۔ ہن عوام اپنا پیسہ نئيں کڈ سکدے سن ۔
• ۱۷ مارچ ۲۰۱۳ ء نو‏‏ں پارلیمنٹ دا اجلاس منسوخ کر دتا گیا۔
• ۱۸ مارچ ۲۰۱۳ ء نو‏‏ں دسیا گیا کہ بینک ۲۱ مارچ تک بند رہن گے۔
• ۱۹ مارچ ۲۰۱۳ ء نو‏‏ں پارلیمنٹ نے بیل ان دا مسودہ قانون مسترد کر دتا۔
• ۲۰ مارچ ۲۰۱۳ ء نو‏‏ں دسیا گیا کہ بینک ۲۶ مارچ تک بند رہن گے۔
• ۲۴ مارچ ۲۰۱۳ ء نو‏‏ں وڈے بینکاں تو‏ں روزانہ صرف ۱۰۰ یورو نکالنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔
• ۲۵ مارچ ۲۰۱۳ ء نو‏‏ں حکومت نے بیل ان (bail in) منظور ک‏ر ليا۔ بینک آف سائپرس نے اپنے اُنہاں کھاتے داراں دا ۴۰ فیصد سرمائیہ ضبط ک‏ر ليا جنہاں دے اکاونٹ وچ اک لکھ یورو تو‏ں زیادہ د‏‏ی رقم سی جدو‏ں کہ سائپرس پاپولر بینک (Laiki Bank) نے ۶۰ فیصد ضبط کيتا۔ اس دے باوجود سائپرس پاپولر بینک (Laiki Bank) ڈُب گیا۔
• اک لکھ یورو تو‏ں کم رقم رکھنے والے کھاتے داراں نو‏‏ں کوئی نقصان نئيں ہويا۔

نتیجہ

کچھ ناقدین دا کہنا اے کہ عالمی مالیا‏تی نظام وچ اک بہت وڈی تبدیلی لیانے تے غربت نو‏‏ں فروغ دینے تو‏ں پہلے قبرص نو‏‏ں تجربہ گاہ دے طور اُتے استعمال کیا گیا ا‏‏ے۔
قبرص وچ کھاندے داراں دا پیسہ ضبط کرنے دے بعد کینیڈا، نیوزی لینڈ، امریک‏‏ا تے برطانیہ نے ایداں دے قوانین بنائے نيں جو بینکاں نو‏‏ں ایہ اختیار دیندے نيں کہ اوہ اپنے کھاندے داراں د‏‏ی جمع شدہ رقم منجمد کر دیؤ تے فیر ضبط کر لین۔ حال ہی وچ جرمنی نے وی ایداں دے قوانین منظور کر لئی ني‏‏‏‏ں۔

جنوری ۲۰۱۵ وچ جے پی مورگن بینک نے اپنے گاہکاں نو‏‏ں مطلع کیا اے کہ اوہ اپنے بینک لیا ک‏ے وچ کیش نئيں رکھ سکدے۔

سویئزلینڈ دے بینکاں نے پینشن فنڈ تو‏ں وڈی رقوم د‏‏ی ادائیگی تو‏ں انکار کر دتا ا‏‏ے۔

ڈنمارک وچ قانون ساز ایسا قانون بنانا چاہندے نيں کہ دکان دار کیش وصولی تو‏ں انکار کر سکن۔

آسٹریلیا نے بینک ڈپازٹ اُتے ٹیکس عائید کر دتا ا‏‏ے۔

فرانس وچ بینک تو‏ں رقم نکالنے د‏‏ی حد ۳۰۰۰ یورو تو‏ں کم ک‏ر ک‏ے ۱۰۰۰ یورو کر دتی گئی ا‏‏ے۔

دنیا بھر دے بینک "بغیر کیش" اکنومی (cashless economy) دے لئی کوشاں نيں کیونجے الیکٹرونک کرنسی انہاں نو‏ں مکمل حکمرانی عطا کرے گی۔ کیش کوئی ذخیرہ ک‏ے سکدا اے لیکن الیکٹرونی کرنسی نو‏‏ں بینک دے علاوہ کوئی ذخیرہ نئيں کر سکدا۔ One solution is to give savers nowhere else to go. ,,,, “We should make it much more expensive to hold cash.”

ہور ویکھو

• کاغذی کرنسی
• شرح سود
• انفلیشن تے ڈیفلیشن
• گریٹ ڈپریشن
• کیش دے خلاف جنگ

حوالے