شیخ احمد الرفاعی

{{

أحمد الرفاعي
سيد الأولياء، أبو العلمين، الشيخ الكبير
جم تریخ:	512 هـ
جم تھاں:	قرية حسن في البطائح،  الدولة العباسية
موت تریخ:	578 هـ
موت تھاں:	بلدة أم عبيدة،  الدولة العباسية
دفن تھاں:	عراق
فقہ:	شافعية
عقیدہ:	أهل السنة والجماعة
درجہ:	قطب الأقطاب
أفكار مميزة:	صاحب الطريقة الرفاعية
تأثر بـ:	منصور البطائحي - عبد القادر الجيلاني

شیخ احمد رفاعی سلسلہ رفاعیہ دے بانی تے پیشوا نیں ۔

ناں تے لقب

السید السند، قطب اوحد، استاذ العلماء، امام الاولیاء، سلطان الرجال، شیخ المسلمین، العالم الکبیر، عارف باللہ، بحرشریعت ابوالعباس احمد الرفاعی۔ اباً حسینی، اُماً اَنصاری، مذہبا ً شافعی، بلداً واسطی۔

ولادت تے تربیت

امام احمد رفاعی بروز جمعرات، مہینےِ رجب دے نصف اوّل (15/رجب) نوں 512ھ وچ مسترشد باللہ عباسی دے زمانہ خلافت وچ مقام اُم عبیدہ دے حسن نامی اک قصبہ وچ پیدا ہوئے۔ اُم عبیدہ علاقہ بطائح وچ واسط وبصرہ دے درمیان واقع اے۔

تساں دے والد ابوالحسن سلطان علی (متوفی:519ھ) بغداد دے سفر تے سن کہ غیبی بلاوا آپہنچا۔ تے اوتھے ای بغداد وچ تساں دی تدفین عمل وچ آئی۔ ابن مسیب نے تساں دی قبر بوہت خوبصورت تعمیرکرائی، اُس دے بغل وچ تساں دے ناں توں اک مسجد وی تعمیر کیتی۔ بغداد شارعِ رشید اُتے آپ دا مزار اُتے اَنوار اج وی زیارتِ گاہِ خلائق اے۔

نکی جہی عمر وچ والد دا سایہ سر توں اُٹھ جانے دے باعث تساں دے ماماں شیخ منصور دی آغوشِ تربیت وچ آپ دی نشوو نما شروع ہوئی، جتھے تہانوں زیورِ اَدب تے حلیہ اخلاق نال آراستہ ہونے دا سنہرا موقع میسر آیا۔ فیر تساں دی تعلیم وترتیب دے اُمور علامہ مقری شیخ علی ابوالفضل واسطی دے سپرد ہو گئے، جنہاں دی کامل سرپرستی وچ تہانوں جہانِ فقہ وتصوف دی سیر دی سعادت نصیب ہوئی تے انہاں دے کول توں تساں کندن بن کرنکلے۔

علم وسند

تساں نے قرآن کریم حفظ کرنے دی سعادت مقری شیخ عبد السمیع الحربونی دی بارگاہ توں حاصل دی۔ فیر جدوں تربیت و تعلیم دے اُمور ابوالفضل واسطی-قدس سرہ العزیز- دے حوالے ہو گئے، اس وقت تساں نے عقلی ونقلی علوم وچ ماہرانہ کمال پیدا کیتا تے فضل وکمال دی ہر شاخ اُتے اپنا آشیانہ بنایا۔

آپ دی عمر دی بیس سال سی کہ اُستاذ و مرشد شیخ الواسطی نے جملہ علوم شریعت وطریقت دی اجازتِ عام عطا فرما دتی تے نال ای خرقہ پوشی کر دے خلعتِ خلافت توں وی نواز دتا۔

پر تساں نے تحصیل علم دے تسلسل نوں برقرار رکھیا تے پوری ذمہ داری ومستعدی دے نال شیخ ابوبکر واسطی دے حلقہ دروس توں خود نوں وابستہ رکھیا،تے علم شریعت توں پورے طور توں آسودہ ہو کر اوتھوں اُٹھے۔ ہور فقہ دے غوامض ودقائق دی تحصیل اپنے ماموں شیخ منصور بطائحی دے ہتھوں مکمل کر دے اُنہاں توں اجازت وصول کیتی۔

جس وقت تساں دے ماموں شیخ منصور نوں اپنی زندگی دا چراغ گل ہونے دا اندازہ ہویا تے انھاں نے تہانوں بلوا کے شیخ الشیوخ دی اَمانت تے اپنے خاص وظائف دی ذمہ داری نبھانے دا عہد لیا تے تہانوں مسندسجادگی تے منصب ارشاد اُتے فائز فرما دتا۔

شیخ احمد رفاعی نے اس قدر تحصیل علم کیتا کہ تساں بیک وقت عالم وفقیہ وی سن، قاری ومجود وی، مفسرو محدث وی سن تے دین دی اعلیٰ قدراں دی نشرواشاعت کرنے والے عظیم مجاہد وی۔ فقہ وچ تساں امام شافعی دے مذہب دے مقلد سن۔

سیرت تے کردار

سیرت و کردار وچ تساں اپنے جدامجد سرکارِ دوعالم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے کامل نمونہ سن۔ سنت وشریعت دی اسی پیروی نے تہانوں اپنے زمانے ای وچ شہرت وعظمت دتی اعلیٰ بلندیاں اُتے فائز کر دتا سی۔ مؤرخین نے تساں دی شخصیت اُتے رج رج دے لکھیا اے۔ تے اَرباب فکروقلم نے تساں دے فضائل ومناقب وچ قلم توڑ توڑ دتا اے۔ تساں رمزتصوف تے رازِ طریقت آشکار کر دے ہوئے کدی کبھار فرمایا کر دے سن :

”

ما رایت أقرب ولا أسہل طریقاً إلی اللّٰہ من الذل والافتقار والانکسار بتعظیم أمر اللّٰہ والشفقۃ علی خلق اللّٰہ والاقتداء بسنۃ رسول اللّٰہ صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم

“

یعنی وچ نے اللہ سبحانہ و تعالیٰ تک پہنچنے دا اِس توں زیادہ سہل تے قریب ترین کوئی راستہ نئيں دیکھیا کہ رضاے الٰہی دی خاطر تواضع وانکسار اِختیار دی جائے، خلق خدا دے نال لطف ونرمی توں پیش آیاجائے، تے سرکارِ دوعالم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی سنت دی پیروی وچ زندگی دا سفرطے کیتا جائے۔

خدمت خلق دا عنصر تساں دی حیاتِ طیبہ وچ بوہت غالب نظر آندا اے۔ اگر کسے بیمار دا سن لیندے تے اوہ خواہ کتنی ای دور کیوں نہ سکونت پزیر ہوۓ، اس دی عیادت دے لئی ضرور جاندے سن۔ تے(بعدِ مسافت دے باعث) اک دو دن دے بعد اُدھر توں پرتدے سن۔

ہور عالم ایہ سی کہ راستے وچ جا کے انھےآں دی آمد دا اِنتظار کر دے کہ انہاں دا ہتھ پکڑ کے انھاں منزل تک پہنچاؤن۔ تے جدوں وی کوئی بزرگ دیکھدے، انھاں علاقے تک پہنچا آندے تے اہل علاقہ نوں نصیحت فرماندے کہ لوگو! میرے حضور رحمت عالم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا فرمانِ عظمت نشان اے :

من أکرم ذا شیبۃ یعنی مسلماً سخر اللّٰہ لہ من یکرمہ عند شیبتہ۔

یعنی جس نے کسے بوڑھے مسلمان دی خدمت وتکریم کیتی۔ اللہ سبحانہ و تعالیٰ اس دے اپنے بڑھاپے وچ کسے نوں اُس دا سہارا تے خدمتی بنا دے گا۔

اک مرتبہ اپنے سلسلے دا نشانِ امتیاز بیان کر دے ہوئے فرمایا :

طریقنا طریق نقی وإخلاص فمن أدخل فی عملہ الریاء والفجور فقد بعد عنا وخرج منا۔

یعنی ہمارا طریقہ مبنی بر اِخلاص تے بالکل صاف و شفاف اے، لہٰذا یاد رہے کہ جس دے عمل توں ریاونمود تے فسق وفجور دی بو آنے لگے، فیر اس دا اساں نال کوئی تعلق نئيں اے، تے اس دا قدم ساڈے دائرہ طریق توں باہر نکل چکیا اے۔

طریقی دین بلا بدعۃ، وھمۃ بلا کسل، وعمل بلا ریائ، وقلب بلا شغل، ونفس بلا شہوۃ۔

یعنی میرا طریقہ ایہ اے کہ دین وچ بدعت دی آمیزش نہ ہو۔ ہمت سستی اُتے غالب ہو۔ عمل ریا توں پاک ہو۔ (یادِ محبوب وچ محویت دے باعث) قلب ہور مشغولیات توں آزاد ہوۓ۔ تے نفس شہوت دے بکھیڑیاں توں دور ہوۓ۔

تصنیفات تے تالیفات

سیداحمد رفاعی نے توحیدوتصوف اوراخلاقِ حمیدہ اُتے مشتمل بوہت سی مفیدو گراں قدر کتاباں اپنے پیچھے چھڈی نیں ۔ حاجی خلیفہ نے اپنی کتاب کشف الظنون وچ بعض دا ذکر کیتا اے، جدوں کہ کچھ دا ذکر سید محمد ابوالہدیٰ الصیادی دی تصنیف وچ ملدا اے۔ ہمارے علم دے مطابق شیخ الرفاعی دی لکھتاں حسب ذیل نیں  : الب رہان المؤید، الحکم الرفاعیۃ، الأحزاب الرفاعیۃ، النظام الخاص لأھل الاختصاص، الصراط المستقیم فی تفسیر معانی بسم اللّٰہ الرحمٰن الرحیم، الرؤیۃ، الطریق إلی اللّٰہ، العقائد الرفاعیۃ، المجالس الأحمدیۃ، تفسیر سورۃ القدر، حالۃ أھل الحقیقۃ مع اللّٰہ، الأربعین، شرح التنبیہ، -ست مجلدات- رحیق الکوثر، البہجۃ فی الفقہ۔ اس وچ کچھ تے مطبوعہ نیں ، بعض حالے تک مخطوطہ نیں تے بیشتر فتنہ تاتار دی نذر ہو گئیاں۔

وفات

زندگی دے آخری موڑ اُتے پہنچ کر حضرت شیخ احمد رفاعی پیٹ دے اک شدید مرض وچ مبتلا ہو گئے، جس نے مہینہ بھر تہانوں صاحب فراش رکھیا تے فیر اگے چل کر ایہی مرض مرضِ مرگ دی شکل اختیار کرگیا۔ چنانچہ 66سال دی عمر پا کر جمعرات 12/جمادی الاولی 578ھ کوشریعت وطریقت دا ایہ آفتاب عالم تاب ہمیشہ دے لئی غروب ہو گیا۔ تساں اپنے دادا شیخ یحییٰ بخاری دے گنبد تلے عراق دے مقام اُم عبید ہ وچ مدفون ہوئے، جو زیارت گاہِ ہرخاص وعام اے۔

حوالے