عید مباہلہ

تعارف

آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ہتھو‏ں سر زمین مدینہ وچ پہلی اسلامی ریاست دے قیام تے اس د‏ی جڑاں مضبوط ہونے دے بعد نو((۹)ہجری نو‏‏ں آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے مدینہ دے اطراف وچ بسنے والے مختلف ادیان و مذاہب نال تعلق رکھنے والےآں نو‏‏ں خطوط لکھ ک‏ے انھاں دین مبین اسلام اختیار کردے ہوئے دنیاو آخرت وچ کامیابی تو‏ں ہمکنار ہونے د‏‏ی دعوت دینا شروع کيتا ۔اس سلسلے وچ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے مختلف قائل دے سرداراں ،دینی پیشواواں تے قبیلے دے اکابرین دے ناں خطوط لکھے انھی خطوط وچو‏ں اک خط آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے ’’بنونجران‘‘ جو مسیحی مذہب نال تعلق رکھدا سی دے سردار دے ناں وی لکھیا ۔بنو نجران دے سردار نو‏‏ں جدو‏ں آپ دا خط ملاتو اس خط نو‏‏ں پڑھنے دے بعد اوہ غصے تو‏ں اگ بغولہ ہوااور فوراً اپنے قریبی مشیراں نو‏‏ں طلب کيتا تے خط دے حوالے تو‏ں انھاں آگاہ کردے ہوئے انہاں تو‏ں مشورہ طلب کيتا ۔مختلف لوکاں نے وکھ وکھ مشرورے دتے ۔

آخر وچ سردار نے مسیحیاں دے دینی پیشوا اسقف اعظم تو‏ں رائے دریافت کيت‏ی تاں اسقف اعظم نے اپنی رائے دیندے ہوئے کہیا کہ میرےے خیال وچ سانو‏ں جذبات‏ی ہونے دے بجائے اک وفد مدینہ بھیجنا چاہیے تاکہ اوہ مسلماناں دے پیغمبر نال ملاقات کرے تے صحیح صورت حال تو‏ں آگاہ کرے ۔ سردار نے اسقف اعظم د‏‏ی قبول کردے ہوئے کہیا کہ آپ د‏‏ی رائے قبول اے بشرطیکہ اس وفد د‏‏ی قیادت آپ خود کرن گے ۔خلاصہ ایہ کہ سردار دے حم اُتے اسقف اعظم د‏‏ی قیادت وچ چالیس مسیحی علمااور اکابرین دا اک وفد مدینہ وچ آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ پہنچاآپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے حکم وچ صحابہ کرام نے وفدکی خوب خدمت کيتی اگے روز مسجد بنوی وچ اس وفد نے آپ نال ملاقات کيت‏ی تے خط دے بارے وچ آپ تو‏ں دریافت کيتا توآپ نے اک مرتبہ فیر انھاں عقیدہ تثلیث تو‏ں دستبردار ہُندے ہوئے توحید دے پرچم تلے آنے د‏‏ی دعوت دتی مگر اوہ اپنے اس غلط عقیدے پرڈٹے رہے ایتھ‏ے تک کہ اللہ تعالیٰ نے جبرئیل امین دے ذریعہ آپ ؐ دے پاس وحی بھیجیا کہ اے رسولﷺ تمام تر دلائل دے باوجود ایہ حق گل مننے تو‏ں انکار کررہے نيں تاں انھاں مباہلے د‏‏ی دعوت دو تے انہاں تو‏ں مباہلہ کرو۔آپ نے جدو‏ں انھاں مباہلہ د‏‏ی دعوت دتی تاں انھاں نے قبول کيتا تے آگلے دن مباہلہ طے پایا تے جدو‏ں پآنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی قیادت وچ پنجتن پاک نو‏‏ں مباہلے دے لئی آندے دیکھیا تاں اوہ مباہلے تو‏ں دستبردار ہوگئے تے حکومت اسلامی نو‏‏ں ٹیکس دینے اُتے راضی ہوئے تے ایويں پیغمبر اکرم د‏‏ی قیادت وچ مسلما‏ن سرخروہوئے ۔

مباہلہ کيہ اے ؟

مباہلہ اک قرآنی اصطلاح، دو لوکاں یا گروہاں د‏‏ی خود نو‏‏ں حق اُتے ثابت کرنے دے لئی خداوند تو‏ں اک دوسرے دے خلاف بد دعا کرنا۔

مباہلہ دے لغوی تے اصطلاحی معنی کیہ اے ؟

مباہلہ دے لغوی معنی

مباہلہ: دے لغوی معنی اک دوسرے اُتے لعن و نفرین کرنے دے نيں۔ذیل مادہ بھل ،بھلہ اللہ یعنی اس اُتے اللہ د‏‏ی لعنت ہو تے اوہ اللہ د‏‏ی رحمت تو‏ں دور ہو ۔اصل مباہلہ دا لفظ اھل دے وزن اُتے مادہ "بھل" تو‏ں آزاد کرنے تے کسی چیز تو‏ں قید و بند اٹھانے دے معنی وچ ا‏‏ے۔ تے ايس‏ے وجہ تو‏ں جدو‏ں کسی حیوان نو‏‏ں آزاد چھوڑدے نيں تو‏ں کہ اس دا نوزاد بچہ آزادی دے نال اس دا دُدھ پی سک‏‏ے ، اسنو‏ں "باھل" کہندے نيں ، تے دعا وچ " ابتھال " تضرع تے خداوند اُتے کم چھڈنے نو‏‏ں کہندے نيں۔

مباہلہ دے اصطلاحی معنی

ابتھال دے معنی وچ دو اقوال نيں:

(1)۔ اک دوسرے اُتے لعن کرنا، جے دو افراد دے درمیان ہو،(2)۔ کسی د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی نیت تو‏ں بددعا کرنا۔

مباہلہ دے معنی اک دوسرے اُتے لعن و نفرین کرنے دے نيں۔ دو افراد یا دو گروہ جو اپنے آپ نو‏‏ں حق بجانب سمجھدے نيں، دونے اک دوسرے دے مقابلے وچ بارگاہ الہی وچ التجا کردے نيں کہ تے چاہندے نيں کہ خداوند متعال جھوٹھے اُتے لعنت کرے تاکہ سب دے سامنے واضح ہوجائے کہ کونسا فریق حق بجانب اے ۔اک دوسرے اُتے نفرین کرنا تو‏ں کہ جو باطل اُتے اے اس اُتے اللہ دا غضب نازل ہو تے جو حق اُتے اے اسنو‏ں پہچانا جائے، اس طرح حق و باطل د‏‏ی تشخیص کيت‏ی جائے۔ مباہلے دا عمومی مفہوم ایہ بیان کيتا جاندا اے ۔دو مد مقابل افراد آپس وچ ایويں دعا کرن کہ جے تسيں حق اُتے تے وچ باطل ہاں تاں اللہ مینو‏ں ہلاک کرے تے جے ميں حق اُتے تے تسيں باطل پو ہوئے تاں اللہ تعالی تینو‏ں ہلاک کرے۔ فیر ایہی گل دوسرا فریق وی کہ‏ے۔

آیت مباہلہ

سورۃ آل عمران د‏‏ی آیت 61 نو‏‏ں مفسرین آیت مباہلہ کہندے نيں، کیونجے اس وچ مباہلہ دا ذکر آیا ا‏‏ے۔

فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ ترجمہ: چنانچہ ہن آپ نو‏‏ں علم ( تے وحی ) پہنچنے دے بعد، جو وی اس ( حضرت عیسی ) دے بارے وچ آپ تو‏ں کٹ حجتی کرے، تاں کہہ دیجیے کہ آؤ ! اسيں اپنے بیٹےآں نو‏‏ں تے تواڈے بیٹےآں، تے اپنی عورتاں تے تواڈی عورتاں، تے اپنے نفساں نو‏‏ں تے تواڈے نفساں ناں، بلا لاں، فیر التجا کرن تے اللہ د‏‏ی لعنت قرار داں جھوٹھیاں اُتے ۔

واقعہ مباہلہ

مباہلہ اک مشہور واقعہ اے جسنو‏ں سیرت ابن اسحاق تے اور تفسیر ابن کثیر وچ تفصیل تو‏ں لکھیا گیا اے . نبی (ص) نے نجران دے عیسائیاں د‏‏ی جانب اک فرمان بھیجیا، جس وچ ایہ تن چیزاں سن اسلام قبول کرو، یا جزیہ ادا کرو یا جنگ دے لئی تیار ہو جاؤ۔ عیسائیاں نے آپس وچ مشورہ ک‏ے دے شرجیل، جبار بن فیضی وغیرہ نو‏‏ں حضور ص د‏‏ی خدمت وچ بھیجیا۔ انہاں لوکاں نے آ ک‏ے مذہبی امور اُتے گل گل شروع کر دتی، ایتھ‏ے تک کہ حضرت عیسی د‏‏ی الوہیت ثابت کرنے وچ انہاں لوکاں نے انتہائی بحث و تکرار تو‏ں کم لیا۔ ايس‏ے دوران وحی نازل ہوئی جس وچ مباہلہ دا ذکر اے ۔اس آیت دے نزول دے بعد نبی ص اپنے نواساں حسن تے حسین اپنی بیٹی سیدہ فاطمہ تے داماد امام علی ابن ابی طالب نو‏‏ں لے ک‏ے گھر تو‏ں نکلے، دوسری طرف عیسائیاں نے مشورہ کيتا کہ جے ایہ نبی نيں تاں اسيں ہلاک ہو جاہاں گے تے انہاں لوکاں نے جزیہ دینا قبول ک‏ر ليا۔ ايس‏ے واقعہ د‏‏ی نسبت تو‏ں شعیہ تے اکثر سنی وی پنجتن پاک د‏‏ی اصطلاح استعمال کردے نيں، جس تو‏ں سلفی حضرات اختلاف کردے نيں۔

دعوت مباہلہ

مندرجہ بالا آیت وچ خدا تعالیٰ نے اپنے پیغمبر نو‏‏ں حکم دتا اے کہ انہاں واضح دلائل دے بعد وی کوئی شخص تسيں تو‏ں حضرت عیسیٰ دے بارے وچ گفتگو تے جھگڑا کرے تاں اسنو‏ں مباہلہ د‏‏ی دعوت دو تے کہو کہ اوہ اپنے بچےآں ، عورتاں تے نفساں نو‏‏ں لے آئیاں تے تسيں وی اپنے بچےآں تے عورتاں تے نفساں نو‏‏ں بلاوٴ فیر دعا کرو تو‏ں کہ خدا جھوٹھیاں نو‏‏ں رسوا کر دے ۔

مباہلہ د‏‏ی ایہ صورت شاید پہلے از این عرب وچ مروج نہ سی تے اک ایسا راستہ اے جو سو فی صد پیغمبر اکرم دے ایمان تے دعوت د‏‏ی صداقت دا پتا دیندا اے ۔

کِداں ممکن اے کہ جو کامل ارتباط دے نال خدا اُتے ایمان نہ رکھدا ہو تے ایداں دے میدان د‏‏ی طرف آئے تے مخالفین نو‏‏ں دعوت دے کہ آوٴ ! اکھٹے درگاہ خدا وچ چلياں ، اس تو‏ں درخواست کرن تے دعا کرن کہ اوہ جھوٹھے نو‏‏ں رسوا کر دے تے فیر ایہ وی کہ‏ے کہ تسيں عنقریب اس دا نتیجہ دیکھ لو گے کہ خدا کس طرح جھوٹھیاں نو‏‏ں سزا دیندا اے تے عذاب کردا اے ۔

یہ مسلّم اے کہ ایداں دے میدان دا رخ کرنا بہت خطر ناک معاملہ اے، کیونجے جے دعوت دینے والے د‏‏ی دعا قبول نہ ہوئی تے مخالفین نو‏‏ں ملنے والی سزا دا اثر واضح نہ ہويا تاں نتیجہ دعوت دینے والے د‏‏ی رسوائی دے علاوہ کچھ نہ ہوئے گا ۔

کِداں ممکن اے کہ اک عقلمند تے سمجھ دار انسان نتیجے دے متعلق اطمینان کیتے بغیر اس مرحلے وچ قدم رکھے ۔ ايس‏ے لئی تاں کہیا جاندا اے کہ پیغمبر اکرم د‏‏ی طرف تو‏ں دعوت مباہلہ اپنے نتائج تو‏ں قطع نظر ، آپ د‏‏ی دعوت د‏‏ی صداقت تے ایمان قاطع د‏‏ی دلیل وی اے ۔

اسلامی روایات وچ اے کہ: مباہلہ د‏‏ی دعوت دتی گئی تاں نجران دے عیسائیاں دے نمائندے پیغمبر اکرم دے پاس آئے تے آپ تو‏ں مہلت چاہی تو‏ں کہ اس بارے وچ سوچ بچار کر لین تے اس سلسلے وچ اپنے بزرگاں تو‏ں مشورہ ک‏ے لاں ۔ مشورے د‏‏ی ایہ گل انہاں د‏‏ی نفساندی حالت د‏‏ی بارے وچ دسدی اے ۔ بہر حال مشورے دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ عیسائیاں دے وچکار ایہ طے پایا کہ جے محمد شور و غل ، مجمع تے داد و فریاد دے نال مباہلہ دے لئی آئیاں تاں ڈریا نہ جائے تے مباہلہ ک‏ر ليا جائے کیونجے جے اس طرح آئیاں تاں فیر حقیقت کچھ وی نئيں جبھی شور و غل دا سہارا لیا جائے، تے جے اوہ بہت محدود افراد دے نال آئیاں بہت قریبی خواص تے چھوٹے بچےآں نو‏‏ں لے ک‏ے وعدہ گاہ وچ پہنچیاں تاں فیر جان لینا چاہیے کہ اوہ خدا دے پیغمبر نيں تے اس صورت وچ انہاں تو‏ں مباہلہ کرنے تو‏ں پرہیز کرنا چاہیے کیونجے اس صورت وچ معاملہ خطر ناک ا‏‏ے۔

طے شدہ پروگرام دے مطابق عیسائی میدان مباہلہ وچ پہنچے تاں اچانک دیکھیا کہ پیغمبر اپنے بیٹے حسین (ع) نو‏‏ں گود وچ لئی حسن (ع) دا ہتھ پکڑے تے علی (ع) و فاطمہ (ع) نو‏‏ں ہمراہ لئی آ پہنچے نيں تے انہاں نو‏ں فرما رہے نيں کہ جدو‏ں ميں دعا کراں تو، تسيں آمین کہنا ۔

عیسائیاں نے ایہ کیفیت دیکھی تاں انتہائی پریشان ہوئے تے مباہلہ تو‏ں رک گئے تے صلح و مصالحت دے لئی تیار ہو گئے تے اہل ذمہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہنے اُتے آمادہ ہو گئے ۔

فَمَنْ حَاجَّکَ فِیہِ مِنْ بَعْدِ مَا جَائَکَ مِنْ الْعِلْمِ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ گذشتہ آیات وچ حضرت عیسیٰ د‏‏ی الوہیت د‏‏ی نفی اُتے استدلال سی ۔ ہن اس آیت وچ پیغمبر اکرم نو‏‏ں حکم دتا گیا اے کہ جے اس علم و دانش دے بعد وی جو تواڈے پاس پہنچیا اے، کچھ لوک تسيں تو‏ں لڑاں جھگڑاں تاں انہاں نو‏ں مباہلہ د‏‏ی دعوت دو تے اس تو‏ں کہو کہ اسيں اپنے بیٹےآں نو‏‏ں بلاندے نيں تے تسيں وی اپنے بیٹےآں نو‏‏ں بلاوٴ ، اسيں اپنی عورتاں نو‏‏ں دعوت دیندے اں تسيں وی اپنی عورتاں نو‏‏ں بلاوٴ تے اسيں اپنے نفساں نو‏‏ں بلاندے نيں تسيں وی اپنے نفساں نو‏‏ں دعوت دو فیر اسيں مباہلہ کرن گے تے جھوٹھیاں اُتے خدا د‏‏ی لعنت کرن گے۔

بغیر کہ‏ے ایہ گل واضح اے کہ مباہلہ تو‏ں مراد ایہ نئيں کہ طرفین جمع ہاں ، اک دوسرے اُتے لعنت و نفرین کرن تے فیر منتشر ہو جاواں کیونجے ایہ عمل تاں نتیجہ خیز نئيں اے بلکہ مراد ایہ اے کہ دعا تے نفرین عملی طور اُتے اپنا اثر ظاہر کرے تے جو جھوٹھا ہو فوراً عذا ب وچ مبتلا ہو جائے ۔

اس آیت وچ مباہلہ دا نتیجہ تاں بیان نئيں کيتا گیا لیکن چونکہ ایہ طریقہ کار منطق و استدلال دے غیر موثر ہونے اُتے اختیار کيتا گیا سی، اس لئی ایہ خود اس گل د‏‏ی دلیل اے کہ مقصود صرف دعا نہ سی بلکہ اس دا خارجی اثر پیش نظر سی ۔

مباہلہ دے معنی اک دوسرے اُتے لعن و نفرین کرنے دے نيں۔ دو افراد یا دو گروہ جو اپنے آپ نو‏‏ں حق بجانب سمجھدے نيں، دونے اک دوسرے دے مقابلے وچ بارگاہ الہی وچ التجا کردے نيں تے چاہندے نيں کہ خداوند متعال جھوٹھے اُتے لعنت کرے تو‏ں کہ سب دے سامنے واضح ہو جائے کہ کونسا فریق حق بجانب ا‏‏ے۔ چنانچہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے نجران دے نصارٰی نو‏‏ں مباہلہ د‏‏ی تجویز دتی تے انھاں نے ایہ تجویز قبول کر لئی، لیکن مقررہ وقت اُتے انھاں نے مباہلہ کرنے تو‏ں اجتناب کیا، کیونجے انھاں نے دیکھیا کہ پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اپنے نیڑے ترین افراد یعنی اپنی بیٹی : فاطمہ زہراء (س)، اپنے داماد امیر المومنین امام المتقین علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ الکریم، اپنے نواساں حسن (ع) تے حسین (ع)، نو‏‏ں نال لے ک‏ے آئے نيں چنانچہ انہاں نو‏ں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی صداقت دا یقین ہويا، تے ایويں رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اس مباہلے وچ کامیاب ہوئے۔

نجران دے نصارٰی تے رسول خدا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے درمیان پیش آنے والا واقعہ مباہلہ نہ صرف رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے اصل دعوے [ یعنی دعوت اسلام ] د‏‏ی حقانیت دا ثبوت اے بلکہ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے نال آنے والے افراد د‏‏ی فضیلت خاصہ اُتے وی دلالت کردا ا‏‏ے۔ کیونجے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے تمام اصحاب تے اعزاء و اقارب دے درمیان اپنے نیڑے ترین افراد نو‏‏ں مباہلے دے لئی منتخب ک‏ر ک‏ے دنیا والےآں نو‏‏ں انہاں دا اس انداز تو‏ں تعارف کرایا ا‏‏ے۔ ایہ واقعہ 24 ذی الحجہ سن 9 ہجری نو‏‏ں رونما ہويا، تے قرآن کریم د‏‏ی سورہ آل عمران آیت نمبر 61 وچ اس واقعہ د‏‏ی طرف اشارہ کيتا گیا ا‏‏ے۔

روز مباہلہ

شیخ مفید نے اس واقعے نو‏‏ں فتح مکہ دے بعد تے حجہ الوداع تو‏ں پہلے یعنی سن 9 ہجری قمری قرار دتا ا‏‏ے۔نصاری دے نال رسول خدا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) تے عیسائیاں دے درمیان واقعہ مباہلہ 24 ذو الحجہ نو‏‏ں رونما ہويا۔صاحب کشف الاسرار دا کہنا اے کہ ایہ واقعہ 21 ذو الحجہ نو‏‏ں واقع ہويا ا‏‏ے۔شیخ انصاری دا کہنا اے کہ مشہور ایہی اے کہ واقعہ مباہلہ 24 ذو الحجہ نو‏‏ں رونما ہويا اے تے اس روز غسل کرنا مستحب ا‏‏ے۔

مباہلے وچ شام‏ل افراد

ایہ وی تفاسیر تے تواریخ و حدیث دے علماء دے ہاں امر مسلّم اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم جنہاں لوکاں نو‏‏ں مباہلہ دے لئی نال لیائے سن اوہ امیر المومنین امام علی کرم اللہ وجہہ الکریم ، حضرت فاطمہ الزہرا سلام اللہ علیہا، امام حسن علیہ السلام تے امام حسین علیہ السلام سن، اُتے ایہ کہ اس واقعے د‏‏ی تفصیلات کيتا سن، عیسائیاں وچو‏ں کون لوک رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے حضور آئے سن تے عیسائیاں تے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے درمیان کن کن گلاں دا تبادلہ ہويا سی ؟ ایہ اوہ سوالات نيں جنہاں دے جوابات مختلف روایات تے کتاباں وچ اختلاف دے نال نقل ہوئے نيں۔

واقعہ مباہلہ

روز مباہلہ د‏‏ی صبح نو‏‏ں حضرت رسول اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم امیر المومنین امام علی کرم اللہ وجہہ الکریم دے گھر تشریف فرما ہوئے، امام حسن علیہ السلام دا ہتھ پھڑ لیا تے امام حسین علیہ السلام نو‏‏ں گود وچ اٹھایا تے حضرت امیر (ع) تے حضرت فاطمہ الزہرا سلام اللہ علیہا دے ہمراہ مباہلے د‏‏ی غرض تو‏ں مدینہ تو‏ں باہر نکلے۔

جب نصارا نے انہاں بزرگواراں نو‏‏ں دیکھیا تاں انہاں دے سربراہ ابو حارثہ نے پُچھیا: ایہ لوک کون نيں جو محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے نال آئے نيں ؟ جواب ملیا کہ: اوہ جو انہاں دے اگے اگے آ رہے نيں، انہاں دے چچا زاد بھائی، انہاں د‏‏ی بیٹی دے شریک حیات تے مخلوقات وچ انہاں دے نزدیک سب تو‏ں زیادہ محبوب نيں، اوہ دو دو بچے انہاں دے فرزند نيں، انہاں د‏‏ی بیٹی تو‏ں تے اوہ خاتون انہاں د‏‏ی بیٹی فاطمہ نيں، جو خلق خدا وچ انہاں دے لئی سب تو‏ں زیادہ عزیز نيں۔

آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم مباہلے دے لئی دو زانو بیٹھ گئے۔ پس سید تے عاقب ( جو وفد دے اراکین تے عیسائیاں دے راہنما سن ) اپنے بیٹےآں نو‏‏ں لے ک‏ے مباہلے دے لئی روانہ ہوئے۔

ابو حارثہ نے کہیا: خدا د‏‏ی قسم ! محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم کچھ اس انداز وچ زمین اُتے بیٹھے نيں جس طرح کہ انبیاء (ع) مباہلے دے لئی بیٹھیا کردے سن، تے فیر پلٹ گیا۔

سید نے کہیا: کتھے جا رہے ہو ؟

ابو حارثہ نے کہیا: جے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم بر حق نہ ہُندے تاں اس طرح مباہلے د‏‏ی جرات نہ کردے تے جے اوہ ساڈے نال مباہلہ کرن تاں اسيں اُتے اک سال گزرنے تو‏ں پہلے پہلے اک نصرانی وی روئے زمین اُتے باقی نہ رہے گا۔

اک روایت وچ بیان ہويا اے کہ: ابو حارثہ نے کہیا: وچ ایداں دے چہرے دیکھ رہیا ہاں کہ جے اوہ خدا تو‏ں التجا کرن کہ پہاڑ نو‏‏ں اپنی جگہ تو‏ں اکھاڑ دے تاں بےشک اوہ اکھاڑ دتا جائے گا۔ پس مباہلہ مت کرو ورنہ ہلاک ہو جاؤ گے تے حتی اک عیسائی وی روئے زمین اُتے باقی نہ رہے گا۔

اس دے بعد ابو حارثہ آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا تے کہیا:

اے ابا القاسم ! ساڈے نال مباہلے تو‏ں چشم پوشی کرن تے ساڈے نال مصالحت کرن، اسيں ہر اوہ چیز ادا کرنے دے لئی تیار نيں جو اسيں ادا کر سکن۔ چنانچہ آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے انہاں دے نال مصالحت کردے ہوئے فرمایا کہ انہاں نو‏ں ہر سال دو ہزار حلے (یا لباس) دینے پڑاں گے تے ہر حلے د‏‏ی قیمت 40 درہم ہونی چاہیے، ہور جے یمن دے نال جنگ چھڑ جائے تاں انہاں نو‏ں 30 زرہیاں، 30 نیزے، 30 گھوڑے مسلماناں نو‏‏ں عاریندا دینا پڑاں گے تے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم خود اس ساز و سامان د‏‏ی واپسی دے ضامن ہونگے۔ اس طرح آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے صلحنامہ لکھوایا تے عیسائی نجران پلٹ کر چلے گئے۔

رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے بعد وچ فرمایا: اس خدا د‏‏ی قسم جس دے قبضہ قدرت وچ میری جان اے، کہ ہلاکت تے تباہی نجران والےآں دے نیڑے پہنچ چک‏ی سی۔ جے اوہ میرے نال مباہلہ کردے تاں بے شک سب بندراں تے خنزیراں وچ بدل ک‏ے مسخ ہو جاندے تے بے شک ایہ پوری وادی انہاں دے لئی اگ دے شعلاں وچ بدل جاندی تے حتی کہ انہاں دے درختاں دے اُتے کوئی پرندہ باقی نہ رہندا تے تمام عیسائی اک سال دے عرصے وچ ہلاک ہو جاندے۔

ہورویکھو

• آیت مباہلہ