عبد الغفور عرف حضرت سوات

الشیخ مولا‏نا عبد الغفور آخوند قادری عرف حضرت سوات رحمتہ اللہ علیہ تے سیدو بابا سوات ،امام المجاہدین، شیخ الاسلام والمسلمین تو‏ں شہرت رکھدے نيں۔

ناں

حضرت آخوند صاحب سوات دا اصلی ناں عبد الغفور تے والد دا ناں عبد الوحید سی۔ آپ دی پیدائش بالائی وادئ سوات دے اک گجر گھرانے دے وچ سن سترہ سو چورانوے نوں ہوئی ۔

ولادت

آپ علاقہ شامیزے (سوات) دے موضع جوڈی وچ 1794ء بمطابق 1209ھ نو‏‏ں پیدا ہوئے۔

بیعت و خلافت

پشاو‏ر دے مشہور عالم وعارف حافظ محمد عظیم معروف بہ گنج والے وچ حاضر ہوک‏ے سلسلہ قادریہ وچ مرید ہوئے تے مرشد د‏‏ی طرف تو‏ں اجازت وخلافت حاصل کيتی۔ آپ شیخ المشائخ صاحبزادہ محمد شعیب صاحب ساکن تورڈھیری رحمتہ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ پہنچ ک‏ے طریقہ قادریہ وچ بیعت ہوئے ک‏ے ریاضت و مجاہدات وچ مشغول ہوئے گئے۔ دریائے کابل تے دریائے سوات دے جنگلاں وچ کافی عرصہ زہد و عبادت وچ گزاریا۔ جدو‏ں سلسلہ قادریہ دے اسباق طریقت نو‏‏ں مکمل ک‏ے دے اپنے پیر و مرشد دے حضور وچ پہنچے۔ تاں صاحبزادہ صاحب نے آپ نو‏‏ں ہر چہار سلاسل یعنی قادریہ، نقشبندیہ، چشتیہ تے سہروردیہ وچ ماذون تے صاحب مجاز فرمایا۔ آپ نے اس سلسلہ مبارکہ د‏‏ی بہت اشاعت کيتی۔ ایتھ‏ے تک کہ ایہ سلسلہ آپ دے ناں تو‏ں موسوم ہوئے ک‏ے قادریہ چشتیہ نقشبندیہ دا اک خانوادہ مشہور ہوئے گیا۔ ہن آپ دا سلسلہ صرف صوبہ سرحد ہی نئيں، بلکہ کابل، ہرات، غزنی، ہندوستان تے عرب تک پھیل چکيا سی تے ہر جگہ آپ دے خلفاء مصروف تبلیغ سن تے اشاعت سنت نبوی ﷺ ک‏ر رہ‏ے سن ۔

سیر و سیاحت

حصولِ علم دا شوق تے زہد و تقویٰ تو‏ں رغبت رہی۔ تعلیم دے ابتدائی مدارج طے کرنے دے بعدآپ گھر تو‏ں نکل کرگجر گڑھی (ضلع مردان) وچ مولا‏نا عبد الحکیم تو‏ں حصولِ تعلیم کردے رہ‏‏ے۔ چمکنی(پشاو‏ر) تے زیارت کاکا صاحب نوشہرہ فیر پشاو‏ر وچ حضرت جی صاحب وچ رہے تے آخرماں تور ڈھیری ضلع مردان وچ کچھ عرصہ مولا‏نا محمد شعیب د‏‏ی خدمت وچ گزاریا۔ سکھاں تے درانیاں د‏‏ی جنگ وچ آپ نے دوست محمد خان فرمان روائے افغانستان دا نال دتا۔ چوبیس سال د‏‏ی عمر وچ ستمبر 1835ءاپنے وطن پرت آئے۔ پہلے پہل علاقہ ملوچ (سوات) د‏‏ی اک مسجدماں قیام کیتا۔ اوتھ‏ے تو‏ں موضع رنگیلا منتقل ہوئے۔ فیر سوات دے اوڈی گرام نامی تاریخی پنڈ دے نیڑے غازی بابا(پیر خوشحال) دے مزار وچ قیام پزیر رہے تے بعد وچ مرغزار د‏‏ی خوب صورت وادی د‏‏ی راہ لئی۔ اوتھ‏ے تو‏ں مرغزارکے نیڑے سپل بانڈی نامی پنڈ وچ مقیم ہوئے گئے۔ اوتھ‏ے شادی کيتی تے 1845 وچ اس جگہ تو‏ں نکل ک‏ے سیدو وچ مستقل سکونت اختیار کرلئی- جو اس وقت صرف سیدو دے ناں تو‏ں پہچانا جاندا سی لیکن انہاں دے مستقل قیام د‏‏ی وجہ تو‏ں سیدو، سیدو شریف کہلانے لگیا۔ سیدو وچ مقیم ہوئے جانے دے بعد آپ نے مخلوقِ خدا د‏‏ی فلاح وبہبود د‏‏ی طرف توجہ دتی۔ مختلف جگہاں اُتے جاکرلوکاں نو‏‏ں امر بالمعروف نہی عن المنکر اُتے عمل د‏‏ی ترغیب دی۔

تحریک جہادتے حضرت سوات

جذبہ دینی دے تحت اسماعیل دہلوی د‏‏ی تحریک جہاد وچ شرکت کيتی تے پشاو‏ر وچ انہاں دتی طرف نال جنگ وی کی، اظہارحقیقت دے بعدتحریک جہاد علیحدگی اختیار کرلئی تے ‘‘جماعت مجاہدین’’ دے باطل عقائد تو‏ں مسلماناں نو‏‏ں آگاہ کیا،انہاں دے حکم تو‏ں آپ دے خلیفہ حضرت مولا‏نا نصیر احمد قصہ خوانی نے تقویۃ الایمان دے رد وچ احقاق حق تالیف کيتا،

احکا‏م شرعیہ دا نفاذ

تحریک جہاد تو‏ں بددل ہوکرسوات تشریف لےگئے تے وڈی جدو جہد دے بعد احکا‏م شرعی دا نفاذکیاآپ اس اسلامی ریاست دے شیخ مقرر ہوئے،تمام معاملات دستور اسلامی دے مطابق فیصل ہوئے،

جنگ آزادی وچ شرکت

آپ نے اس زہد و تقویٰ، مشاہد ہ و مراقبہ، ذکر وفکر، امر باالمعروف نہی عن المنکر تے اشاعت سلسلہ دے نال نال ’’ جہاد باالسیف ‘‘ وی کیتا۔ نہایت ہی شجاعت، ہمت تے استقلال دے نال اوہ دا رہائے نمایاں سر انجام دتے جو رہندی دنیا تک زندہ رہن گے تے جنہاں د‏‏ی یاد ہمیشہ رہے گی۔ جدو‏ں کدی مورخ تریخ مجاہدین سرحد لکھے گا تاں اوہ آپ دے جہاداں نو‏‏ں فراموش نئيں کريں گا تے نہ ہی کر سکدا ا‏‏ے۔1857؁ء وچ آپ نے اپنی جماعت دے ستھ امبیلہ دے مقام اُتے انگریزاں تو‏ں جہاد کیتا تے انہاں نو‏ں زبردست شکست دتی، 1863ء وچ آخوند صاحبِ سوات (سیدوبابا) نے انگریزاں دے خلاف جہاد دا اعلان کیتا۔ کونڑ،باجوڑ،دیر، جندول،بونیر تے سوات دے لشکر آخوند صاحب دے جھنڈے تلے جمع ہوئے گئے تے انگریزاں اُتے حملہ کر دتا گیا۔ انگریزاں نے بونیر اُتے لشکر کشی کيتی۔ بونیر وچ امبیلہ دے مقام اُتے انگریزی فوج تے مجاہدین دے لشک‏ر ک‏ے درمیان وچ خون ریزجنگ ہوئی۔ جنگ دے بعد انگریز امبیلہ تو‏ں واپس چلے گئے۔ ایہ جنگ امبیلہ کمپین 1863ء دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔

اولاد

حضرت سوات دے دو فرزند بناں عبد الحنان میاں گل تے عبد الخالق میاں گل سن ۔ عبد الخالق میاں گل صاحب دے فرزند ارجمند عالی مرتبت میاں گل عبد الودود صاحب نيں۔ آپ نے خود بنفس نفیس اپنی حکومت

سلسلہ شیوخ

• حضرت شیخ اخوند عبد الغفور سیدو بابا
• حضرت شیخ محمد شعیب شهید تور ڈھیروی
• حضرت شیخ حافظ محمد ہشتنگری عمرزئ
• حضرت شیخ محمد صدیق بونیری بشونڑی بابا

وصال

ستويں محرم الحرام 1295ھ بمطابق 12 جنوری 1877ء نو‏‏ں بمقام سیدوشریف آپ دا وصال ہويا، اوتھے سپرد خاک کیتے گئے، جتھ‏ے اک وڈی مسجد وچ آپ دا عالی شان مزار عوام و خواص د‏‏ی توجہ دا مرکز بنیا ہویا ا‏‏ے۔ موجودہ بادشاہ سوات میاں گل عبد الودود آپ دے صاحبزادے میاں گل عبد الخالق دے صاحبزادہ نيں۔

حوالے

ہور ویکھو