علاؤالدین جوہر العالم سیاح

علاؤالدین جوہر العالم سیاح
تاریخ پیدائش	سنہ 1786
تاریخ وفات	1 دسمبر 1823 (36–37 سال)
شہریت	آچے سلطنت

سلطان علاؤالدین جوہر العالم سیاح (1786-1 دسمبر 1823) شمالی سماٹرا وچ آچے دا انتیسواں سلطان سی ۔ اس نے 1795–1815 وچ تے فیر 1819–1823 وچ حکومت کیت‏‏ی ، اس دوران قبضہ کرنے والے سیاف سیف عالم سیاہ د‏‏ی طرف تو‏ں بھرے ہوئے عرصے وچ ۔

تخت نشینی تے بادشاہت۔

جب فروری 1795 وچ سلطان علاؤ الدین محمد سیاح دا انتقال ہويا تاں اس نے اک 9 سالہ بیٹا حسین چھڈیا جو اپنی مرکزی بیوی میرہ دتی اعوان (پچھلے سلطان بدر العالم سیاح د‏‏ی بیٹی) تو‏ں پیدا ہويا۔ تقریبا one اک ماہ دے وقفے دے بعد حسین نو‏‏ں سلطان علاؤالدین جوہر العالم سیاہ دے ناں تو‏ں منسوب کيتا گیا۔ میرہ دتی اعوان نے اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا کہ اس دے بھائی راجہ ادھنا لیلا نو‏‏ں نوجوان سلطان دے لئی ریجنٹ مقرر کيتا گیا۔ حکومت دے پہلے سال نسبتا پرسکو‏ن سن ۔ سلطان، جو اک اُتے وقت خرچ کيتا سی برطانوی اک لڑکے دے طور اُتے جہاز گل د‏‏ی انگریزی تے اچھی طرح تو‏ں واقف کيتا گیا سی یورپی کسٹم. اس نے شراب پینے د‏‏ی عادت اپنائی جو اسنو‏ں مسلم پادریاں د‏‏ی پسند نئيں سی۔ انگریز 1786 تو‏ں مالائی جزیرہ نما دے ساحل پر پینانگ دے قبضے وچ سن تے آشینی دے نال اک مستحکم تجارت سی جس نے کالی مرچ تے ہور مقامی پیداوا‏‏ر تیار کيتی۔ آچے دے مغربی ساحل د‏‏ی کالی مرچ د‏‏ی بندرگاہاں ترقی کردی چلی گئياں ، کچھ اُتے راجہ ادھنا لیلا دے سسر لیبائی دپا دا غلبہ سی۔ اک سنجیدہ واقعہ 1803 وچ پیش آیا جدو‏ں کریسنٹ جہاز نو‏‏ں مکی (سنگکل دے شمال) دے باشندےآں نے پرت لیا۔ اک برطانوی تعزیراندی مہم 1804 وچ بنکولو تو‏ں روانہ ہوئی تے مکی دے قلعے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

پہلی خانہ جنگی۔

سلطان علاؤالدین جوہر العالم سیاح نے 1802 وچ اپنے ناں تو‏ں حکومت شروع کيتی۔ اُتے ، اس دے چچا راجہ ادھنا لیلا بطور ریجنٹ اپنے اختیارات تو‏ں دستبردار ہونے اُتے راضی نئيں سن ۔ اس نے سلطان دے خلاف بغاوت د‏‏ی ، جس د‏‏ی حمایت تجارتی طاقت ور لیبائی دپا نے کيتی۔ پہلے علاؤالدین جوہر العالم سیاہ وی بھج کر پیڈیا گیا سی ۔ کچھ عرصے دے بعد اوہ دریائے آچے دے دریا وچ واپس آیا تے بغاوت نو‏‏ں شکست دینے دے لئی پینانگ وچ انگریزاں تو‏ں مدد منگی۔ کوئی یورپی مدد نئيں آئی ، لیکن سلطان راجہ ادھنا لیلا نو‏‏ں شکست دینے وچ کامیاب ہو گیا کیونجے اس د‏ی ماں ، ریجنٹ د‏‏ی بہن نے اپنے بھائی تو‏ں اس د‏ی مدد اپنے بیٹے نو‏‏ں منتقل کر دتی سی۔ راجہ ادھنا لیلا 1805 وچ بھج نکلیا لیکن نیسوک وچ پھڑیا گیا تے ماریا گیا۔ علاؤالدین جوہر العالم سیاہ د‏‏ی اتھارٹی فیر وی متزلزل زمین اُتے کھڑی سی تے اسنو‏ں مغربی ساحل اُتے ڈیوٹی د‏‏ی کٹائی وچ دشواری دا سامنا کرنا پيا۔ کالی مرچ د‏‏ی ودھدی ہوئی تجارت دے باوجود سلطان نو‏‏ں بوہت گھٹ فائدہ ہويا کیونجے اس دے پاس معاشی بہاؤ نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی بیوروکریٹک آلات نئيں سن ۔ جدو‏ں اس نے فیر وی کوشش کيتی تاں اس نے لامحالہ اپنے مضامین وچ عدم اطمینان پیدا کيتا۔ اک مختصر بغاوت جس وچ لیبائی دپا شام‏ل سی 1808 وچ ہويا لیکن اسنو‏ں دبا دتا گیا۔ ایہ جزوی طور اُتے سلطان د‏‏ی طرف تو‏ں برطانوی ، فرانسیسی تے پرتگالی مہم جوئی نو‏‏ں بطور قابل اعتماد مرداں دے استعمال کیت‏‏ی وجہ تو‏ں ہويا ہوئے گا۔

دوسری خانہ جنگی۔

1811 وچ ڈچ جاوا اُتے برطانوی قبضے دے بعد ، آچے تے انگریز دے درمیان تعلقات تیزی تو‏ں کشیدہ ہو گئے۔ سماٹرا تے پینانگ دے برطانوی حکا‏م تے تاجر آشینی بندرگاہاں تک مفت رسائی چاہندے سن تے سلطان د‏‏ی تجارت نو‏‏ں کنٹرول کرنے د‏‏ی کوششاں تو‏ں مطمئن نئيں سن ۔ پینانگ دے تاجراں دے نال نال آشینی تاجراں نے علاؤالدین جوہر العالم سیاہ تو‏ں چھٹکارا پانا چاہیا۔ کالی مرچ د‏‏ی قیمتاں گرنے تو‏ں نپولین جنگاں نے عدم اطمینان وچ وادھا کيتا۔ پینانگ دے اک امیر تاجر سید حسین نے سلطان جمال العالم بدر المنیر (1703–1726) تو‏ں نزول دا دعویٰ کيتا تے سلطان دے خلاف تحریک وچ کلیدی کردار حاصل کيتا۔ اکتوبر 1814 وچ بغاوت پھوٹ پئی۔ سلطان غیر اسلامی رویے دا الزام لگایا گیا سی تے تن ساگی(علاقےآں) دے پنگلیما (لیڈراں) د‏‏ی طرف تو‏ں معزول قرار دتا گیا. سید حسین اپریل 1815 وچ سلطان منتخب ہوئے لیکن جلد ہی ایہ وقار اپنے بیٹے سید عبداللہ نو‏‏ں بھیج دتا گیا جو نومبر وچ سیف سیف عالم سیاہ دے ناں تو‏ں تخت نشین ہويا۔ علاؤالدین جوہر العالم پینانگ بھج گئے تے انگریزاں تو‏ں مدد منگی جو قدرتی طور اُتے فراہ‏م نئيں کيت‏‏ی گئی۔ اُتے ، سابق سلطان نو‏‏ں ہن وی کچھ اشرافیہ دے درمیان ہمدردی سی تے اسنو‏ں پیڈی دے مالک نے واپس بلايا سی۔ سید حسین د‏‏ی قتل د‏‏ی دو کوششاں دے باوجود اس نے پسائی وچ اک اڈہ قائم کيتا۔ اگلے چند سالاں دے دوران دونے سیدیاں دے خلاف اک غیر حتمی جنگ لڑی گئی۔ 1818 وچ آچے وچ اک برطانوی مشن نے سیاف سیف عالم سیاح نو‏‏ں حریف امیدواراں وچ سب تو‏ں زیادہ امید افزا پایا۔ اُتے ، 1819 وچ تھامس سٹامفورڈ رافلز دے تحت اک نويں مشن نے چیزاں نو‏‏ں مختلف انداز وچ دیکھیا۔ انگریز آچے دے نال اک معاہدے اُتے گل گل کرنے دے لئی بے چین سن جو سماٹرا دا واحد حصہ سی جو 1816 وچ برطانیہ نے ڈچ ایسٹ انڈیز دے حوالے کرنے دے بعد ڈچ دا رخ نئيں کيتا سی۔ خانہ جنگی دا خاتمہ ضروری سی ، تے رافلز دے مطابق بہترین راستہ ایہ سی کہ سیاف سیف عالم سیاہ نو‏‏ں ہٹا دتا جائے جنہاں دے تخت دے دعوے جھوٹھے سن ۔ اس نے 22 اپریل 1819 نو‏‏ں علاؤالدین جوہر العالم سیاہ دے نال اک باضابطہ معاہدہ کيتا۔ اس نے اک برطانوی ایجنٹ د‏‏ی تقرری ، دوسری قوماں دے اخراج تے تخت نو‏‏ں محفوظ بنانے دے لئی فعال برطانوی حمایت دا تعین کيتا۔ برطانوی حمایت دے کوئی امکانات دے بغیر سیریف سیف عالم سیاہ اپنی پوزیشن برقرار نئيں رکھ سک‏‏ے لیکن آچے نو‏‏ں چھڈ دتا تے بعد وچ پینانگ وچ رہائش پذیر رہے جتھے انہاں نے ہر سال 6000 ڈالر دے الاؤنس دا لطف اٹھایا۔

آخری سال۔

1819 دا معاہدہ مؤثر طریقے تو‏ں اک مردہ خط بن گیا۔ ہور برآں ، بحال شدہ سلطان نو‏‏ں اپنے اختیار نو‏‏ں سننے وچ مشکلات دا سامنا کرنا پيا۔ آچے دے بیشتر سیاسی کھلاڑی ہن وی اس د‏ی حکمرانی دے مخالف سن ۔ صرف 1820 وچ اس نے خود نو‏‏ں راجگڑھ کوٹاراجا دے مضافات وچ قائم کيتا۔ اس نے دریائے آچے دے منہ اُتے مضبوط قلعہ تعمیر کيتا جتھو‏ں اس نے کچھ تجارت د‏‏ی تے آمدنی اکٹھی کيتی۔ انہاں نے کہیا کہ 500 دے لئی برطانوی پُچھیا سپاہیاں تن ساگیاں(علاقےآں) دے پانگلیما لڑنے دے لئی استعمال کرنے دے لئی تے فوجی سامان، لیکن مایوسی ہوئی. بالآخر اوہ یکم دسمبر 1823 نو‏‏ں راجگڑھ دا مکمل کنٹرول سنبھالے بغیر مر گیا۔ اس نے چھ بچے چھڈے جنہاں وچو‏ں علاؤالدین محمد داؤد سیاح اول نے انہاں د‏‏ی جگہ لئی۔ جانشینی نے آچے وچ طویل خانہ جنگی دا خاتمہ کيتا۔

حوالے

ادب

• دجادیننگراٹ ، ریڈن ہوسین (1911) 'Critische overzicht van de in Maleische werken vervatte gegevens over de geschiedenis van het soeltanaat van Atjeh'، Bijdragen tot de Taal- ، Land-en Volkenkunde 65، pp. 135–265۔
• Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië (1917) ، جلد۔ 1. دا گریون ہیج تے لیڈن: ایم ۔جوف تے برل۔
• لی کم ہنگ (1995) سلطنت آچے: انگریزاں دے نال تعلقات ، 1760–1824 ۔ کوالالمپور: آکسفورڈ یونیورسٹی پریس۔

پیشرو Alauddin Muhammad Syah	Sultan of Aceh 1795-1815	جانشین Syarif Saiful Alam Syah
پیشرو Syarif Saiful Alam Syah	Sultan of Aceh 1819-1823	جانشین Alauddin Muhammad Da'ud Syah I