غازی عبد القیوم شہید
غازی عبد القیوم برطانوی ہندوستان (موجودہ پاکستان) دے پنڈ غازی آباد، ضلع ہزارہ دے رہن والے سن ۔ تلاش روزگار وچ کراچی منتقل ہو گئے سن تے گھوڑا گاڑی چلایا کردے سن۔ اس قلیل آمدنی توں اپنی بوڑھی ماں، بیوہ بہن، ضعیف چچا تے نوبیاہتا بیوی دی کفالت کردے سن۔ غازی قیوم نماز روزے دے پابند سن۔
ناں ونسب
سودھونام: غازی عبدالقیوم خان۔ والد دا نام: عبد اللہ خانؤ۔ لقب: غازی ِاسلام، محافظ ناموس مصطفیٰﷺ۔ اوہناں دا تعلق اک مذہبی گھرانے توں سی۔ 1932ء وچ انہاں دے والد گرامی عبد اللہ خان دا انتقال ہو گیا۔
تاریخِ ولادت
سودھوقیوم دا جنم 1330ھ مطابق 1912ء کو’’غازی آباد‘‘ ضلع ہزارہ وچ ہوئی۔
حصول علم
سودھوغازی عبد القیوم خان نوں بچپن ہی توں مذہبی تعلیم دا شوق سی۔ چھیويں جماعت پاس کرکے پنڈ دے علمائے کرام توں پڑھنا شروع کر دتا۔ اکثر قرآنِ مجید دی تلاوت کردے رہندے۔ اسکول چھڈ کے قرآنِ مجید دی تعلیم دی طرف ہمہ تن متوجہ ہو گئے، نماز روزے دی آخری وقت تک پوری پابندی کردے رہے۔
سیرت
سودھوغازی قیوم دا مذہب نال لگاؤ گھٹی وچ شامل سی۔ اس دی بے داغ جوانی پروان چڑھی تاں صحیح معنےآں وچ اک مسلمان تے صالح جوان دی پاکیزہ جوانی سی۔ نماز روزہ کسبِ حلال اُتے عمل اللہ تعالیٰ دی ذات اُتے ایمان خالص تے رسول اکرمﷺ نال بےپاں عقیدت ومحبت انہاں کےایمان کےاجزائے ترکیبی سن ۔اج کےبرعکس اس وقت برصغیر پاک و ہند دے مسلماناں دی تعمیر ایہناں خطوط اُتے ہُندی سی۔ غازی عبدالقیوم شہید اک بوڑھے چچا،ضعیف والدہ،تے اک بیوہ بہن کےکفیل،تے انہاں کےعلاوہ اک نويں نویلی دلہن دی آرزواں تے تمناواں کےامین سن ۔وقوعہ سےچندعرصہ پہلے انہاں دی شادی ہوئی تھی۔وڈی وڈی کتاباں،اوراعلیٰ ڈگریاں کےحامل نئيں سن ۔بلکہ اک ناظرہ قرآن مجید دے تلاوت کرنے والے سیدھے سادے دیہاندی مسلمان سن ۔البتہ بدروحنین،خیبر وکربلا،فاتحین ِ اسلام دے واقعات سنے ہوئے سن۔ جانثارانِ اسلام نال والہانہ عقیدت رکھدے سن۔
انتخابِ خداوندی
سودھوجد انہاں دی عمر 21/22 سال دی ہوئی تاں 1934ء وچ انہاں دی شادی کردتی گئی۔ شادی دے چند ماہ بعد انہاں نوں کراچی جانے دا شوق پیدا ہويا۔ وجہ ایہ سی کہ انہاں دے حقیقی چچا رحمت اللہ خان اوتھے پہلے توں مقیم سن تے وکٹوریہ گڈیاں دا کاروبار کردے سن۔ چنانچہ ایہ کراچی چلے گئے تے اپنے چچا دے ہاں ٹھہرے۔ ایتھے گھوڑا گاڑی چلاؤندے سن ۔لیکن انہاں دا زیادہ تر وقت گھر کےقریبی مسجد وچ تلاوتِ قرآن، ذکر اللہ تے نوافل وغیرہ وچ لنگھدا سی۔ اوتھے باجماعت نماز وی اداکرتےتھے۔امام صاحب نےدرس وچ نتھورام دی خرافات کابیان کیا،غازی صاحب دی غیرت ایمانی نےکروٹ لی،تے اوتھے مسجد دے صحن وچ اللہ تعالیٰ نال عہد کیتا کہ اس گستاخ نوں جہنم واصل کرکے اللہ دی زمین نوں اس توں پاک کراواں گا۔ دوسرے ہی دن بازار توں اک چاقو خریدیا تے نتھو رام ہندو دی آئندہ پیشی دا انتظار کرن لگے۔
پس منظر
سودھواک بدبخت نتھورام آریا سماجی ہندو نے 1933ء وچ اپنے خبث باطن دا اظہار " ہسٹری آف اسلام " نامی کتاب لکھ کے کیتا جس وچ اس نے پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی ذات مقدس دے بارے وچ توہین آمیز لفظاں استعمال کیتے سن ۔ اس حرکت توں مسلماناں وچ سخت غم وغصہ پیدا ہو گیا۔ اس ملزم دے خلاف فوجداری مقدمہ قائم ہو ا تے اسنوں اک سال قید تے جرمانے دی سزا دتی گئی۔ لیکن کراچی دے جوڈیشنل کمشنر نے اس دی عبوری ضمانت منظور کرکے اسنوں رہیا کر دتا۔ اس اُتے مسلماناں وچ شدید غم و غصہ دی لہر دوڑ گئی۔۔ غازی نوں جدوں امام مسجد نے ایہ افسوسناک خبر سنائی کہ اک ہندو نتھورام نے سرکار دو عالم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی شان وچ گستاخی دی اے تاں آپ تڑپ اٹھے تے اسی وقت عہد کیتا کہ اوہ اس کافر نوں زندہ نئيں چھڈن گے۔
وقوعہ
سودھونتھورام دا مقدمہ جس روز سندھ ہائی کورٹ وچ دو انگریز ججاں دے سامنے پیش ہونا سی اس دن عدالت دے باہر ہندو تے مسلماناں دی بہت وڈی تعداد موجود سی جو فیصلہ سننے دے انتظار وچ سن ۔ نتھورام اپنے وکلا دے نال ہنسی مذاق کردا ہويا کور ٹ وچ داخل ہويا۔
غازی موقع ملدے ہی کورٹ روم وچ داخل ہونے وچ کامیاب ہو گئے آپ نے موقع ملدے ہی اپنے نیفے وچ چھپا ہوئے خنجر نوں کڈیا تے عقاب دی طرح جھپٹ کر اس ملعون دے جسم وچ اتار دتا۔ اس خیال توں کہ ایہ بدبخت کدرے زندہ نا بچ جائے غازی نے اک بھرپور وار اس دی گردن اُتے کر کے اس دی شہ رگ وی کٹ دی۔ اس خبیث دا کم تمام کرنے آپ نے اس دی لاش اُتے تھوک دتا تے فرمایا "
اس خنزیر نے میرے آقا دی توہین دی سی اس لئی ميں نے اسنوں جہنم رسید کر دتا اے " اس دے بعد آپ نے نہایت تے سکون توں اپنے آپ نوں گرفتاری دے لئی پیش کر دتا۔ اس واقعہ دے بعد عدالت وچ بھگدڑ مچ گئی تے جج وی سراسیمہ ہو گئے۔
مقدمہ
سودھومقدمہ قتل دی سماعت دے دوران وچ اک انگریز جج نے جدوں آپ توں دریافت کیتا کہ تساں نے بھری عدالت وچ اس واردات دی ہمت کِداں دی تاں آپ نے عدالت وچ آویزاں جارج پنجم دی تصویر دی طرف اشارہ کردے ہوئے فرمایا " تساں انگریز کیتا اپنے بادشاہ دی توہین برداشت کرسکدے ہو؟ نئيں تاں فیر وچ اپنے دین ودنیا دے آقا رسول اللہ صلی علیہ و آلہ و سلم دی توہین کِداں برداشت کر سکدا تھا"۔ آپ نے اپنی صفائی پیش کرنے توں انکار کر دتا۔ سیشن کورٹ نے آپ نوں سزائے موت دا حکم سنایا۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ سزا سن کر آپ خوشی تے مسرت ضبط نئيں کرسکے تے آپ نے اللہ دی حمد وثنا کيتی۔ مسلماناں نے جدوں اس فیصلے دے خلاف اپیل کرنا چاہی تاں آپ نے فرمایا
" آپ لوک مینوں دربار رسالت صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم وچ حاضری دی سعادت توں کیوں محروم کرنا چاہندے نيں؟ "
عدالت عالیہ وچ
سودھوعدالت عالیہ وچ آپ دی سزا دے خلاف اپیل دائر کيتی گئی۔ ہر پیشی اُتے آپ دی اک جھلک دیکھنے دے لئی مسلماناں دے بے پناہ ہجوم ہويا کردا سی جو آپ اُتے گل پاشی کردا تے نعرہ تکبیر بلند کردا رہندا سی ۔ انگریز حکومت اپنی فطری مسلم دشمنی تے ہندو نوازی دے باعث ہر صورت آپ نوں سزا دینا چاہندی سی۔ بالآخر آپ دی اپیل اعلیٰ عدالت نے خارج کرکے آپ دی سزا برقرار رکھی۔ اس موقع اُتے آپ نے فرمایا " مینوں اپنی قسمت اُتے ناز اے کہ میرے ہتھوں اوہ خبیث جہنم رسید ہويا تے میرے رب نے مینوں شہادت ورگی نعمت توں سرفراز کیتا۔ ایہ اک جان کیتا چیز اے، جے ایسی ہزاراں جاناں وی ہُندیاں تاں اوہ سب اپنے آقا صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم اُتے قربان کردیندا۔
مفکر پاکستان دی نظر وچ
سودھومسلماناں دا اک بھاری وفد لاہور علامہ اقبال دے کول پہنچیا تے کہیا ” تسیں وائسرائے توں مل کے عبد القیوم دی سزائے موت دی بجائے عمر قید توں بدل دین لئی کہو۔“ علامہ اقبال نے ایہ سبھ کچھ سُنیا تے کوئی دس منٹ تک گہری سوچ وچ ڈُبے رہے۔ بُلھاں نوں جنبش تک نہ دتی۔ اکھاں بھر آئیاں تے جذبے توں کپکپاؤندی آواز وچ پُچھیا ” کیہ عبد القیوم کمزور پے گیا اے ؟“ جواب ملیا ”نئيں اوہ تاں اس نوں اپنی خوش بختی سمجھدا اے ۔“ علامہ اقبال دا چہرہ سرخی نال تمتمانے لگیا۔ ”بولے، جدوں اوہ کہہ رہیا اے کہ ميں نے شہادت خریدی اے تاں میں اس دے اجر و ثواب دی راہ وچ کِداں حائل ہو سکدا واں۔ کیہ تسيں ایہ چاہندے ہو کہ میں ایداں دے مسلمان دے لئی وائسرائے دی منت کراں جو زندہ رہیا تاں غازی تے پھانسی چڑھ گیا تاں شہید"۔
شہادت
سودھو19 ذوالحجہ 1353 ہجری، 13 مارچ 1935ء نوں آپ دی سزا اُتے عملدرآمد کیتا گیا۔ آپ دی عمر اس وقت 23 سال سی۔ ایہ دن لوح تریخ اُتے ثبت ہو گیا۔ غازی عبد القیوم شہادت توں اسيں کنار ہو کے امر ہو گیا۔“
جنازہ
سودھوشہید دے جنازے وچ ہزاراں مسلمان شریک ہوئے جنہاں دے ہجوم اُتے انگریزی حکومت دے ایما اُتے انگریز فوج و پولیس نے گولیاں دی بارش کردتی۔ سینکڑاں مسلمان اس درندگی دا شکار بنے۔ ایتھے تک دے مکاناں دی چھتاں اُتے موجود عورتاں تے بچے جو شہید دا جنازہ دیکھ رہے سن اوہ وی اس شقاوت توں محفوظ نئيں رہ سکے۔ اصل وچ گورے فوجیاں نے خاموشی توں پھانسی دینے دے بعد جدوں اس غازی نوں میوہ شاہ قبرستان لیا کے دفن کرنا چاہیا تاں ہزاراں مسلمان جمع ہو گئے۔ گھبرا کر انگریز فوج نے چاکیواڑہ وچ مجمع اُتے گولی چلا دتی تے 122 مسلماناں نوں شہید تے دو ہزار نوں زخمی کر دتا۔ شہید نوں کراچی دے مشہور قبرستان میوہ شاہ وچ سپرد خاک کیتا گیا۔