طاسہ
طاسہ اصل وچ RNase III خاندان[۱] نال تعلق رکھنے والا اک رائبومرمرہ (ribo-nucle-ase) اے جو ذوطاقین ارنا (dsRNA) تے پیش خرد ارنا یا miRNA نوں چھوٹے ٹکڑےآں وچ کاٹتا اے [۲]۔ اسنوں انگریزی وچ dicer کہیا جاندا اے۔ یعنی ایويں سمجھیا جاسکدا اے کہ ایہ اک ایسا خامرہ اے کہ جو ارنا سالمات دی طویل زنجیر نوں کٹ کٹ کر چھوٹے چھوٹے ٹکڑے کر دیندا اے، اس دے کیتے ہوئے چھوٹے ٹکڑےآں دی طوالت 20 تا 25 زوج قواعد تے یا نیوکلیوٹائڈ ہويا کردی اے جنہاں وچ عام طور اُتے '3 سرے اُتے دو زوج قواعد دا اک تاقہ (overhang) پایا جاندا اے۔ انہاں کٹے ہوئے چھوٹے ٹکڑےآں نوں بسیط متداخل ارنا (small interferring RNA) کہیا جاندا اے تے اس دا اختصار siRNA مستعمل اے۔
 | |||
|---|---|---|---|
| Giardia intestinalis دا اک لحمیاندی خامرہ جو طاسہ (Dicer) کہلاندا اے۔ | |||
| |||
ساحات
سودھوطاسہ دے سالمے وچ دو اہم RNase III تے اک پاز (PAZ) نامی ساحات (domains) ہُندی نيں۔ تے طاسہ سالمے دی انہاں دونے ساحات دے وچکار فاصلے دا تعین وصیلہ حلز (connector helix) دے زاویئے اُتے منحصر ہُندا اے، ايسے فاصلہ توں اس خامرے دے کاٹے ہوئے ارنا (RNA) دے ٹکڑےآں دی لمبائی دا تعین کيتا جاندا اے۔
دریافت
سودھوطاسہ نوں سب توں پہلے Cold Spring Harbor Laboratory دے اک تحقیقدان طالب علم Emily Bernstein نے دریافت یا شناخت کيتا سی تے اس دی ایہ تحقیق 2001 وچ طبی جریدہ نیچر وچ شائع ہوئی سی، ايسے نے اس دا ناں Dicer تجویز کيتا سی جس دی وجہ ایہ سی کہ اسنوں اس دے افعال وچ ذوطاقین ارنا نوں طاس (dicing) کرنے دی سی مماثلت محسوس ہوئی تھی[۳]۔
افعال و راہ
سودھوطاسہ، ارنا تداخل راہ (RNA interference pathway) دے پہلے مرحلے نوں حفز (catalyze) کردا اے تے ارنا مائلی سکوندی مختلط (RNA-induced silencing complex) دی تشکیل کردا اے [۴]۔ طاسہ دی ساخت نوں سمجھنے دے بعد ایہ گل سمجھنے وچ بہت سہولت تے معاونت ملی کہ کس طرح خلیات اپنے افعال دے دوران سکوت وراثہ (gene silencing) دے عمل نوں استعمال کردے نيں تے کس طرح صرف منتخب وراثاں نوں ہی بند کردیندے نيں جدوں کہ باقی وراثے اپنا فعل انجام دیندے رہندے نيں، اس سلسلے وچ Jennifer A. Doudna دے گروہ [۵] نے طاسہ دا اک سہ ابعادی خاکہ مکمل طور اُتے تیار کيتا تے ایہ گل سامنے آئی کہ ایہ محض اک خامرہ ہی نئيں اے بلکہ ایہ ہور تضبیطی افعال وی انجام دیندا اے۔ جدوں طاسہ، ارنا دی وڈی زنجیر یا سالمے نوں چھوٹے قطعات وچ شق کردا اے تاں ایہ چھوٹے قطعات ارنا تداخل راہ دا آغاز کردے نيں تے ايسے راہ دے دوران سکوت وراثہ دا فیصلہ ہُندا اے (حوالہ 5)۔
اہمیت
سودھوطاسہ چونکہ ارنا دی راہ نوں (تے بالواسطہ طور اُتے سکوت وراثہ) نوں تضبیط کرنے والا اک سالمہ اے لہذا اس دے استعمال دے امکانات لامحدود نيں۔ اسنوں نويں ادویات دی تلاش وچ وی استعمال کيتا جاسکدا اے تے وراثی معالجہ وچ بھی۔ سکوت وراثہ دا عمل، اس قدر اہم اے کہ اس دی مدد توں سرطان دے علاج دی جانب پیشرفت دے بوہت سارے امکانات نيں، چونکہ سرطان وچ انہاں وراثاں نوں کہ جو وراثہ الورم دے طور اُتے کم کردے نيں یا اوہ وراثے کہ جنکی تعبیر وراثہ دی مقدار سرطان دے مرض وچ ودھ جاندی اے انہاں نوں مخصوص انداز وچ سکوت وراثہ دے عمل توں خاموش کيتا جاسکدا اے۔
حوالے و باہرلے جوڑ
سودھو- ↑ Yu Chen and Gabriele Varani. The FEBS Journal Protein families and RNA recognition
- ↑ Peter Nelson: TRENDS in Biochemical Science Vol.28 No. 10 October 2003 The microRNA world:small is mighty.
- ↑ Bernstein E, Caudy A, Hammond S, Hannon G (2001). Nature 409 (6818): 363-6; Role for a bidentate ribonuclease in the initiation step of RNA interference
- ↑ Jaronczyk K, Carmichael J, Hobman T (2005). Exploring the functions of RNA interference pathway proteins: some functions are more RISCy than others?
- ↑ Jennifer A. Doudna and Bunpote Siridechadilok; Science 2 December 2005. Vol. 310. no. 5753, pp. 1513–1515 Structural Roles for Human Translation Factor eIF3 in Initiation of Protein Synthesis