عبرانی بائبل

عبرانی بائبل (Hebrew Bible جاں Hebrew Scriptures) (لاطینی: Biblia Hebraica) بائبل دے علما دی جانب توں تنک (عبرانی: תנ"ך‎) دے لئی استعمال کیتی جانے والی اصطلاح اے۔

عبرانی بائبل دے نسخے

عبرانی بائبل دے موجودہ نسخیاں دا شمار دو ہزار توں زیادہ اے۔ ایہ  نسخہ جات مختلف  اشیاء اُتے لکھے نیں تے مختلف  حالتاں وچ محفوظ نیں۔ کوئی نسخہ  چنگی حالت وچ اے کوئی  بُری حالت وچ، کوئی  پھٹا ہویا اے، کسے دے الفاظ  بمشکل نظر آندے نیں۔ تے کوئی ایسا اے کہ گویا حالے لکھیا گیا اے۔ ایہ نسخے  مختلف  ملکاں توں دستیاب ہوئے نیں۔ مثلاً  ملک کنعان توں تے بابل دی سرزمین، مغربی ایشیا، براعظم  افریقہ، بحر ہند دے جزائر توں، غیر یہود دے کتب خانیاں توں، اطالیہ تے ہسپانیہ دے ملکاں توں چین تے مالابار  (ہندوستان) دے یہودی  ربیاں توں تے کتبِ مقدسہ  دے مدفون توں (جتھے اہل یہود انہاں نوں دفن کر دیندے سن) ایہ نسخہ جات  دورِ حاضرہ  وچ دستیاب ہوئے نیں۔

نسخہ جات دی خصوصیت

ایہ تمام نسخہ جات جو دوَرِ حاضرہ  وچ دستیاب ہوئے نیں تقریباً  لفظ بلفظ  تے حرف بحرف اک دوسرے نال ملدے نیں۔ تے شاذونادر انہاں دو ہزار  نسخہ جات وچ (جو مختلف  ملکاں توں ملے نیں تے مختلف  زمانیاں وچ مختلف  کاتباں دے ہتھوں  لکھے گئے نیں) کوئی اختلاف اساں نوں نئی‏‏ں ملدا، ایتھے تک کہ اگر کسے کاتب  نے کسے لفظ اُتے کسے  خاص وجہ  توں کوئی نشان لگا دتا تے بعد دے کاتباں نے اس نشان نوں وی نقل کر دتا اے۔ مثلاً پیدائش  33: 4 وچ اے ۔" عیسو اس نوں (یعنی یعقوب نوں) ملنے دوڑا  تے اسے گلے لایا تے اس دی دھون نال لپٹیا  تے اسنوں چوما۔" قدیم زمانہ وچ کسے کاتب نے  الفاظ "تے اسنوں چوما" اُتے نقطے لگادتے تے یاں لکھ دتا "اسنوں چوما ۔" بعد دے کاتباں نے ایسی صحت دے نال اس نسخہ نوں نقل کیتا کہ  اج تک ساڈی عبرانی بائبل وچ انہاں الفاظ اُتے  نقطے چھاپے جاندے نیں۔  تے کوئی نئی‏‏ں جاندا کہ  انہاں لفظاں دا کیہ مطلب اے۔ اک یہودی ربی دا قول اے، کہ عیسو نے یعقوب نوں چومتے وقت دنداں نال کٹیا سی تے ایہ نقطے اس دے دنداں دے نشان ظاہر کر دے نیں! بہر حال  ایہ دو ہزار  نسخے  اس قدر صحت  دے نال نقل کیتے گئے نیں کہ انہاں دے نقطے تے شوشے وی اک دوسرے نال ملدے نیں۔

نسخیاں دی تعداد

ایہ دو ہزار نسخہ جات تقریباً اک ہزار سال توں زیادہ پرانے نئی‏‏ں نیں۔ اس امر وچ عہدِ جدید دی کتب دے نسخیاں نوں فوقیت حاصل اے، کیونجے انجیلی مجموعہ دے نسخے تاحال دوسری صدی دے دستیاب ہوئے نیں۔ لیکن عہد عتیق دی قدیم کتاباں قریباً  تن ہزار سال ہوئے لکھی گئی سن۔ انہاں دے نسخے  جو ساڈے کول موجود نیں، صرف اک ہزار سال پرانے نیں۔ انہاں وچ سب توں قدیم نسخہ  تورات  دی پنج کتاباں دا اے جو برطانیہ دے عجائب خانہ  وچ محفوظ اے۔ لینن گراڈ وچ کتُب ِ انبیا دا اک نسخہ اے جس دی تریخ 916ء تبث اے۔ آکسفورڈ وچ وی اک نسخہ موجود اے جس وچ عبرانی کتُب مقدسہ دی تقریباً  تمام کتاباں لکھی نیں۔ ایہ نسخہ دسویں صدی دا اے۔ پس عہد عتیق  دی آخری کتاب دی  تریخ  تصنیف  تے انہاں قدیم نسخیاں وچ قریباً  اک ہزار سال دا وقفہ اے۔

نسخیاں دے ضائع ہونے دیاں وجہاں

1. جدو‏‏ں یروشلیم 70ء وچ برباد ہو گیا تے قوم یہود خستہ حال تے پراگندہ  ہو گئی تو یہودی لیڈراں نے اپنی قومی روایات نوں برقرار تے قائم رکھنے دے لئی  100ء وچ اک مجلس منعقد کیتی۔ اس مجلس نے انہاں تمام کتب  نوں جواب عہد عتیق  دے مجموعہ وچ شامل نیں کتبِ مقدسہ قراردے دتا تے ایوی‏‏ں‏ ایہ کتاباں  ضائع ہونے توں بچ گئیاں۔ علاوہ ازاں  اس مجلس نے انہاں پاک کتاباں  دی صحت  دے نال نقل کرنے دے لئی قوانین وقواعد  وی وضع  کیتے۔
2. بادشاہ اینٹی اوکس ایپی فینیز (Antiochus Epiphanies) نے جو اہل یہود دا جانی دشمن سی اپنے عہد وچ 175 تا 164 قبل مسیح اہل یہود نوں ایسی ایذیئتاں دتیاں جنہاں دے تصور  توں رونگٹے کھڑے ہوجاندے نیں۔ اس نے حکم دے رکھیا سی کہ عبرانی کتبِ مقدسہ دے نسخہ جات  جتھے کدرے ملیاں تلف کر دتے جاں تے اگر اوہ کسے شخص دے کول ملیاں تے اوہ جان توں مارا جائے (1مکابی 1: 54 جاں 58) ظاہر اے کہ اس ایذا رسانی دی وجہ توں  کتب مقدسہ  دے متعدد نسخے ضائع ہو گئے۔
3. وچکار ویلہ وچ تے بالخصوص  صلیبی جنگاں دے زمانہ وچ متعصب  مغربی مسیحی اہل یہود  توں نفرت تے کینہ رکھدے سن تے انہاں دے جنون  نے عبرانی کتب مقدسہ دے بوہت سارے نسخے تے بالخصوص  تورات  دے نسخے  نذر آتش کردتے۔
4. اہل یہود دا ایہ دستور سی، (تے ایہ دستور دورِ حاضرہ وچ وی مروج اے) کہ کتب مقدسہ  دے نسخے جو کسے وجہ توں استعمال دے قابل نہ رہندے سن، وڈے ادب نال دفن کردیے  جاندے سن تاکہ خدا دا کلام بے حرمتی توں محفوظ رہے۔ تے گلی کوچیاں وچ پیر دے تھلے روندیا نہ جائے اس غرض دے لئی ہر یہودی  عبادت خانہ دے نال اک مدفن ہُندا سی، جتھے نہایت معمولی عیوب دی وجہ توں وی نسخے دفن کردتے جاندے سن۔ مثلاً اگر کسے  صفحہ اُتے کاتب دی دو توں زیادہ غلطیاں  وی مل جاندیاں تو اوہ صفحہ احتیاطاً  دفن کر دتا جاندا۔ یہودی عبادت خانیاں دے نسخہ جات  دے طومار جو روزانہ تلاوت دے باعث پھٹ جاندے سن دفن کردتے جاندے سن۔ اہل یہود وچ دستور سی کہ کلام اللہ دے جس حصہ نوں روزانہ  پڑھدے اس دے شروع تے آخر دے الفاظ نوں بوسہ دیندے سن تے اس طرح مدتِ مدید دے بعد ایہ الفاظ  مٹ جاندے جاں بخوبی نظر نہ آندے سن۔ اہل یہود ایسے نسخہ جات نوں وی دفن کردیندے سن۔

مذکورہ بالا تے ہور وجوہ دے باعث ساڈے کول کتُب عہد عتیق  دے پرانے نسخے  موجود نئی‏‏ں نیں تے جو موجود وی نیں اوہ تقریباً سب دے سب جاں تے غیر اقوام دے دار العلوم تے کتُب خانیاں توں جاں انہاں یہودی دفن گاہاں توں دستیاب ہوئے نیں۔

حیدرآباد دکن دا نسخہ

حال ای وچ خبر ملی اے کہ عبرانی دا اک قدیم ترین نسخہ حیدرآباد (دکن۔ واقع ہندوستان) توں دستیاب ہویا اے جو کھجور دے پتیاں (Palm Leaves) اُتے لکھیا اے۔ ایہ نسخہ عثمانیہ یونیورسٹی دی سنسکرت  اکاڈیمی وچ سالہا سال توں محفوظ سی۔ اس نسخہ  اُتے تورات دی پہلی کتاب پیدائش دا 37واں  باب عبرانی وچ لکھیا اے۔

یروشلیم دی عبرانی اکاڈیمی دے فضلا اس نادر نسخہ دی جانچ پڑتال کر رہے نیں۔ ایسا معلوم ہُندا اے کہ ایہ نسخہ کسے یہودی  عالم نے دوہزارسال ہوئے لکھیا سی جدو‏‏ں یروشلیم  دی تباہی  دے بعد اہل یہود جنوبی ہند نقل مکانی کرکے آ گئے سن۔ ایہ نسخہ اس لحاظ توں وی یکتا اے کہ دنیا بھر دے نسخیاں وچ ایہی اک نسخہ اے جو کھجور دے پتیاں اُتے لکھیا اے۔

ہور ویکھو

• بائبل
• تنک