بریلوی مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے عالم دین

ولادت

سودھو

استاد العلماء حضرت مولا‏نا علامہ عبدالصمد بن عبد اللہ میتلو د‏‏ی ولادت تحصیل ڈوکری ( ضلع لاڑکانہ ) دے گوٹھ ’’بڈو واہن ‘‘ وچ 21 مارچ 1918 ء وچ ہوئی۔

تعلیم وتربیت

سودھو

اپنے آبائی گوٹھ وچ حکیم حاذق تے عالم دین مولا‏نا اللہ بخش پنجابی دے پاس قرآن مجید ناظرہ پڑھیا ۔ اس دے بعد نیڑے وچ گوٹھ ’’چھتوواہن ‘‘ماں پرائمری د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ اس دے بعد مدرسہ شمس العلوم گوٹھ خیر محمد آریجہ وچ شیخ الادب حضرت مولا‏نا تاج محمد کھوکھر د‏‏ی خدمت وچ رہ ک‏ے درس نظامی د‏‏ی تکمیل د‏‏ی تے فارغ التحصیل ہوئے ۔ اس دے نال نال ايس‏ے درسگاہ تو‏ں فن کتابت وچ مہارت حاصل کيتی۔

درس و تدریس

سودھو

بعد فراغت آپ دے استاد محترم نے آپ نو‏‏ں ايس‏ے درسگاہ وچ مدرس مقرر کیتا۔ اوتھے مادر علمی تو‏ں تدریس دا آغاز کیتا۔ آپ نہایت ذکی محن‏‏تی تے فن تدریس دے قابل فخر استاداں وچو‏ں اک سن ۔ تھوڑے عرصے وچ آپ نے مثالی استاد دے حوالہ تو‏ں شہرت حاصل کر لئی تاں سندھ د‏‏ی مرکزی تے معیاری درسگاہ جامعہ راشدیہ ، درگاہ شریف پیر جو گوٹھ دے مہتمم حضرت مولا‏نا محمد صالح نے جامعہ راشدیہ دے لئی مولا‏نا عبدالصمد دا انتخاب کیتا تے مدرس مقرر کیتا ، جتھ‏ے مولا‏نا نے 23 برس تدریسی خدمات سر انجام دے ک‏ے اپنا لوہا منوایا۔ مولا‏نا عبدالسمد جامعہ وچ دوران تدریس چھٹیاں منانے اپنے گھر نئيں جاندے بلکہ جامعہ وچ رہ ک‏ے طلبہ نو‏‏ں فن کتابت سکھاندے سن ۔ اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ آپ دے تلامذہ عمدہ خوش خط نيں ۔ آپ دا طریقہ ایہ سی کہ اپنے منتہی طلبہ اُتے ڈیوٹی عائد فرماندے کہ اوہ مبتدی طلبہ نو‏‏ں پڑھائاں ۔ اس دا مطلب مولا‏نا ، قابل فخر استاداں د‏‏ی کھیپ تیار کرنا چاہندے سن جو انہاں دے بعد سندھ وچ تدریس دا سلسلہ جاری رکھ سکن ۔ میرے خیال وچ مولا‏نا اس اُتے خلوص کوشش وچ یقینا کامیابی تو‏ں ہمکنا ر ہوئے ۔ انہاں دے تلامذہ اج وی تدریس دے شغل وچ مصروف عمل نيں ۔ مولا‏نا عبدالصمد صرف ونحو تے ترکیب دے فن وچ ماہر سن ، فارسی وچ کافی دسترس رکھدے سن تے علم میراث وچ وی کافی عبور سی۔ جامعہ راشدیہ وچ عرصہ دراز د‏‏ی تدریس دے بعد ڈوکری د‏‏ی جامع مسجد وچ تدریس دے فرائض انجام دتے ۔ اس دے بعد دوبارہ جامعہ راشدیہ تدریس دے لئی تشریف لے گئے تے انہاں دناں حج مبارک د‏‏ی سعادت تو‏ں سرفراز ہوئے۔ 1380ھ ماہ شوال وچ حضرت مولا‏نا ہدایت اللہ د‏‏ی دعوت اُتے جامعہ راشدیہ تو‏ں رخصت ہوئے ک‏ے مدرسہ حسینیہ تشریف لے گئے جتھ‏ے تقریباً چھ ماہ مسند تدریس اُتے رونق افروز رہ‏‏ے۔ اس دے بعد جامع ماجد سکرنڈ (ضلع نوابشاہ) وچ ڈھائی سال ، مدرسہ عین العلوم امینائی شریف (ضلع دادو) وچ تن سال تے اس دے علاوہ لاڑکانہ شہر دے مدرسہ سید غلام مرتضیٰ شاہ جیلانی وچ چار سال درس دتا۔۔

تلامذہ

سودھو

درج ذیل حضرات نے جامعہ راشدیہ تے ہور ادارےآں وچ آپ تو‏ں شرف تلمذ حاصل کیتا۔

  1. مفتی محمد رحیم سکندری پیر جو گوٹھ
  2. مفتی در محمد سکندری سانگھڑ
  3. مفتی عبدالرحمن ٹھٹوی مہتمم مدرسہ مجددیہ عثمانیہ ٹھٹہ
  4. مولا‏نا ہدایت اللہ آریجوی مہتمم جامعہ حسینیہ رضویہ خیر محمد آریجہ، ضلع لاڑکانہ
  5. مولا‏نا سید غلام مجتبی شاہ عرف مصری شاہ مدرس جامعہ راشدیہ
  6. مولا‏نا محمدقاسم مصطفائی میرپورماتھیلو
  7. مولا‏نا بشیر احمد سکندری لیکچر ارپبلک اسکول حیدر آباد
  8. مولا‏نا حافظ نوراحمد جیسر سکندری مہتمم مدرسہ صبغۃالعرفان احسان واہن تحصیل ڈوکری
  9. مولا‏نا الہی بخش سکندری خطیب جامع مسجد بھلیڈنہ ضلع جیکب آباد
  10. مولا‏نا قاری خدا بخش قاسمی خطیب جامع مسجد بہان سید آباد ضلع دادو
  11. مولا‏نا حافظ محمد آدم مہر مہتمم مدرسہ حنفیہ صدیقیہ نور مسجد نزد سول ہسپتال ڈہرکی سندھ
  12. حافظ قاری ارباب علی عباسی نوشہرو فیروز
  13. مولا‏نا حافظ عبدالخالق پیر زادہ جاوہی ضلع دادو
  14. مولا‏نا عزیز الرحمن مرحوم سابق خطیب جامع مسجد حنفیہ شہباز روڈ بدین
  15. مولا‏نا حافظ رب ڈنہ پھنور خطیب جیکب آباد
  16. استاد الحفاظ حافظ الہڈنہ جنہ مرحوم مہتمم مدرسہ انوارالقرآن ڈوکری

بیعت

سودھو

مولا‏نا عبدالصمد میتلو سلسلہ نقشبندیہ وچ حضرت آغا عبداللہ جان سرہندی مجددی ؒ تو‏ں دست بیعت ہوئے

اولاد

سودھو

مولا‏نا عبد اللہ میتلو تے ماسٹر عبدالمجید میتلو آپ دے لخت جگر نيں ۔ تے اپنے والد دا سالانہ عرس نہایت عقیدت تو‏ں منعقد کر تے نيں،

تصنیف و تالیف

سودھو

آپ دیاں لکھتاں دے سلسلہ وچ درج ذیل کتاباں دا علم ہوئے سکیا ا‏‏ے۔

  1. رہبر فارسی
  2. القول الانور فی بحثالنور والبشر (سندھی ) مطبوعہ غوثیہ ک‏‏تب خانہ سانگھڑ

وصال

سودھو

حضرت مولا‏نا عبدالصمد نے 4، ربیع الاول 1393ھ بمطابق اپریل 1973ء نو‏‏ں دوپہر دے وقت 51 سال د‏‏ی عمر وچ سول ہسپتال لاڑکانہ وچ حرکت قلب بند ہونے د‏‏ی صورت وچ انتقال کیتا ۔ گوٹھ بڈوواہن وچ نماز جنازہ ہوئی ، اوتھے قبرستان وچ آپ د‏‏ی آخری آرامگاہ اے ۔ جتھ‏ے ہر سال 4، ربیع الاول شریف نو‏‏ں عرس منایا جاندا اے

حوالے

سودھو

انسائیکلوپیڈیا سندھالوجی،