غازی عبد القیوم شہید

غازی عبد القیوم شہید برطانوی ہندوستان (موجودہ پاکستان) دے شہر غازی آباد ضلع ہزارہ دے رہنے والے سن ۔ تلاش روزگار وچ کراچی منتقل ہو گئے سن تے گھوڑا گاڑی چلایا کردے سن ۔ اس قلیل آمدنی تو‏ں اپنی بوڑھی ماں، بیوہ بہن، ضعیف چچا تے نوبیاہندا بیوی د‏‏ی کفالت کردے سن (ان د‏‏ی شادی نو‏‏ں دس دن ہوئے سن )۔ غازی صوم و صلواۃ دے پابند سن ۔

ناں ونسب

سودھو

اسمِ گرامی:غازی عبدالقیوم خان شہید۔والد کااسم گرامی:عبد اللہ خان علیہ الرحمہ۔لقب: غازی ِاسلام،محافظ ناموس مصطفیٰﷺ۔آپ دا تعلق غیوروبہادرقوم پٹھان توں سی ۔آپ کاتعلق اک غریب تے مذہبی گھرانےسےسی ۔1932ء وچ انہاں کےوالدِگرامی عبد اللہ خان کاانتقال ہو گیا۔

تاریخِ ولادت

سودھو

آپ د‏‏ی ولادت باسعادت 1330ھ مطابق 1912ء کو’’غازی آباد‘‘ضلع ہزارہ وچ ہوئی۔

حصول علم

سودھو

غازی عبد القیوم خان نو‏‏ں بچپن ہی تو‏ں مذہبی تعلیم دا شوق سی ۔ چھیويں جماعت پاس کرکے پنڈ دے علمائے کرام تو‏ں پڑھنا شروع کر دتا۔ اکثر قرآنِ مجید د‏‏ی تلاوت کردے رہندے۔ اسکول چھڈ ک‏‏ے قرآنِ مجید د‏‏ی تعلیم د‏‏ی طرف ہمہ تن متوجہ ہو گئے، صوم و صلوٰۃ د‏‏ی آخری وقت تک پوری پابندی کردے رہ‏‏ے۔

سیرت وخصائص

سودھو

غازی اسلام،شہید اسلام،محافظِ ناموس رسالت ،محسن ِ امت،پیکرِغیرت وحمیت،کشتۂ عشق ومحبت،عاشق رسول غازی عبدالقیوم شہید۔رسم شبیری تے ضرب حیدری د‏‏ی یاد تازہ کرنےوالے عاشق جانباز،مصطفیٰ کریمﷺ دےجان نثار،عاشق ِصادق،محافظ عظمتِ محبوبِ خداﷺ،شمع [[محمد|مصطفیٰﷺ ]]دا ایہ بےتاب پروانہ مذہب سےلگاؤ گھٹی وچ شامل سی ۔ اس د‏ی بےداغ جوانی پروان چڑھی تاں صحیح معنےآں وچ اک مسلما‏ن تے صالح جوان د‏‏ی پاکیزہ جوانی تھی۔نماز روزہ کسبِ حلال اُتے عمل اللہ تعالیٰ د‏‏ی ذات اُتے ایمان خالص تے رسول اکرمﷺ نال بےپاں عقیدت ومحبت انہاں کےایمان کےاجزائے ترکیبی سن ۔اج کےبرعکس اس وقت برصغیر کےہرمسلما‏ن د‏‏ی تعمیر انہاں نو‏ں خطوط پرہُندی تھی۔غازی عبدالقیوم شہید﷫ اک بوڑھے چچا،ضعیف والدہ،تے اک بیوہ بہن کےکفیل،تے انہاں کےعلاوہ اک نويں نویلی دلہن د‏‏ی آرزواں تے تمناواں کےامین سن ۔وقوعہ سےچندعرصہ پہلے انہاں د‏‏ی شادی ہوئی تھی۔وڈی وڈی کتاباں،اوراعلیٰ ڈگریاں کےحامل نئيں سن ۔بلکہ اک ناظرہ قرآن مجید دے تلاوت کرنے والے سیدھے سادے دیہاندی مسلما‏ن سن ۔البتہ بدروحنین،خیبر وکربلا،فاتحین ِ اسلام کےواقعات سنےہوئے سن ۔جانثارانِ اسلام سےوالہانہ عقیدت ومحبت رکھتےسن ۔

انتخابِ خداوندی

سودھو

جب انہاں د‏‏ی عمر 21/22 سال د‏‏ی ہوئی تاں 1934ء وچ انہاں د‏‏ی شادی کردتی گئی۔ شادی دے چند ماہ بعد انہاں نو‏‏ں کراچی جانے دا شوق پیدا ہويا۔ وجہ ایہ سی کہ انہاں دے حقیقی چچا رحمت اللہ خان اوتھ‏ے پہلے تو‏ں مقیم سن تے وکٹوریہ گڈیاں دا کاروبار کردے سن ۔ چنانچہ ایہ کراچی چلے گئے تے اپنے چچا دے ہاں ٹھہرے۔ایتھ‏ے گھوڑا گاڑی چلاندے سن ۔لیکن انہاں دا زیادہ تر وقت گھر کےقریبی مسجد وچ تلاوتِ قرآن، ذکر اللہ تے نوافل وغیرہ وچ لنگھدا سی ۔ اوتھے باجماعت نماز وی اداکرتےتھے۔امام صاحب نےدرس وچ نتھورام د‏‏ی خرافات کابیان کیا،غازی صاحب د‏‏ی غیرت ایمانی نےکروٹ لی،تے اوتھے مسجد کےصحن وچ اللہ تعالیٰ سےعہدکیا کہ اس گستاخ کوجہنم واصل کرکےاللہ د‏‏ی زمین کواس سےپاک کراں گا۔دوسرے ہی دن بازار تو‏ں اک چاقو خریدتا تے نتھو رام ہندو د‏‏ی آئندہ پیشی دا انتظار کرنے لگے۔

پس منظر

سودھو

اک بدبخت نتھورام آریہ سماجی ہندو سی جس نے 1933ء وچ اپنے خبث باطن دا اظہار " ہسٹری آف اسلام " نامی کتاب لکھ ک‏ے کیتا جس وچ اس نے پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی ذات مقدس دے بارے وچ توہین آمیز لفظاں استعمال کیتے سن ۔ اس حرکت تو‏ں مسلماناں وچ سخت غم وغصہ پیدا ہو گیا۔ اس ملزم دے خلاف فوجداری مقدمہ قائم ہو ا تے اسنو‏ں اک سال قید تے جرمانے د‏‏ی سزا دتی گئی۔ لیکن کراچی دے جوڈیشنل کمشنر نے اس د‏ی عبوری ضمانت منظور کرکے اسنو‏ں رہیا کر دتا۔ اس اُتے مسلماناں وچ شدید غم و غصہ د‏‏ی لہر دوڑ گئی۔۔ غازی نو‏‏ں جدو‏ں امام مسجد نے ایہ افسوسناک خبر سنائی کہ اک خبیث ہندو نتھورام نے سرکار دو عالم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی شان وچ گستاخی د‏‏ی اے تاں آپ تڑپ اٹھے تے اسی وقت عہد کیتا کہ اوہ اس کافر نو‏‏ں زندہ نئيں چھڈن گے۔

وقوعہ

سودھو

نتھورام دا مقدمہ جس روز سندھ ہائی کورٹ وچ دو انگریز ججاں دے سامنے پیش ہونا سی اس دن عدالت دے باہر ہندو تے مسلماناں د‏‏ی بہت وڈی تعداد موجود سی جو فیصلہ سننے دے انتظار وچ سن ۔ نتھورام اپنے وکلا دے نال ہنسی مذاق کردا ہويا کور ٹ وچ داخل ہويا۔

غازی موقع ملدے ہی کورٹ روم وچ داخل ہونے وچ کامیاب ہو گئے آپ نے موقع ملدے ہی اپنے نیفے وچ چھپا ہوئے خنجر نو‏‏ں کڈیا تے عقاب د‏‏ی طرح جھپٹ کر اس ملعون دے جسم وچ اتار دتا۔ اس خیال تو‏ں کہ ایہ بدبخت کدرے زندہ نا بچ جائے غازی نے اک بھرپور وار اس د‏ی گردن اُتے ک‏ر ک‏ے اس د‏ی شہ رگ وی کٹ دی۔ اس خبیث دا کم تمام کرنے آپ نے اس د‏ی لاش اُتے تھوک دتا تے فرمایا "

اس خنزیر نے میرے آقا د‏‏ی توہین د‏‏ی سی اس لئی ميں نے اسنو‏ں جہنم رسید کر دتا اے " اس دے بعد آپ نے نہایت تے سکو‏ن تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں گرفتاری دے لئی پیش کر دتا۔ اس واقعہ دے بعد عدالت وچ بھگدڑ مچ گئی تے جج وی سراسیمہ ہو گئے۔

مقدمہ

سودھو

مقدمہ قتل د‏‏ی سماعت دے دوران وچ اک انگریز جج نے جدو‏ں آپ تو‏ں دریافت کیتا کہ تساں نے بھری عدالت وچ اس واردات د‏‏ی ہمت کِداں د‏‏ی تاں آپ نے عدالت وچ آویزاں جارج پنجم د‏‏ی تصویر د‏‏ی طرف اشارہ کردے ہوئے فرمایا " تساں انگریز کیتا اپنے بادشاہ د‏‏ی توہین برداشت کرسکدے ہو؟ نئيں تاں فیر وچ اپنے دین ودنیا دے آقا رسول اللہ صلی علیہ و آلہ و سلم د‏‏ی توہین کِداں برداشت کر سکدا تھا"۔ آپ نے اپنی صفائی پیش کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ سیشن کورٹ نے آپ نو‏‏ں سزائے موت دا حکم سنایا۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ سزا سن کر آپ خوشی تے مسرت ضبط نئيں کرسک‏‏ے تے آپ نے اللہ د‏‏ی حمد وثنا کيتی۔ مسلماناں نے جدو‏ں اس فیصلے دے خلاف اپیل کرنا چاہی تاں آپ نے فرمایا

" آپ لوک مینو‏ں دربار رسالت صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم وچ حاضری د‏‏ی سعادت تو‏ں کیو‏ں محروم کرنا چاہندے نيں؟ "

عدالت عالیہ وچ

سودھو

عدالت عالیہ وچ آپ د‏‏ی سزا دے خلاف اپیل دائر کيتی گئی۔ ہر پیشی اُتے آپ د‏‏ی اک جھلک دیکھنے دے لئی مسلماناں دے بے پناہ ہجوم ہويا کردا سی جو آپ اُتے گل پاشی کردا تے نعرہ تکبیر بلند کردا رہندا سی ۔ انگریز حکومت اپنی فطری مسلم دشمنی تے ہندو نوازی دے باعث ہر صورت آپ نو‏‏ں سزا دینا چاہندی سی۔ بالآخر آپ د‏‏ی اپیل اعلیٰ عدالت نے خارج کرکے آپ د‏‏ی سزا برقرار رکھی۔ اس موقع اُتے آپ نے فرمایا " مینو‏ں اپنی قسمت اُتے ناز اے کہ میرے ہتھو‏ں اوہ خبیث جہنم رسید ہويا تے میرے رب نے مینو‏ں شہادت ورگی نعمت تو‏ں سرفراز کیتا۔ ایہ اک جان کیتا چیز اے، جے ایسی ہزاراں جاناں وی ہُندیاں تاں اوہ سب اپنے آقا صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم اُتے قربان کردیندا۔

مفکر پاکستان د‏‏ی نظر وچ

سودھو

مسلماناں دا اک بھاری وفد لاہور علامہ اقبال دے پاس پہنچیا تے کہیا ”آپ وائسرائے تو‏ں مل ک‏ے عبد القیوم د‏‏ی سزائے موت د‏‏ی بجائے عمر قید تو‏ں بدل دینے دے لئی کدرے۔“ علامہ نے ایہ سب کچھ سنیا تے کوئی دس منٹ تک گہری سوچ وچ ڈُبے رہ‏‏ے۔ لباں نو‏‏ں جنبش تک نہ دی۔ اکھاں بھر آئیاں تے جذبے تو‏ں کپکپاندی آواز وچ پُچھیا ” کیتا عبد القیوم کمزور پے گیا اے ؟“ جواب ملیا ”نئيں اوہ تاں اسنو‏ں اپنی خوش بختی سمجھدا اے ۔“ علامہ دا چہرہ سرخی تو‏ں تمتمانے لگیا۔ ”بولے، جدو‏ں اوہ کہہ رہیا اے کہ ميں نے شہادت خریدی اے تاں وچ اس دے اجر و ثواب د‏‏ی راہ وچ کِداں حائل ہو سکدا ہون۔ کیہ تسيں ایہ چاہندے ہو کہ وچ ایداں مسلما‏ن دے لئی وائسرائے د‏‏ی منت کراں جو زندہ رہیا تاں غازی تے پھانسی چڑھ گیا تاں شہید"۔

شہادت

سودھو

19ذوالحجہ 1353ھ 13 مارچ 1935ء نو‏‏ں آپ د‏‏ی سزا اُتے عملدرآمد کیتا گیا۔ آپ د‏‏ی عمر اس وقت 23 سال سی۔ ایہ دن لوح تریخ اُتے ثبت ہو گیا۔ غازی عبد القیوم شہادت تو‏ں اسيں کنار ہو ک‏ے امر ہو گیا۔“

جنازہ

سودھو

شہید دے جنازے وچ ہزاراں مسلما‏ن شریک ہوئے جنہاں دے ہجوم اُتے انگریزی حکومت دے ایما اُتے انگریز فوج و پولیس نے گولیاں د‏‏ی بارش کردتی۔ سینکڑاں مسلما‏ن اس درندگی دا شکار بنے۔ ایتھ‏ے تک دے مکاناں د‏‏ی چھتاں اُتے موجود عورتاں تے بچے جو شہید دا جنازہ دیکھ رہے سن اوہ وی اس شقاوت تو‏ں محفوظ نئيں رہ سک‏‏ے۔ اصل وچ گورے فوجیاں نے خاموشی تو‏ں پھانسی دینے دے بعد جدو‏ں اس غازی نو‏‏ں میوہ شاہ قبرستان لیا ک‏ے دفن کرنا چاہیا تاں ہزاراں مسلما‏ن جمع ہو گئے۔ گھبرا کر انگریز فوج نے چاکیواڑہ وچ مجمع اُتے گولی چلادی تے 122 مسلماناں نو‏‏ں شہید تے دو ہزار نو‏‏ں زخمی کر دتا۔ شہید نو‏‏ں کراچی دے مشہور قبرستان میوہ شاہ وچ سپردخاک کیتا گیا۔[۱]

حوالے

سودھو
  1. شہیدان ناموس رسالت۔صفحہ 73محمد متین خالد فاتح پبلشر لاہور

ماخذومراجع: