فارسی گرگانی

فارسی گرگانی
فارسی گرگانی
مقام	ایران استان استان گلستان شهرستان گرگان گرگان
علاقہ	ساحل شرقی خزر
بولی ٹبر	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی ایرانی غربی ایرانی جنوب غربی زبان فارسی گویش‌های فارسی-مازندرانی فارسی گرگانی
لہجے	فارسی گرگانی تقی آبادی تقار تپه‌ای
لپی	الفبای فارسی
بولی کوڈ
ISO 639-3	–

گورگانی فارسی فارسی زبان د‏‏ی اک بولی اے جو طبری زبان تو‏ں متاثر اے تے فارسی-طبری بولیاں دا اک ذیلی سیٹ اے (فارسی-طبری بولیاں) تے گورگان شہر دے مشرقی حصےآں وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔ ایہ بولی مغرب تو‏ں طبری گورگانی بولی، مشرق تو‏ں طبری کٹولی بولی ، جنوب تو‏ں زیارتی بولی تے شمال تو‏ں ترکمانی بولی دے نال پڑوسی ا‏‏ے۔ گورگانی فارسی بولی لفظاں وچ طبری بولی تو‏ں تے خراسانی بولی فعل تو‏ں متاثر ا‏‏ے۔ بعض جگہاں مثلاً تقی آباد تے تذکر تپے وچ ایہ بولی فعل وچ وی طبری بولی تو‏ں متاثر اے تے ایہ اثر اس وجہ تو‏ں اے کہ ایہ بولی طبری بولی تو‏ں مغرب، جنوب تو‏ں اک چھوٹے تو‏ں جزیرے د‏‏ی طرح گھری ہوئی ا‏‏ے۔ تے مشرق حبیب بورجیان دے مطابق گورگن وچ طبری تے فارسی بولیاں د‏‏ی صحیح سرحد واضح نئيں اے تے اس شہر وچ دونے زباناں بولی جاندیاں نيں لیکن روايتی طور اُتے زیادہ تر مغربی محلے طبری بولی بولدے نيں تے زیادہ تر مشرقی محلے فارسی بولدے نيں تے مشرقی نصف وچ مرکزیت ا‏‏ے۔ وده ملک کیتھولک بولی وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔ گورگانی فارسی بولی استرآبادی بولی تو‏ں مختلف اے جو ستارھواں صدی تک گورگان دے مقامی باشندے بولدے سن تے استرآبادی بولی مازندران بولی دے نیڑے سی۔ چوتھ‏ی صدی ہجری دے جغرافیہ دان محمد بن احمد شمس الدین المقدسی نے کتاب احسن التقاسم فی معارف العقلم وچ کہیا اے: تے اوہ کہندے نيں کہ حدیدہ تے حاکن ["بیدہ" تے "بیکن" تے ایہ میٹھی اے تے اہل تبرستان د‏‏ی بولی انہاں دے نیڑے اے، اس وچ سرعت دے علاوہ کوئی فرق نئيں ہے . ایرانیکا انسائیکلوپیڈیا پرانی گورگانی بولی نو‏‏ں طبری زبان د‏‏ی بولی یا اس دے بہت نیڑے د‏‏ی بولی مندا ا‏‏ے۔ ایہ بولی ہن ناپید ا‏‏ے۔ ایہ بولی مازندرانی تے سمنانی بولیاں دے بہت نیڑے رہی ا‏‏ے۔ دھخدا ڈکشنری پرانی گورگانی بولی نو‏‏ں بھی طبری زبان تے سمنانی بولیاں دا حصہ مانت‏ی اے تے دسدی اے کہ طبری بولنے والے ہن وی گورگن تے گورگن دے آس پاس دے دیہاتاں وچ رہندے نيں۔ ڈاکٹر میر دہغان دے مطابق، گورگانی بولی مازندرانی بولی دا اک ذیلی مجموعہ اے تے مازندرانی بولی نو‏‏ں تن بولیاں وچ تقسیم کيتا گیا اے: مغربی، وسطی تے مشرقی۔

گرگانی بولی۔

گورگان دے مقامی لوک طبری گورگانی ، گورگانی فارسی، زیارتی بولی تے کٹولی بولی د‏‏ی چار بولیاں بولدے نيں، جنہاں وچ طبری گورگانی د‏‏ی تن بولیاں، کٹولی بولی تے زیارتی بولی مازندران بولی دے ذیلی سیٹ نيں تے گورگانی فارسی بولی اک ذیلی بولی ا‏‏ے۔ طبری بولی تو‏ں متاثر ا‏‏ے۔

1. طبری گورگانی۔ : ایہ بولی گورگن دے مغربی علاقےآں وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔
2. فارسی گورگانی۔ : ایہ بولی گورگن دے مشرقی علاقےآں وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔
3. زیارتی بولی۔ : ایہ بولی گورگن دے جنوبی علاقےآں وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔
4. کٹولی بولی۔ : ایہ بولی گورگن دے مشرقی نصف حصے وچ نودے ملک دے مرکز تک بولی جاندی ا‏‏ے۔

گرائمر

ضمیر

گورگن د‏‏ی فارسی بولی وچ ، ضمیر د‏‏ی تن حالتاں نيں: فعال، غیر فعال تے ملکیت۔ (تھلے لکھے مثال مشرقی گورگن د‏‏ی بولی اُتے مبنی اے )

ضمیر	۱ سنگل	۲ سنگل	۳ سنگل	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
فیلی، گورگن دا مشرق	آدمی	تم	u	mâ	âomâ	unâ
مقصد، مشرقی گورگن	مانرے	پھاڑ	ure	میٹر .re	.omare	unâre
ملیکی، مشرقی گورگن	em	وغیرہ	eš	em .n	ایتھن	ešan

صرف فعل

تھلے دتی گئی جدول وچ ، فعل reften مشرقی گورگن د‏‏ی فارسی بولی دے مطابق مختلف اوقات وچ استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ (تھلے لکھے مثال مشرقی گورگن د‏‏ی بولی اُتے مبنی اے )

وقت / شخص	۱ سنگل	۲ سنگل	۳ سنگل	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
سادہ ماضی	reftem	ریفٹی	ریفٹ	reftim	reftin	دوبارہ کرنا
ماضی کامل	refte-bodem	refte-bodi	refte-bodem	refte-bodim	refte-bodin	refte-boden
ماضی مسلسل	mereftem	غیر معمولی	محض	مرفٹیم	میریفٹین	صرف
ماضی جاری ا‏‏ے۔	dâštem mereftem	d meti merefti	d mereft نال ملاقات کيت‏ی	dâštim mereftim	d metin mereftin	dâštan mereften
سادہ حال/مستقب‏‏ل	میرم	میری	ہور	میریم	میرین	میرین
ہن جاری ا‏‏ے۔	dârem-merem	داری میری	ہمت	dârim-merim	dârin-merin	dâren-meren
لازمی	berem	بیری	bere	بیرم	berin	بیرن
مستقب‏‏ل	mexâm berem	mexây beri	mexâd bere	mexâym berim	mexâyn berin	mexân beren

جملے

مشرقی گورگن دے گورگن دے کچھ فارسی جملے تے اس دا مغربی گورگن تے فارسی دے طبری گورگن تو‏ں موازنہ:

فارسی معیار	گورگن فارسی بولی۔	گورگن طبری بولی۔
دختر میخواهی بگیری مادرش را نگاه کن(تم جس لڑکی نال شادی کرنا چاہندے ہو، اس د‏ی ماں نو‏‏ں دیکھو)	doxter mexây begiri be میٹر -r-eš negâh kon	kijâ xâni bairi vene mar re hâreš
امشب نمی‌توانم قدم بزنم	emšo jijo nemetânem bezenem	emšo jijo natumbe bazenem
عروس ماه را می ماند داماد شاه را می ماند	ârus be mah memâne damâd be šâh memâne	ârus mâh re mondene dâmâd šâh re mondene

ذخیرہ لفظاں

متعدد فارسی لفظاں گورگانی (مشرقی گورگان) تے اس دا طبری گورگانی بولی (مغربی گورگان) تے فارسی تو‏ں موازنہ:

فارسی گرگانی (شرق گرگان)	طبری گرگانی (غرب گرگان)	فارسی معیار
peser	peser/rikâ	پسر
deter/doxter	deter/kijâ	دختر
piyer	piyer	پدر
mâr	mâr	مادر
berâr	berâr	برادر
jijo/sâb	jijo/sâb	قدم
pâpelu	pâpeli/pâpilu	پروانه
dim	dim	صورت
ârus	ârus	عروس
šu	šu	شب
emšu	emšu	امشب
gu	gu	گاو
moliče	molije/melije	مورچه
ašnefe	ašnufe	عطسه
morqâne	morqâne	تخم مرغ
lik/sikâ/urdek	sikâ/bili	اردک
afatu	aftu/eftu	آفتاب
marjom	marji	عدس

متعلقہ مضامین

• مردمان مازندرانی
• طبرستان
• استان مازندران
• زبان مازندرانی
• گویش‌های فارسی-مازندرانی
• زبان فارسی
• گرگان
• استان گلستان
• شهرستان گرگان

حوالے

بیرونی لنک