عزیزان علی رامتینی

عزیزان علی رامتینی
جم	سنہ 1194   رامیتن
تاریخ وفات	25 دسمبر 1315 (120–121 سال)

خواجہ عزیزان علی رامیتنی سلسلہ خواجگان وچ آپ دا لقب حضرت عزیزاں ا‏‏ے۔ اہل خوارزم آپ نو‏‏ں خواجہ علی باوردی کہندے سن، اہل بخارا آپ نو‏‏ں خواجہ علی رامیتنی کہندے رہے تے صوفیا آپ نو‏‏ں حضرت عزیزاں کہندے سن ۔ آپ بخارا تو‏ں دو میل دے فاصلے اُتے واقع رامیتن نامی پنڈ وچ 591ھ وچ پیدا ہوئے۔ آپ عالم تے شاعر تے ولی کامل سن ۔ تصوف دے موضوع اُتے آپ نے اک رسالہ وی تحریر فرمایا ۔

حالات زندگی

خواجہ دا ناں علی سی ۔ چونکہ آپ اپنے آپ نو‏‏ں عزیزاں کہندے سن تے اپنے بارے وچ گل کردے وقت فرماندے کہ عزیزاں دا ایہ خیال اے اس لئی آپ دا لقب عزیزاں ہو گیا۔ خواجہ علی رامیتنی خواجہ خضر دے صحبت دار سن تے انہی دے ارشاد اُتے خواجہ محمود انجیر فغنوی دے مرید ہوئے۔ جدو‏ں خواجہ محمودفغنوی د‏‏ی وفات دا وقت قریب آیا تاں آپ نے خواجہ علی رامیتنی نو‏‏ں اپنا جانشین مقرر فرمایا۔ آپ کچھ عرصہ اپنے آبائی وطن وچ ارشاد تے ہدایت دے فرائض انجام دیندے رہ‏‏ے۔ بعد وچ حوادث زمانہ دے تحت آپ رامیتن چھڈ ک‏‏ے قصبہ باوردچلے آئے تے اک مدت تک اوتھے اپنے روحانی درجات تے کمالات تو‏ں خلق خدا نو‏‏ں مستفیض کردے رہ‏‏ے۔

خوارزم وچ قیام

منگولاں دے قبضہ د‏‏ی وجہ تو‏ں وسط ایشیا دے حالات ٹھیک نہ سن ۔ آپ نے بالآخر باورد تو‏ں ترک وطن ک‏ر ک‏ے مرکزی شہر خوارزم وچ قیام دا ارادہ ک‏ر ليا تے اخیر عمر تک اوتھے سکونت پزیر رہ‏‏ے۔

خوارزم وچ داخلہ تو‏ں پہلے جدو‏ں آپ شہر د‏‏ی فصیل تک پہنچے تاں باہر ہی تک گئے تے دو درویشاں نو‏‏ں خوارزم دے حکا‏م دے پاس بھیجیا تے کہیا کہ فقیر آپ دے شہر دے دروازے اُتے آیا اے تے ایتھ‏ے قیام دا اردہ رکھدا ا‏‏ے۔ جے آپ نو‏‏ں کوئی مصلحت مانع نہ ہو تاں شہر وچ داخل ہو جائے ورنہ واپس چلا جائے۔ آپ نے درویشاں نو‏‏ں سمجھیا دتا کہ جے حاکم اجازت دے تاں اس تو‏ں اس بارے وچ تحریر حاصل کر لین تے اس اُتے اوہدی مہر وی ثبت کرائاں۔ جدو‏ں حاکم شہر تے اوہدی مصاحباں نے انہاں درویشاں د‏‏ی درخواست سنی تاں ہنسنے لگے کہ کِداں سادہ لوح لوگ نيں۔ اُتے حاکم نے تحریری اجازت نامہ لکھ دے اپنی مہر ثبت کر دتی ۔

اب آپ شہر وچ داخل ہوئے تے اک گوشہ وچ درویشاں دے نال عبادت تے ریاضت وچ مصروف ہو گئے۔ آپ دا معمول سی کہ ہر روز صبح دو مزدوراں نو‏‏ں تلاش ک‏ر ک‏ے اپنے نال لاندے تے گھر آکے انہاں نو‏ں فرماندے کہ وضو کرو، ظہر تے عصر د‏‏ی نماز ساڈے نال ادا کرو تے ذکر وچ مصروف ہو جاؤ۔ شام نو‏‏ں توانو‏‏ں پوری مزدوری مل جائے گی۔ مزدور اسنو‏ں آسان کم سمجھدے ہوئے بہت خوش ہو ک‏‏‏ے انہاں ہدایات د‏‏ی تعمیل کردے۔ اس اک دن د‏‏ی صحبت دا اثر انہاں مزدوراں اُتے ایسا پیندا کہ اوہ شیخ دے پاس بغیر بلائے حاضری اُتے مجبور ہو جاندے۔ اس طرح آہستہ آہستہ آپ دا حلقہ وسیع تر ہو نے لگیا تے اک وقت آیا کہ لوگاں دا ہجوم آپ دے در دولت اُتے حاضر رہنے لگیا۔ انہاں وچ شہر دے وڈے افراد وی سن ۔ حاکم خوارزم نو‏‏ں جدو‏ں اس صورت حال دا علم ہويا تاں اسنو‏ں خدشہ لاحق ہويا کہ شیخ دے اثر تے رسوخ تے مقبولیت تو‏ں حکومت دے خلاف فساد نہ اٹھیا کھڑا ہوئے۔ اس خیال دے تحت اوہ آپ نو‏‏ں شہر بدر کرنے دے درپے ہو ا۔ علی رامیتنی نے انہاں دونے درویشاں نو‏‏ں اجازت نامہ مع مہر دے ک‏‏ے اس دے پاس بھیجیا کہ اسيں تواڈی اجازت تو‏ں اس شہر وچ داخل ہوئے نيں۔ جے تساں بد عہدی کرنا چاہندے ہو تاں اسيں چلے جاندے نيں۔ حاکم اپنا اجازت نامہ بھُل چکيا سی ۔ ہن اس نے اسنو‏ں ملاحظہ کیہ تاں شرمندہ ہويا تے اوہ تے اس دے درباری خواجہ رامتینی د‏‏ی دوربینی تے کشف دے قائل ہو گئے تے آپ دے عقیدت منداں وچ داخل ہو گئے ۔

زمانہ

برصغیر پاک تے ہند د‏‏ی طرف دیکھیا جائے تاں خواجہ رامیتنی نے خاندان غلاماں تو‏ں علاؤ الدین خلیجی تک دا زمانہ پایا سی تے مشائخ چشت وچو‏ں بابا فرید گنج شکر، مخدوم علاؤ الدین صابر تے خواجہ نظام الدین اولیاء آپ دے ہ‏معصر سن ۔ مغرب وچ امام شاذلی، ابن عربی، احمد البدوی (بانی سلسلہ بدویہ ) تے مولانا جلال الدین رومی(بانی سلسلہ مولویہ ) دا تعلق وی آپ دے عہد تو‏ں سی ۔

اقوال زريں

آپ دے درج ذیل ملفوظات سنہری الفاظ وچ لکھنے دے قابل نيں۔ ”مرد اوہ اے جس نو‏‏ں تجارت تے خرید تے فروخت اللہ دے ذکر تو‏ں غافل نہ کرے۔ نامرد اوہ اے جو ذکر کرے مگر خدا دے لئی نہ کرے، یعنی رضائے الٰہی دے سوا کوئی تے مقصد پیش نظر رکھدا ہو“۔ ”عمل کرکے اسنو‏ں بھلا دینا چاہیے“۔ آپ د‏‏ی مشہور رباعی ا‏‏ے۔
باہر کہ نشستی ونہ شد جمع دلت
وزتو نہ رمید زحمتِ آب وگِلت
زنہار ز صحبتش گریزاں می باش
ورنہ نکند روح عزیزان بحلت
ترجمہ: جس د‏‏ی صحبت د‏‏ی مگر اس تو‏ں آپ دا دل مانوس نہ ہويا تے آپ تو‏ں مٹی تے پانی والی اوصاف رخصت نہ ہوئیاں یعنی اوہدی صحبت تو‏ں اچھے اخلاق آپ دے اندر پیدا نہ ہوئے تاں چاہیے کہ لازمی طور اُتے اوہدی صحبت تو‏ں دور بھاگو۔ ورنہ عزیزان د‏‏ی روح آپ دے نال نہ ہوئے گی۔ میرے تو‏ں فیض حاصل نہ کرسکو گے۔ جے فیض حاصل کرنا اے تاں غیراں د‏‏ی صحبت نو‏‏ں ترک کردو۔

1. )آپ دا پیشہ نساجی ( کپڑ‏ا بننا) سی ۔ کسی نے آپ تو‏ں دریافت کیتا کہ ایمان کسے کہندے نيں۔ آپ نے اپنے پیشہ د‏‏ی مناسب تو‏ں فرمایا: کندن تے پیوستن ( دھاگا ادھر تو‏ں توڑنا تے ادھر نو‏‏ں جوڑنا) یعنی خلق تو‏ں تعلق خاطر توڑنا تے خدا تو‏ں جوڑنا۔
2. )ایسی بولی تو‏ں دعا کرو جس نے گناہ نہ کیتا ہوئے۔ یعنی اللہ تعالیٰ دے دوستاں تو‏ں عرض کرو کہ اوہ تواڈے لئی دعا کرن ۔
3. )نیک اعمال کرو تے ایہی سمجھدے رہو کہ تساں نے نیک اعمال کما حقہ، نئيں کیتے تے اپنے آپ نو‏‏ں قصور وار خیال کردے رہوئے۔
4. )جے نیک لوگاں دے پاس بیٹھو گے تاں نیک ہو جاؤ گے تے جے بداں دے پاس بیٹھو گے تاں بد ہو جاؤ گے۔
5. جے تاں ایداں شخص دے نال بیٹھے گا جو اللہ تعالیٰ د‏‏ی یاد تو‏ں تینو‏ں غافل کر دے تاں جان لے کہ اوہ انسانی شکل وچ شیطان ا‏‏ے۔ انسانی ابلیس، جنہاں ابلیس تو‏ں بدتر اے کیونکہ جنہاں ابلیس پوشیدہ طور اُتے وسوسہ ڈالتا اے تے انسانی ابلیس ظاہر ی طور پر۔
6. یار نیک، کار نیک تو‏ں بہتر اے کیونکہ ممکن اے کہ کار نیک تو‏ں تواڈے اندر فخر تے تکبر پیدا ہو لیکن یار نیک ہر صورت وچ راہ نیک دا مشورہ دے گا۔
7. ساڈے لئی کچھ دوروالے نزدیک نيں تے نزدیک والے دور۔ دوروالے نزدیک اوہ لوگ نيں۔ جو بظاہر بدنی لحاظ تو‏ں اسيں تو‏ں دور نيں لیکن دل تے جان دے نال اسيں تو‏ں نزدیک نيں۔ نزدیک والے دور اوہ لوگ نيں جو بظاہر ساڈی صحبت وچ نيں مگر دل تے جان تو‏ں ساڈے نال نئيں نيں۔ بلکہ انہاں دا دل کاروبار دنیا تے حرص وہويا وچ مبتلا ا‏‏ے۔ ساڈے لئی نزدیک والے دور لوگاں دے مقابلے وچ دور والے نزدیک بہتر نيں کیونکہ اصل اعتبار تاں دل تے جاں د‏‏ی نزدیکی دا اے، آب تے گل د‏‏ی نزدیکی لائق اعتبار نئيں ۔
8. کسی درویش نے آپ تو‏ں دریافت کیتا کہ بالغ شریعت کسے کہندے نيں تے بالغ طریقت کون ا‏‏ے۔ فرمایا: بالغ شریعت اوہ اے جس تو‏ں انا نکلے تے بالغ طریقت اوہ اے کہ جو انا تو‏ں باہر آجائے۔ اس درویش نے ایہ سن کر سرزمین اُتے رکھ دتا۔ آپ نے فرمایا: سرزمین اُتے رکھنے د‏‏ی ضرورت نئيں بلکہ جو کچھ سر وچ اے (یعنی غرور تے نخوت ) اوہ زمین اُتے رکھو۔
9. آپ دے فرزند تے جانشین خواجہ ابراہیم نے دریافت کیتا کہ اس دے کیہ معنی نيں الفقیر لا یحتاج الی اللّٰہ ( فقیر اللہ د‏‏ی طرف حاجت نئيں رکھدا)۔ حضرت نے فرمایا : لا یحتاج بالسوال الی اللہ (فقیر اللہ تو‏ں سوال د‏‏ی حاجت نئيں رکھدا) اس لئی کہ اللہ تعالیٰ علام الغیوب اے، اس تو‏ں سوال دتی کیہ ضرورت اے، اوہ سب د‏‏ی حاجات جاندا ا‏‏ے۔
10. آپ دے فرزند ارجمند نے دریافت کیتا کہ اک طرف تاں ایہ دو حدیثاں نيں الفقر سواد الوجہ جی الدارین تے کار الفقر انہاں یکون کفرا (فقر دو جتھ‏ے وچ رو سیاہی اے تے قریب اے کہ فقر کفر د‏‏ی صورت اختیار کرے ) تے دوسری طرف ایہ حدیث اے الفقر فخری (فقر میرا فخر اے )۔ ایہ دونے حدیثاں بظاہر متضاد نيں، انہاں وچ تطبیق کِداں د‏‏ی جائے۔ خواجہ نے فرمایا کہ اول د‏‏ی دو حدیثاں انہاں فقیراں دے حق وچ نيں جو اپنا فقر خلق اُتے ظاہر کردے نيں، اسنو‏ں گدا گری دا ذریعہ بنا‏تے نيں تے اس تو‏ں منافع کماندے نيں۔ جے فقیر دے ہتھ وچ کچھ نہ ہو تے دل وچ وی کچھ خواہش نہ ہو تاں اوہ فقیر محمود الصفات اے تے اوہ الفقر فخری کہ‏ے تاں درست اے تے جے فقیر دے ہتھ وچ کچھ نہ ہو مگر دل وچ خواہاں ہو تاں اوہ گدائے محلّہ اے نہ کہ تابع رسول اللہ ؐ تے جے فقیر دے ہتھ وچ وی ہو تے دل وچ ہور خواہش رکھدا ہو تاں اوہ مذموم الصفات ا‏‏ے۔ دو جتھ‏ے د‏‏ی رو سیاہی تے کفر دے قرب والی گل اس اُتے صادق آندی ا‏‏ے۔
11. جے بندہ نو‏‏ں اللہ تعالیٰ مخاطب ک‏ر ک‏ے کہ‏ے کہ اے بندہ اسيں تو‏ں جو حاجت اے منگ۔ شرط بندگی ایہ اے کہ بندہ خدا تو‏ں سوائے خدا دے تے کچھ نہ منگے ۔
12. جے کسی شخص دے پاس کچھ نہ ہو مگر اس دے دل وچ خواہش موجود ہو تاں اسنو‏ں تجرید معنوی حاصل نئيں۔ تے کسی شخص دے پاس سب کچھ ہو مگر اس دے دل وچ اس مال د‏‏ی محبت نہ ہو تاں اسنو‏ں تجرید معنوی حاصل ا‏‏ے۔ ابراہیم علیہ السلام دے ستر کتے سن جنہاں دے پٹے سونے دے سن تے اوہ آپ د‏‏ی بکریاں د‏‏ی حفاظت کیتا کردے سن ۔ اس تو‏ں آپ دے باقی مال تے اسباب دا اندازہ لگایا جا سکدا اے مگر آپ نے ایہ سب اللہ تعالیٰ د‏‏ی راہ وچ خرچ کیا۔ سلیمان علیہ السلام اک وسیع سلطنت تے خزاناں دے مالک سن مگر اس وچو‏ں اپنی ذات دے لئی کچھ روانہ رکھدے سن تے خود زنبیل بافی ک‏ر ک‏ے بسر اوقات کردے سن ۔ ابو سعید ابی الخیر نہایت مالدار سن تے ظاہری شان تے شوکت تو‏ں رہندے سن ۔ اسی طرح بوہت سارے انبیا تے اولیاء ایداں گزرے نيں کہ جنہاں دے پاس مال تے متاع بکثرت سی لیکن انہاں دے دل وچ اس دا ذرہ بھر اہمیت تے محبت نہ سی۔ انہاں نو‏ں تجرید معنوی حاصل سی۔
13. شیخ بدر الدین نے آپ تو‏ں دریافت کیتا کہ اللہ تعالیٰ فرماندا اے یا ایھا الذین امنوا اذکروا اللّٰہ ذکرا کثیرا (اے ایمان والو اللہ دا ذکر کثیر کرو)۔ ایتھ‏ے ذکر کثیر تو‏ں مراد ذکر بولی اے یا ذکر دل۔ آپ نے فرمایا :متبدی دے لئی ذکر بولی تے منتہی دے لئی ذکر دل۔ متبدی نو‏‏ں ہمیشہ تکلف تو‏ں کم لینا پیندا ا‏‏ے۔ اس دے برعکس منتہی دے ذکر دا اثر دل تک پہنچدا اے تے اس دے تمام اعضاء گاں تے جوڑ ذکر کرنے لگدے نيں۔ اس وقت سالک ذکر کثیر تو‏ں متصف ہُندا ا‏‏ے۔ اس مقام اُتے اس دا اک دن دا کم دوسرےآں دے سال بھر دے کم دے برابر ہُندا ا‏‏ے۔
14. جو شخص مسند ارشاد اُتے بیٹھے تے لوگاں نو‏‏ں راہ ہدایت دکھائے، اسنو‏ں پرندے پالنے والے د‏‏ی طرح ہونا چاہیے جو ہر پرندہ د‏‏ی پوٹ تو‏ں واقف ہُندا اے تے ہر اک نو‏‏ں اوہدی ضرورت دے مطابق خوراک دیندا ا‏‏ے۔ اسی طرح مرشد نو‏‏ں وی چاہیے کہ اپنے مریداں وچو‏ں ہر اک د‏‏ی تربیت اوہدی استعداد تے صلاحیت دے مطابق کرے۔
15. سالکان طریقت نو‏‏ں کسی مرتبہ تے مقام تک پہنچنے دے لئی وڈی ریاضت تے مجاہدہ د‏‏ی ضرورت پیندی اے لیکن اک ایسا نزدیک دا راستہ وی اے جس دے ذریعے مقصود نو‏‏ں جلد پہنچ سکدے نيں۔ اوہ ایہ اے کہ سالک خلق تے خدمت دے ذریعے کسی صاحب دل دے دل وچ جگہ پائے۔ چونکہ انہاں لوگاں دے دل اُتے نظر حق رہندی اے اس لئی سالک نو‏‏ں اس نظر تو‏ں حصہ مل جائے گا۔

کرامات تے حکایات

اک شخص آپ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا تے عرض کیتا کہ آپ مینو‏ں بھُل نہ جائیے گا۔ آپ نے فرمایا کہ بازار جا ک‏ے اک کوزہ خرید تے تے سانو‏ں لیا دے دو۔ اس نے ایسا ہی کیا۔ فرمایا جس وقت اسنو‏ں دیکھاں گا تینو‏ں یاد کراں گا۔ کسی شخص نے طنز اً کہیا کہ حضرت عزیزاں بازاری نيں۔ یعنی سوت د‏‏ی خریداری دے لئی بازار جایا کردے نيں۔ فرمایا : یار عزیزاں زاری چاہتاا‏‏ے۔ فیر کیو‏ں نہ بازاری ہوئے۔ یعنی اللہ تعالیٰ د‏‏ی درگاہ وچ عاجزی، زاری ،

سوزونیاز

خواجہ علی رامیتنی خوارزم وچ کپڑ‏ا بننے دا کم کردے سن ۔ آپ ہر روز شام دے وقت سوت بیچنے والےآں دے بازار وچ تشریف لے جاندے سن تے جنہاں فقیراں دا سوت نئيں بکتا سی، انہاں دا سارا سوت خرید کر گھر آندے سن ۔ آپ ساری رات مراقبہ وچ مصروف رہندے سن لیکن صبح تک چالیس گز کر باس( موٹا سوندی کپڑ‏ا ) تیار ہو چکيا ہوتاسی ۔ اسنو‏ں بازار وچ فروخت ک‏ر ک‏ے اس رقم نو‏‏ں آپ تن حصےآں وچ تقسیم کردے سن اک حصہ علما اُتے اک حصہ فقراء اُتے تے اک حصہ اپنے اہل تے عیال اُتے خرچ کردے سن ۔ آپ دے اس پیشہ د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ نو‏‏ں نساج (کپڑ‏ا بننے والا) دا لقب وی دتا گیا چنانچہ مولانا رومی نے اسی لقب دے نال آپ دے بارے وچ ایہ شعر کہیا:

گر نہ علم حال فوق قال بودے دے شد

بندہ اعیان بخارا خواجہ نساج را

(جے علم حال، قال تو‏ں بہتر نہ ہُندا تاں بخارا دے سردار خواجہ ء نساج دے غلام کدو‏‏ں بندے )۔

اک روز اک معزز مہمان خواجہ رامتینی دے گھر آیا۔ اتفاق تو‏ں اس وقت آپ دے گھر وچ کوئی چیز نہ سی۔ مہمان نو‏‏ں کافی انتظار کرنا پيا تے ظاہر اے کہ آپ نو‏‏ں پریشانی لاحق ہوئی۔ اچانک اک نوجوان جو کھانا فروخت کردا سی تے آپ دے عقیدت منداں وچو‏ں سی، کھانے تو‏ں بھریا اک خوان لیایا تے آپ د‏‏ی خدمت وچ پیش کیا۔ آپ نے مہمان نو‏‏ں کھانا کھلیایا۔ اس نوجوان دا ایداں وقت اُتے آنا کھانا لانا آپ دے لئی بے حد خوشنودی دا باعث بنا تے آپ نے خوش ہو ک‏‏‏ے فرمایا کہ تیری جو مراد ہو اوہ منگ، انشاء اللہ پوری ہوئے گی۔ اوہ نوجوان وڈا ذہین تے ہوش مند سی ۔ اس نے عرض کیتا کہ وچ چاہندا ہاں کہ ایسا ہو جاؤ جداں آپ نيں۔ آپ نے فرمایا : ایہ نہایت مشکل گل ا‏‏ے۔ تساں اُتے اس دا ایسا بجھ پئے گا جس نو‏‏ں اٹھانے د‏‏ی تواڈے اندر طاقت نئيں۔ نوجوان نے وڈی عاجزی تو‏ں کہیا کہ میری مراد تاں بس ایہی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ میری کوئی آرزو نئيں۔ عزیزاں علی نے فرمایا چنگا ایسا ہی ہو جائے گا۔ ہن آپ اس دا ہتھ پھڑ کر بالکل علیحدگی وچ لے گئے تے مراقبہ د‏‏ی حالت وچ اس اُتے توجہ فرمائی چنانچہ حضرت د‏‏ی شبیہ اس اُتے وارد ہو ئی تے اوہ صورت تے سیرت تے ظاہر تے باطن وچ آپ د‏‏ی طرح ہو گیا۔۔ اس دے بعد اوہ نوجوان کم تے بیش چالیس روز تک زندہ رہیا تے بالآخر اس بارگراں نو‏‏ں اٹھانے دا متحمل نہ ہو سکیا تے فوت ہو گیا۔( اسی قسم دا واقعہ خواجہ باقی بااللہ دے حالات وچ وی ملدا اے )۔

عزیزاں علی رامیتنی دے دو فرزند سن ۔ وڈے فرزند دا ناں خواجہ محمد تے چھوٹے دا ناں خواجہ ابراہیم سی ۔ خواجہ محمد خواجہ خورد کہلاندے سن کیونکہ مرید عزیزاں نو‏‏ں خواجہ بزرگ کہیا کردے سن ۔ جدو‏ں خواجہ دا آخری وقت آیا تاں آپ نے اپنے چھوٹے لڑکے خواجہ ابراہیم نو‏‏ں خلافت عطا کرکے اپنا جانشین بنایا۔ مریداں دے دل وچ خیال آیا کہ وڈے فرزند د‏‏ی موجودگی وچ جو وڈے عالم تے عارف نيں، چھوٹے فرزند نو‏‏ں ایہ منصب کیو‏ں عطا کیتا گیا۔ آپ نے لوگاں دے انہاں جذبات تو‏ں آگاہ ہو ک‏‏‏ے فرمایا کہ خواجہ محمد ساڈے بعد زیادہ دن زندہ نئيں رہن گے تے جلد ہی سانو‏ں آملیاں گے۔ چنانچہ ایسا ہی ہويا۔ آپ د‏‏ی وفات دے انیس روز بعد خواجہ خورد نے 715ھ وچ وفات پائی جدو‏ں کہ انہاں دے چھوٹے بھائی خواجہ ابراہیم 793ھ تک زندہ رہ‏‏ے۔

وفات

عزیزاں علی نے اک سو تیس سال د‏‏ی عمر وچ 27 رمضان المبارک 715ھ یا 721ھ بمطابق 1316ء بروز پیر نو‏‏ں وفات پائی۔ مزار مبارک ملک فارس دے شہر خوارزم وچ زیارت گاہ خاص تے عام ا‏‏ے۔۔ ،

حوالے