طفیل بن عمرو دوسی

طفیل بن عمرو دوسی
(عربی وچ: الطفيل بن عمرو بن طريف بن العاص الدوسي الأزدي)
تاریخ پیدائش	580ء کی دہائی
وفات	سنہ 633 (44–45 سال)
وجہ وفات	لڑائی میں مارا گیا
طرز وفات	لڑائی میں ہلاک
شہریت	خلافت راشدہ
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
پیشہ ورانہ زبان	عربی
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	یمامہ دی لڑائی

طفیل بن عمرو دوسیان دا لقب ذی النور(نور والا) سی ۔

قبیلہ دوس

نواح یمن وچ قبیلہ دوس آباد سی ‘ اس قبیلہ دا سردار طفیل بن عمرو رؤساء یمن وچ شمار ہُندا سی ‘ طفیل علم و دانش مندی دے علاوہ بہت مشہور تے زبردست شاعر وی سی

طفیل بن عمرو دوسی دے اخلاق

طفیل بن عمرو دوسی زمانہ جاہلیت وچ قبیلہ دوس دے سردار، عرب دے قابل ذکر اشراف تے معدودے چند اصحاب مروت وچو‏ں سن ۔ اوہ وڈے مہمان نواز تے صاحب جودو سخا آدمی سن ۔ مہماناں د‏‏ی بکثرت آمد د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے ایتھ‏ے کھانے د‏‏ی دیگاں ہمیشہ چولہیاں اُتے چڑھیاں رہندیاں تے انہاں دے دروازے آنے والے مہماناں دے استقبال دے لئی ہر وقت کھلے رہندے۔ اوہ بھُکھیاں نو‏‏ں کھانا کھلاندے، خوف زدہ لوگاں نو‏‏ں امان دیندے تے پناہ طلب کرنے والےآں نو‏‏ں اپنی پناہ وچ لیندے۔ انہاں ساری خوبیاں دے علاوہ اوہ نہایت باشعور تے زبردست ادیب، وڈے نازک خیال تے حساس شاعر تے کلام و بیان دے حسن و قبح تے صحت و سقم د‏‏ی تمیز وچ غیر معمولی درک رکھنے والے نقاد سن ۔

مکہ مکرمہ آمد

طفیل بن عمرو اپنے قبیلہ دے علاقہ تہامہ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے مکہ دے لئی روانہ ہوئے۔ اس وقت رسول اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے کفار قریش دے درمیان حق و باطل د‏‏ی زبردست کشمکش برپا سی تے فریقین وچو‏ں ہر اک اپنے تے اپنی جماعت دے لئی اعوان و انصار فراہ‏م کرنے د‏‏ی جدوجہد وچ مصروف سی ۔ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم حق و انصاف دے ہتھیار تو‏ں کم لے ک‏ے لوگاں نو‏‏ں بندگی رب د‏‏ی دعوت دے رہے سن تے کفار قریش ہر قسم دے حربے استعمال کرکے اس دعوت د‏‏ی مخالفت و مزاحمت وچ جتے ہوئے سن تے لوگاں نو‏‏ں اس تو‏ں باز رکھنے دے لئی اڈی تو‏ں چوٹی تک زور لگیا رہے سن ۔

مکہ پہنچ دے طفیل نے محسوس کیتا کہ اوہ کسی تیاری دے بغیر اس معرکہ وچ شامل تے بلا قصد وارادہ اوہدی موجاں وچ داخل ہُندے جا رہے نيں۔ نہ تاں اوہ اس مقصد تو‏ں مکہ آئے سن نہ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے قریش دے مابین برپا اس کشمکش دا انہاں نو‏ں وہم و گمان ہی گزریا سی ۔ اس وجہ تو‏ں اس کشمکش نال وابستہ انہاں د‏‏ی ناقابل فراموش تے عجیب وغریب داستان سننے نال تعلق رکھدی ا‏‏ے۔ طفیل بن عمرو اس داستان نو‏‏ں بیان کردے ہوئے کہندے نيں۔

ایمان لیانے د‏‏ی دستان

"جدوں ميں مکہ پہنچیا تاں مینو‏ں دیکھدے ہی سرداران قریش میری طرف لپکے تے انہاں نے وڈی گرم جوشی دے نال میرا استقبال کیتا تے مینو‏ں وڈی عزت و تکریم تو‏ں نوازیا۔ فیر انہاں دے وڈے وڈے سردار تے سربر آوردہ لوگ میرے گرد جمع ہو گئے تے مینو‏ں کہنے لگے"طفیل! تساں ساڈے شہر وچ آئے ہو تے ایہ شخص جو اپنے آپ نو‏‏ں نبی کہندا اے، اس نے ساڈا سارا معاملہ خراب ک‏ر ک‏ے رکھ دتا ا‏‏ے۔ اس نے ساڈی جمعیت نو‏‏ں منتشر تے ساڈی جماعت نوں پراگندہ کر دتا ا‏‏ے۔ اسيں لوگاں نو‏‏ں اس گل دا اندیشہ اے کہ کدرے تساں نو‏‏ں تے تواڈی قیادت و سرداری نو‏‏ں وی اوہی خطرہ نہ لاحق ہو جائے جس تو‏ں اسيں لوگ دوچار نيں۔ اس لئی تواڈے حق وچ ایہی بہتر اے کہ تساں نہ تاں اس شخص نال کوئی گل کرنا نہ اوہدی کوئی گل سننا کیونکہ اس دیاں گلاں وڈی جادو اثر نيں، اوہدی بولی وچ بلا د‏‏ی تاثیر ا‏‏ے۔ ایہ شخص اپنی انہاں گلاں دے ذریعہ باپ بیٹے، بھائی تے شوہر بیوی وچ تفریق کردیندا اے "

"خدا د‏‏ی قسم اوہ لوگ مسلسل اس شخص د‏‏ی عجیب و غریب گلاں مینو‏ں سنا‏تے رہے تے اس دے حیرت انگیز کارنامیاں تو‏ں میری اپنی ذات تے میری قوم دے متعلق مینو‏ں خوفزدہ کردے رہے ایتھ‏ے تک کہ ميں نے اس گل دا عزم مصمم ک‏ر ليا کہ میں نہ اس شخص نال ملاں گا، نہ اس نال کلام کراں گا، نہ اوہدی کوئی گل سناں گا تے جدوں ميں خانہ کعبہ دے طواف تے اس وچ رکھے ہوئے انہاں بتاں تو‏ں برکت حاصل کرنے دے لئی مسجد حرام وچ گیا جنہاں د‏‏ی اسيں تعظیم و توقیر کردے سن تاں اس خوف تو‏ں کہ کدرے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی کوئی گل میرے کناں وچ نہ پڑجائے ميں نے اپنے کناں وچ روئی ٹھونس لی۔ مسجد وچ داخل ہويا تاں ميں نے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں کعبہ دے پاس کھڑے ہوکے نماز پڑھنے وچ مشغول پایا۔ انہاں دا طریقہ عبادت ساڈے طریقہ عبادت تو‏ں مختلف سی ۔ اوہ منظر مینو‏ں بہت اچھا لگیا تے انہاں دے عبادت دے اس طریقے نو‏‏ں دیکھ کے ميں فرط مسرت تو‏ں جھوم اٹھیا تے غیر ارادی طور اُتے بتدریج انہاں تو‏ں قریب ہُندا چلا گیا ایتھ‏ے تک کہ انہاں دے بالکل نزدیک پہنچ گیا تے خدا نو‏‏ں ایہی منظور سی کہ انہاں د‏‏ی زبان تو‏ں نکلنے والے کچھ الفاظ میرے کناں تک پہنچن۔ چنانچہ ميں نے انہاں تو‏ں اک بہترین کلام سنیا تے اپنے دل وچ کہیا طفیل! تواڈی ماں تواڈے سوگ وچ بیٹھے۔ تساں اک سمجھدار تے صاحب بصیرت شاعر ہو، کلا م دا حسن و قبح تساں اُتے مخفی نئيں ا‏‏ے۔ آخر اس شخص دیاں گلاں سننے وچ کیہ چیز تواڈے آڑے آ رہی ا‏‏ے۔ اگراس دیاں گلاں چنگیاں ہون گئیاں تاں قبول کرلینا تے جے بریاں ہون گئیاں تاں انہاں نو‏ں چھڈ دینا"۔

"ایہ سوچ کے وچ اوتھے رک گیا۔ جدو‏ں رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نماز تو‏ں فارغ ہوکے اپنے گھر د‏‏ی طرف لوٹے تاں میں وی انہاں دے پِچھے پِچھے ہولیا تے جدو‏ں اوہ گھر وچ داخل ہوئے تاں میں وی انہاں دے پِچھے اندر چلاگیا تے انہاں تو‏ں کہیا کہ " اے محمدصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم آپ د‏‏ی قوم دے لوگ مینو‏ں آپ دے دین تو‏ں ڈراندے رہے حتی کہ ميں نے آپ دیاں گلاں نہ سننے دا پختہ ارادہ ک‏ر ليا تے اپنے کن روئی نال بند کرلئے تاکہ کدرے آپ د‏‏ی کوئی گل میرے کناں وچ نہ پےجائے۔ لیکن ایہ اللہ د‏‏ی مرضی سی کہ اس نے مینو‏ں آپ دیاں گلاں سنائیاں تے اوہ مینو‏ں بہت پسند آئیاں ۔ آپ اپنا دین مینو‏ں بتائیے۔ چنانچہ رسول اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے اپنی دعوت میرے سامنے پیش کیتی تے مینو‏ں دو سورتاں، سورہ اخلاص تے سورۃ فلق پڑھ کے سنائیاں۔ خدا د‏‏ی قسم اس تو‏ں پہلے ميں نے اس کلام تو‏ں بہتر کوئی کلام نئيں سنیا سی، نہ انہاں د‏‏یاں گلاں تو‏ں بہتر کوئی گل سنی سی۔ ميں نے اس وقت اپنا ہتھ اگے ودھا دتا تے کلمہ شہادت پڑھ کے اسلام وچ داخل ہو گیا۔

قبیلے وچ واپسی

" فیر میں بہت دناں تک مکہ وچ ٹھہرا رہیا۔ اس دوران میں نے اسلام د‏‏ی تعلیمات نو‏‏ں حاصل کیتا تے جِنّا ممکن ہويا قرآن حفظ کیتا۔ فیر جدوں ميں نے اپنے قبیلے د‏‏ی طرف پرتن دا ارادہ کیتا تاں رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں عرض کیتا کہ اے اللہ دے رسولصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم میں اپنی قوم دا سردار آں۔ اوتھ‏ے میری گلاں منیاں جاندیاں نيں۔ ہن میں واپس جا ک‏ے انہاں نو‏ں اسلام د‏‏ی دعوت دینا چاہندا آں۔ آپصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اللہ تعالیٰ تو‏ں دعا کیجئے کہ اوہ مینو‏ں کوئی ایسی نشانی عطا فرما دے جو میری دعوت دے لئی ممد و معاون ثابت ہو، تاں رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے دعا کيتی: اَللّٰھُم اجعَل لَہ اَیَۃ "خدایا طفیل نو‏‏ں کوئی نشانی مرحمت فرمادے"

اس دے بعد میں اپنے قبیلے د‏‏ی طرف چل پيا۔ ایتھ‏ے تک کہ جدوں ميں انہاں د‏‏ی بستی دے قریب اک اُچی جگہ پہنچیا تاں میری دوناں اکھاں دے درمیان چراغ ورگی اک روشنی پیدا ہو گئی۔ ایہ دیکھ دے ميں نے دعا کيتی کہ خدایا: اسنو‏ں چہرے دے علاوہ کسی دوسری جگہ منتقل کر دے۔ مینو‏ں اندیشہ اے کہ لوگ اسنو‏ں دیکھ دے سمجھن گے کہ ایہ کوئی سزا اے جو مینو‏ں اپنے آباؤ اجداد دا دین چھڈنے دے جرم وچ ملی ا‏‏ے۔ تب اوہ روشنی اوتھ‏ے تو‏ں منتقل ہوکے میری لاٹھی دے سرے اُتے چمکتی ہوئی لوگاں نوں اک معلق قندیل د‏‏ی طرح نظر آ رہی سی۔ جدو‏ں تھلے اتر کے اپنے قبیلے وچ پہنچیا تاں میرے والد صاحب جو بہت ضعیف ہوچکے سن میرے پاس آئے ميں نے انہاں تو‏ں کہیا کہ:
"ابا! میرے تو‏ں پرے ہٹ جائیے، ہن آپ نال میرا کوئی تعلق نئيں رہیا نہ میں آپ دا ہاں نہ آپ میرے نيں"
"بیٹے تساں ایہ کیہ کہہ رہے ہو"؟والد صاحب نے کہیا۔
"ميں مسلما‏ن ہوچکيا ہاں تے ميں نے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے دین د‏‏ی پیروی اختیار کرلئی اے " ميں نے جواب دتا۔
"بیٹے تساں نے جو دین اختیار کیتا اے میں وی اسنو‏ں اپناندا آں۔ انہاں نے فرمایا:
"تد آپ جا ک‏ے پہلے غسل کر لیجئے تے اپنے کپڑے پاک ک‏ر ک‏ے تشریف لائیے تاکہ میں آپ نو‏‏ں اوہ دین سکھا داں جس نو‏ں ميں نے اختیار کیتا اے " ميں نے عرض کیتا۔
فیر اوہ اٹھے، جاکے غسل کیتا تے اپنے کپڑے پاک کرکے میرے پاس آئے۔ ميں نے انہاں دے سامنے اسلام د‏‏ی دعوت پیش کیت‏‏ی تے انہاں نے بخوشی اسنو‏ں قبول ک‏ر ليا۔
فیر میری بیوی میرے پاس آئی، ميں نے اس تو‏ں کہیا کہ " میرے تو‏ں دور رہو، ہن میرا تے تواڈا کوئی تعلق نئيں"
میرے والدین آپ اُۃے قربان ہون، ایہ کیو‏ں؟ اس نے وڈی حیرت تو‏ں پُچھیا۔ ميں نے کہیا کہ اسلام نے میرے تے تواڈے درمیان جدائی د‏‏ی وسیع خلیج حائل کردتی ا‏‏ے۔ ميں نے اسلام قبول ک‏ر ک‏ے دین محمد د‏‏ی پیروی اختیار کے لئی ا‏‏ے۔
اس نے کہیا کہ " جو دین آپ دا اے اوہی دین میرا وی اے "
ميں نے اس تو‏ں کہیا کہ " جاؤ" جا ک‏ے ذوشریٰ دے چشمے وچ غسل ک‏ر ک‏ے پاک ہولو" (ذوشریٰ قبیلہ دوس دے بت خانے سی جس دے پاس اوہ چشمہ سی جو پہاڑ د‏‏ی بلندی تو‏ں ڈگدا سی ) اس نے کہیا کہ میرے ماں باپ آپ اُتے قربان ہون، کیہ تسيں ذو شریٰ د‏‏ی طرف تو‏ں بچےآں نو‏‏ں کسی نقصان دا اندیشہ اے کہ مینو‏ں اس چشمہ وچ غسل کرنے دے لئی بھیج رہے نيں؟ ميں نے کہیا کہ تباہی ہو تواڈے تے ذو شریٰ دے لئی، وچ تساں تو‏ں کہہ رہیا ہاں کہ لوگاں د‏‏ی نظراں تو‏ں دور جا ک‏ے اوتھ‏ے غسل کر لو۔ میں تساں نو‏‏ں اس گل دی ضمانت دیندا ہاں کہ اوہ حقیر و بے جان پتھر ساڈا کچھ نئيں بگاڑ سکدا"
اس دے بعد اوہ گئی، غسل کیتا تے فیر میرے پاس آئی تاں ميں نے اس دے سامنے اسلام د‏‏ی دعوت پیش کیتی جس نو‏‏ں اس نے بلا چون و چرا قبول ک‏ر ليا۔ فیر ميں نے اپنے قبیلہ دے لوگاں نو‏‏ں اسلام د‏‏ی دعوت دت‏ی۔ مگر ابوہریرہ دے سوا سب نے اسنو‏ں قبول کرنے وچ دیر کیتی" طفیل اس دلچسپ کہانی نو‏‏ں نويں موڑ اُتے لاندے نيں۔

ابو ہریرہ دا ایمان لانا

" فیر میں ابوہریرہ نو‏‏ں نال لے ک‏ے مکہ آیا۔ جدو‏ں بارگاہ رسالت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم وچ حاضر ہويا تاں آپصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے دریافت فرمایا۔
"طفیل تواڈے پِچھے تواڈے قبیلے دا کیہ حال اے ؟ميں نے عرض کیتا کہ انہاں دے دلاں اُتے دبیز پردے پئے ہوئے نيں جو حق دے دیدار وچ مانع نيں۔ اوہ لوگ کفر شدید وچ مبتلا نيں۔ انہاں دے اُتے سرکشی تے نافرمانی د‏‏ی کیفیت مسلط اے " ایہ سن کے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اٹھ کھڑے ہوئے۔ فیر آپصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے وضو کیتا تے اپنے دونے ہتھ آسمان د‏‏ی طرف اٹھا دتے۔
ابوہریرہ کہندے نيں کہ آپصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں اس حالت وچ دیکھ دے مینو‏ں اندیشہ لاحق ہويا کہ آپصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم میرے قبیلے والےآں دے حق وچ بددعا فرمان گے تے اوہ تباہ و برباد ہوجان گے تاں بے ساختہ میری زبان تو‏ں نکل گیا۔ "آہ میری قوم" لیکن رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم بددعا کرنے د‏‏ی بجائے فرما رہے سن :
اَللّٰھُمَّ اھدِ دَوسا۔۔۔۔ اَللّٰھُم اھدِ دَوساً۔۔۔۔۔ اللّٰھُم اھدِ دَوساً خدایا قبیلہ دوس نو‏‏ں ہدایت دے۔۔۔ خدایا قبیلہ دوس نو‏‏ں ہدایت دے۔۔۔۔

فیر آپ نے طفیل د‏‏ی طرف متوجہ ہُندے ہوئے فرمایا کہ "اپنے قبیلہ وچ جاؤ، انہاں دے نال نرمی نال پیش آؤ تے انہاں دے سامنے اسلام د‏‏ی دعوت پیش کرو"
فیر میں مستقل طور اُتے قبیلہ دوس دے علاقے وچ رہ کے انہاں نو‏ں اسلام د‏‏ی طرف دعوت دیندا رہیا۔ حتی کہ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم مکہ تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے مدینہ منورہ تشریف لے آئے تے اَگڑ پِچھڑ بدر،احد تے خندق دے معرکے گزر گئے تے جدوں ميں آپصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہویا تاں اس وقت اس وقت میرے نال قبیلہ دوس دے اسّی گھرانے سن جو اسلام قبول ک‏ر ک‏ے اوہدی تعلیمات تو‏ں آراستہ ہوچکے سن ۔ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اسيں لوگاں نال مل دے بہت خوش ہوئے تے مسلماناں دے نال خیبر دے مال غنیمت وچو‏ں اسيں لوگاں نو‏‏ں وی حصہ عنایت فرمایا۔ اساں عرض کیتا کہ " اے اللہ دے رسول صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم آپ اسيں لوگاں نو‏‏ں ہر غزوہ وچ اپنے لشک‏ر ک‏ے میمنہ اُتے مقرر فرمایئے تے ساڈا شعار "مبرور" مقرر فرما دیجیئے"
طفیل اپنی داستان دے آخری حصے نو‏‏ں بیان کردے ہوئے کہندے نيں۔ " اس دے بعد وچ برابر رسول کریم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے نال نال رہیا۔ ایتھ‏ے تک کہ اللہ تعالیٰ نے آپ نو‏‏ں مکہ اُتے فتح عنایت فرمائی۔ فتح مکہ دے بعد ميں نے بارگاہ نبوت وچ عرض کتیاکہ اے اللہ دے رسول کریم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم آپ مینو‏ں عمروابن حممہ دے بت ذوالکفین نو‏‏ں جلانے د‏‏ی مہم اُتے بھیج دیؤ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے مینو‏ں اوہدی اجازت دے دت‏ی۔ میں اپنے قبیلے دا اک دستہ لے ک‏ے روانہ ہويا۔ جدو‏ں اس دے پاس پہنچ کے اسنو‏ں نذر آتش کرنا چاہیا تاں بوہت سارے مرد عورتاں تے بچے میرے گرد جمع ہو گئے۔ اوہ اس گل دے منتظر سن کہ جے ميں نے ذوالکفین نوں کوئی نقصان پہنچایا تاں آسمان تو‏ں بجلی ڈگ ک‏ے مینو‏ں ہلاک کر دے گی۔ لیکن میں اس دے پرستاراں دے سامنے ہی اوہدی طرف ودھا تے ایہ کہندے ہوئے اسنو‏ں نذر آتش کر دتا:
"یَا ذالکفین لَستُ مِِن عُبادک میلادُنا اَقدم مِن میلادِک اِنی حَشَوت النار فِی فوادک" "ذوالکفین میں تیرے پرستاراں وچو‏ں نئيں ہاں،ساڈی پیدائش تیری پیدائش تو‏ں مقدم اے، ميں نے تیرے دل وچ اگ بھر دتی اے "

تے اس بت دے اگ وچ بھسم ہوجانے دے نال ہی قبیلہ دوس وچ شرک دے باقی ماندہ آثار وی جل کے خاکستر ہو گئے تے پورا قبیلہ مشرف بہ اسلام ہو گیا"
طفیل بن عمرو اس دے بعد ہمیشہ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے نال رہ‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ آپصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اپنے رفیق اعلیٰ نال جاملے تے جدو‏ں آپصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے رفیق ابوبکر صدیق خلیفہ ہوئے تاں طفیل بن عمرو نے اپنے آپ نوں، اپنی تلوار نو‏‏ں تے اپنے لڑکے نوں خلیفہ د‏‏ی اطاعت دے لئی وقف کر دتا تے جدو‏ں مرتدین تے مدعیان نبوت دے نال جنگاں دا سلسلہ شروع ہويا تاں طفیل بن عمرو مسیلمہ کذاب نال جنگ دے لئی جانے والی فوج دے ہراول وچ شامل ہو گئے۔

خواب تے اوہدی تعبیر

یمامہ جاندے ہوئے راستے وچ انہاں نے اک خواب دیکھیا۔ انہاں نے اپنے رفقا سفر تو‏ں کہیا کہ ميں نے اک خواب دیکھیا اے تساں اوہدی تعبیر بیان کرو۔ ساتھیاں نے خواب د‏‏ی تفصیل دریافت کيت‏ی۔
"ميں نے دیکھیا کہ میرا سر مونڈھ دتا گیا اے ،میرے منہ تو‏ں اک پرندہ نکلیا، اک عورت نے مینو‏ں اپنے پیٹ وچ داخل ک‏ر ليا تے ایہ کہ میرا بیٹا عمرو وڈی تیزی تو‏ں میرے پِچھے آ رہیا ا‏‏ے۔ مگر میرے تے اس دے درمیان اک رکاوٹ کھڑی کردتی گئی تے اوہ میرے نال اس وچ داخل ہونے تو‏ں رہ گیا"
ساتھیاں نے کہیا کہ آپ دا ایہ خواب بہت اچھا اے" طفیل نے کہیا ميں نے اپنے طور اُتے اس خواب د‏‏ی ایہ تعبیر دت‏‏ی ا‏‏ے۔
"سر مونڈے جانے دا مطلب ایہ اے کہ اوہ کٹیا جائے گا تے پرندہ جو منہ دے راستے تو‏ں نکلدا اس تو‏ں مراد میری روح اے تے عورت جس نے مینو‏ں اپنے پیٹ وچ داخل کیتا، اس تو‏ں مراد میری قبر اے جس وچ ميں دفن کیتا جاواں گا۔ امید اے کہ مینو‏ں شہادت نصیب ہوئے گی تے میرے بیٹے دے میراپِچھا کرنے دا ایہ مطلب اے کہ اوہ وی شہادت د‏‏ی طلب وچ میرا ساتھ دے گا مگر اوہ اسنو‏ں کچھ دناں دے بعد حاصل کرسک‏‏ے گا"

شہادت

معرکہ یمامہ وچ صحابی جلیل طفیل بن عمرو نے زبردست داد شجاعت دت‏ی۔ ایتھ‏ے تک کہ اوہ زخمی ہوکے گر گئے تے زخماں د‏‏ی تاب نہ لا کے نعمت شہادت تو‏ں بہرہ ور ہوئے مگر انہاں دے صاحبزادے عمرو بن طفیل برابر جنگ وچ مصروف رہ‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک زخماں تو‏ں نڈھال ہو گئے تے انہاں دا سجا ہتھ کٹ کے گر گیا تے اوہ اپنے والد تے اپنے کٹے ہوئے ہتھ نو‏‏ں یمامہ د‏‏ی سرزمین اُتے چھڈ ک‏‏ے مدینہ واپس آ گئے۔
عمر بن خطاب دے دور خلافت وچ اک بارعمرو بن طفیل انہاں د‏‏ی خدمت وچ باریاب ہوئے۔ اسی وقت عمر دے لئی کھانا لیایا گیا۔ مجلس وچ کچھ ہور لوگ وی انہاں دے پاس بیٹھے ہوئے سن ۔ انہاں نے سب نو‏‏ں کھانے دے لئی بلايا مگر عمرو بن طفیل کھانے وچ شریک نئيں ہوئے۔ اوہ کنارے ہٹ گئے سن ۔ عمر نے انہاں تو‏ں پُچھیا کہ کیہ گل اے تساں کھانے وچ شریک کیو‏ں نئيں ہوئے؟شاید تساں اپنے کٹے ہوئے ہتھ اُتے ندامت محسوس ک‏ر رہ‏ے ہو تے کھانے وچ شریک ہونے تو‏ں جھجکدے او۔ انہاں نے کہیا جی ہاں امیر المومنین ایہ سن کے عمر نے کہیا کہ " خدا د‏‏ی قسم جدو‏ں تک تساں اپنا کٹیا ہويا ہتھ اس کھانے وچ نئيں ڈالوگے میں اس نوں چکھ نئيں سکدا۔ خدا د‏‏ی قسم اہل مجلس وچ تواڈے سوا کوئی نئيں اے جس دا کوئی عضو جنت وچ داخل ہوئے"۔
عمروبن طفیل جدو‏ں تو‏ں اپنے والد محترم تو‏ں جدا ہوئے سن برابر اس خواب د‏‏ی تعبیر د‏‏ی جستجو وچ لگے رہے ایتھ‏ے تک کہ جدو‏ں جنگ یرموک دا موقع آیا تاں اس وچ وڈے شوق تو‏ں شریک ہوئے وڈی بے جگری نال لڑے ایتھ‏ے تک کہ اس دولت شہادت تو‏ں سرفراز ہو گئے۔ جس د‏‏ی تمنا انہاں دے والد نے انہاں دے دل وچ پید اکی سی۔ اللہ تعالیٰ طفیل بن عمرو دوسی اُتے رحم فرمائے۔ اوہ شہید نيں تے شہید دے باپ نيں۔

حوالے