عبدالصمد میتلو
بریلوی مکتب فکر کے عالم دین
ولادت
سودھواستاد العلماء حضرت مولانا علامہ عبدالصمد بن عبد اللہ میتلو دی ولادت تحصیل ڈوکری ( ضلع لاڑکانہ ) دے گوٹھ ’’بڈو واہن ‘‘ وچ 21 مارچ 1918 ء وچ ہوئی۔
تعلیم وتربیت
سودھواپنے آبائی گوٹھ وچ حکیم حاذق تے عالم دین مولانا اللہ بخش پنجابی دے پاس قرآن مجید ناظرہ پڑھیا ۔ اس دے بعد نیڑے وچ گوٹھ ’’چھتوواہن ‘‘ماں پرائمری دی تعلیم حاصل کيتی۔ اس دے بعد مدرسہ شمس العلوم گوٹھ خیر محمد آریجہ وچ شیخ الادب حضرت مولانا تاج محمد کھوکھر دی خدمت وچ رہ کے درس نظامی دی تکمیل دی تے فارغ التحصیل ہوئے ۔ اس دے نال نال ايسے درسگاہ توں فن کتابت وچ مہارت حاصل کيتی۔
درس و تدریس
سودھوبعد فراغت آپ دے استاد محترم نے آپ نوں ايسے درسگاہ وچ مدرس مقرر کیتا۔ اوتھے مادر علمی توں تدریس دا آغاز کیتا۔ آپ نہایت ذکی محنتی تے فن تدریس دے قابل فخر استاداں وچوں اک سن ۔ تھوڑے عرصے وچ آپ نے مثالی استاد دے حوالہ توں شہرت حاصل کر لئی تاں سندھ دی مرکزی تے معیاری درسگاہ جامعہ راشدیہ ، درگاہ شریف پیر جو گوٹھ دے مہتمم حضرت مولانا محمد صالح نے جامعہ راشدیہ دے لئی مولانا عبدالصمد دا انتخاب کیتا تے مدرس مقرر کیتا ، جتھے مولانا نے 23 برس تدریسی خدمات سر انجام دے کے اپنا لوہا منوایا۔ مولانا عبدالسمد جامعہ وچ دوران تدریس چھٹیاں منانے اپنے گھر نئيں جاندے بلکہ جامعہ وچ رہ کے طلبہ نوں فن کتابت سکھاندے سن ۔ اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ آپ دے تلامذہ عمدہ خوش خط نيں ۔ آپ دا طریقہ ایہ سی کہ اپنے منتہی طلبہ اُتے ڈیوٹی عائد فرماندے کہ اوہ مبتدی طلبہ نوں پڑھائاں ۔ اس دا مطلب مولانا ، قابل فخر استاداں دی کھیپ تیار کرنا چاہندے سن جو انہاں دے بعد سندھ وچ تدریس دا سلسلہ جاری رکھ سکن ۔ میرے خیال وچ مولانا اس اُتے خلوص کوشش وچ یقینا کامیابی توں ہمکنا ر ہوئے ۔ انہاں دے تلامذہ اج وی تدریس دے شغل وچ مصروف عمل نيں ۔ مولانا عبدالصمد صرف ونحو تے ترکیب دے فن وچ ماہر سن ، فارسی وچ کافی دسترس رکھدے سن تے علم میراث وچ وی کافی عبور سی۔ جامعہ راشدیہ وچ عرصہ دراز دی تدریس دے بعد ڈوکری دی جامع مسجد وچ تدریس دے فرائض انجام دتے ۔ اس دے بعد دوبارہ جامعہ راشدیہ تدریس دے لئی تشریف لے گئے تے انہاں دناں حج مبارک دی سعادت توں سرفراز ہوئے۔ 1380ھ ماہ شوال وچ حضرت مولانا ہدایت اللہ دی دعوت اُتے جامعہ راشدیہ توں رخصت ہوئے کے مدرسہ حسینیہ تشریف لے گئے جتھے تقریباً چھ ماہ مسند تدریس اُتے رونق افروز رہے۔ اس دے بعد جامع ماجد سکرنڈ (ضلع نوابشاہ) وچ ڈھائی سال ، مدرسہ عین العلوم امینائی شریف (ضلع دادو) وچ تن سال تے اس دے علاوہ لاڑکانہ شہر دے مدرسہ سید غلام مرتضیٰ شاہ جیلانی وچ چار سال درس دتا۔۔
تلامذہ
سودھودرج ذیل حضرات نے جامعہ راشدیہ تے ہور ادارےآں وچ آپ توں شرف تلمذ حاصل کیتا۔
- مفتی محمد رحیم سکندری پیر جو گوٹھ
- مفتی در محمد سکندری سانگھڑ
- مفتی عبدالرحمن ٹھٹوی مہتمم مدرسہ مجددیہ عثمانیہ ٹھٹہ
- مولانا ہدایت اللہ آریجوی مہتمم جامعہ حسینیہ رضویہ خیر محمد آریجہ، ضلع لاڑکانہ
- مولانا سید غلام مجتبی شاہ عرف مصری شاہ مدرس جامعہ راشدیہ
- مولانا محمدقاسم مصطفائی میرپورماتھیلو
- مولانا بشیر احمد سکندری لیکچر ارپبلک اسکول حیدر آباد
- مولانا حافظ نوراحمد جیسر سکندری مہتمم مدرسہ صبغۃالعرفان احسان واہن تحصیل ڈوکری
- مولانا الہی بخش سکندری خطیب جامع مسجد بھلیڈنہ ضلع جیکب آباد
- مولانا قاری خدا بخش قاسمی خطیب جامع مسجد بہان سید آباد ضلع دادو
- مولانا حافظ محمد آدم مہر مہتمم مدرسہ حنفیہ صدیقیہ نور مسجد نزد سول ہسپتال ڈہرکی سندھ
- حافظ قاری ارباب علی عباسی نوشہرو فیروز
- مولانا حافظ عبدالخالق پیر زادہ جاوہی ضلع دادو
- مولانا عزیز الرحمن مرحوم سابق خطیب جامع مسجد حنفیہ شہباز روڈ بدین
- مولانا حافظ رب ڈنہ پھنور خطیب جیکب آباد
- استاد الحفاظ حافظ الہڈنہ جنہ مرحوم مہتمم مدرسہ انوارالقرآن ڈوکری
بیعت
سودھومولانا عبدالصمد میتلو سلسلہ نقشبندیہ وچ حضرت آغا عبداللہ جان سرہندی مجددی ؒ توں دست بیعت ہوئے
اولاد
سودھومولانا عبد اللہ میتلو تے ماسٹر عبدالمجید میتلو آپ دے لخت جگر نيں ۔ تے اپنے والد دا سالانہ عرس نہایت عقیدت توں منعقد کر تے نيں،
تصنیف و تالیف
سودھوآپ دیاں لکھتاں دے سلسلہ وچ درج ذیل کتاباں دا علم ہوئے سکیا اے۔
- رہبر فارسی
- القول الانور فی بحثالنور والبشر (سندھی ) مطبوعہ غوثیہ کتب خانہ سانگھڑ
وصال
سودھوحضرت مولانا عبدالصمد نے 4، ربیع الاول 1393ھ بمطابق اپریل 1973ء نوں دوپہر دے وقت 51 سال دی عمر وچ سول ہسپتال لاڑکانہ وچ حرکت قلب بند ہونے دی صورت وچ انتقال کیتا ۔ گوٹھ بڈوواہن وچ نماز جنازہ ہوئی ، اوتھے قبرستان وچ آپ دی آخری آرامگاہ اے ۔ جتھے ہر سال 4، ربیع الاول شریف نوں عرس منایا جاندا اے
حوالے
سودھوانسائیکلوپیڈیا سندھالوجی،