آیت مباہلہ

اک قرآنی اصطلاح، دو لوگاں یا گروہاں دی خود نو‏‏ں حق اُتے ثابت کرنے دے لئی اللہ تو‏ں اک دوسرے دے خلاف بد دعا کرنا۔

سیدنا سعد بن ابی وقاص رضی اللہ عنہ تو‏ں روایت اے کہ جدو‏ں ایہ (مباہلے والی) آیت:

﴿نَدْعُ اَبْنَآءَ نَا وَاَبْنَآءَ کُمْ﴾

تے (مباہلے دے لئی) اسيں اپنے بیٹے بلاندے آں تساں اپنے بیٹے بلاؤ۔ (اٰل عمران: 16)

نازل ہوئی تو رسول اللہ ﷺ نے علی، فاطمہ، حسن تے حسین (رضی اللہ عنہم اجمعین) نو‏‏ں بلایا تے فرمایا:

((اَللّٰھُمَّ ھٰؤ لا أھلي))

اے اللہ! ایہ میرے اہل (بیت) نيں۔

(صحیح مسلم: 32/2404 وترقیم دارالسلام: 6220)

مباہلہ دے معنی

لغوی معنی

اصل مباہلہ دا لفظ اھل دے وزن اُتے مادہ "بہل" تو‏ں آزاد کرنے تے کسی چیز تو‏ں قید و بند اٹھانے دے معنی وچ ا‏‏ے۔ تے اسی وجہ تو‏ں جدو‏ں کسی حیوان نو‏‏ں آزاد چھوڑتے نيں تا کہ اس دا نوزاد بچہ آزادی دے نال اس دا دودھ پی سکے، اسنو‏ں "باھل" کہندے نيں تے دعا وچ "ابتھال" تضرع تے خداوند متعال اُتے کم چھوڑنے نو‏‏ں کہندے نيں۔

اصطلاحی معنی

اک دوسرے اُتے نفرین کرنا تا کہ جو باطل اُتے اے اس اُتے اللہ دا غضب نازل ہوتے جو حق اُتے اے اسنو‏ں پہچانا جائے، اس طرح حق و باطل دی تشخیص دی جائے۔

مباہلے دا عمومی مفہوم ایہ بیان کیتا جاندا اے ۔

”

دو مد مقابل افراد آپس وچ ایويں دعا کرن کہ جے تسیں حق اُتے تے میں باطل ہاں تو اللہ مینو‏ں ہلاک کرے تے جے میں حق اُتے تے تساں باطل پو ہو تو اللہ تعالی تینو‏ں ہلاک کرے۔ پھر ایہی گل دوسرا فریق وی کہے۔]

“

آیت مباہلہ

سورۃ آل عمران دی آیت 61 نو‏‏ں مفسرین آیت مباہلہ کہندے نيں، کیونکہ اس وچ مباہلہ دا ذکر آیا ا‏‏ے۔ آیت دا ترجمہ

”

پھر اے حبیب! تواڈے پاس علم آ جانے دے بعد جو تساں تو‏ں عیسی دے بارے وچ جھگڑا کراں تو تساں انہاں تو‏ں فرما دو:آو اسيں اپنے بیٹےآں نو‏‏ں تے تواڈے بیٹےآں نو‏‏ں تے اپنی عورتاں نو‏‏ں تے تواڈی عورتاں نو‏‏ں تے اپنی جاناں نو‏‏ں تے تواڈی جاناں نو‏‏ں (مقابلے وچ ) بلا لیندے نيں پھر مباہلہ کردے نيں تے جھوٹاں اُتے اللہ دی لعنت پاندے نيں۔

“

(ترجمہ کنزالعرفان، مفتی محمد قاسم)

واقعہ مباہلہ

مباہلہ اک مشہور واقعہ اے جسنو‏ں سیرت ابن اسحاق تے تے تفسیر ابن کثیر وچ تفصیل تو‏ں لکھیا گیا ا‏‏ے۔

نبی صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے نجران دے مسیحیاں دی جانب اک فرمان بھیجیا، جس وچ ایہ تن چیزاں سن اسلام قبول کرو یا جزیہ ادا کرو یا جنگ دے لئی تیار ہو جاؤ۔ مسیحیاں نے آپس وچ مشورہ کرکے شرجیل،جبار بن فیضی وغیرہ نو‏‏ں حضور صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی خدمت وچ بھیجیا۔ انہاں لوگاں نے آکر مذہبی امور اُتے گل چیت شروع کر دتی، ایتھ‏ے تک کہ حضرت عیسی دی الوہیت ثابت کرنے وچ انہاں لوگاں نے انتہائی بحث و تکرار تو‏ں کم لیا۔ اسی دوران وحی نازل ہوئی جس وچ اواُتے ذکر کردہ آیت وی نازل ہوئی جس وچ مباہلہ دا ذکر ا‏‏ے۔

اثرات

عید مباہلہ دا اک فارسی وچ چھپا ہويا اشتہار

اس آیت دے نزول دے بعد نبی صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اپنے نواسیاں حسن تے حسین اپنی بیٹی سیدہ فاطمہ تے دامادحضرت علی نو‏‏ں لے دے گھر تو‏ں نکلے، دوسری طرف مسیحیاں نے مشورہ کیتا کہ جے ایہ نبی نيں تو اسيں ہلاک ہو جانيں گے۔ تے انہاں لوگاں نے جزیہ دینا قبول کر لیا۔ اسی واقعہ دی نسبت تو‏ں شعیہ اوراکثر سنی وی پنجتن پاک دی اصطلاح استعمال کردے نيں، جس تو‏ں سلفی حضرات اختلاف کردے نيں۔

عید مباہلہ

اس دن 24 ذوالحجہ نو‏‏ں کچھ ملکاں وچ ، خاص کر کہ ایران وچ عید مباہلہ منائی جاندی ا‏‏ے۔

مباہلہ دے احکم

قرآن دی اس آیت تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ مباہلہ صرف کافر دے نال ہو سکدا لیکن احادیث وچ حضرت ابن مسعود رض تو‏ں رویت وی ملد‏ی اے جس وچ مباہلے نو‏‏ں مسلما‏ن تو‏ں مباح ہونے دا ذکر ا‏‏ے۔ سنن نسائی صیحح حدیث نمبر 3552

ہور ویکھو

• قرآن
• آیت

حوالے