شوپیاں دی لڑائی

شوپیاں دی لڑائی
بسلسلہ افغان سکھ جنگاں
تاریخ 3 July 1819 مقام شوپیاں 33.72°N 74.83°E / 33.72; 74.83 نتیجہ فیصلہ کن سکھ جت
محارب
سکھ سلطنت	درانی سلطنت
کمانڈر اور رہنما
رنجیت سنگھ مصر دیوان چند کھڑک سنگھ ہری سنگھ نلوا	جبار خان اگر خان
طاقت
8000 سپاہی	10,000

شوپیاں دی لڑائی 3 جولائی 1819 نوں سکھ سلطنت توں اک مہماتی فوج اتے کشمیر دے درانی سلطنت صوبہ دے صوبیدار جبار خان وچکار ہوئی سی۔ ایہہ 1819 کشمیر دی مہم وچ فیصلہ کن لڑائی سی

پس منظر

1814 توں 1819 تک، سکھ سلطنت نوں بھیمبر، راجوری، پنچھ، نورپور اتے ہورناں پہاڑی راجاں دے خلاف لگاتار مہماں بھیجن لئی مجبور کیتا گیا سی۔ ایہناں راجاں وچ بغاوتاں نوں جت کے سکھ سلطنت پیر پنجال رینج اتے کشمیر وچ رستے دے کنٹرول نوں جاری رکھن دی کوشش کر رہا سی۔ حالانکہ درانی سلطنت نے کھیتراں دا ٹھوس پربندھ کیتا کیونکہ پیر پنجال رینج نے سکھ فوجاں نوں سپلائی اتے تازہ فوجاں نوں روک دتا سی۔

1819 وچ، عظیم خان کابل اک فوجی دستہ لیا سی۔ عظیم خان دے مال وزیر بیربال دھر نے سکھ راج دے راجگڑھ لاہور دا سفر کیتا اتے مہاراجہ رنجیت سنگھ نوں درانی سلطنت دے کشمیر توں خاتمے لئی کیہا۔ اس نے رنجیت سنگھ نوں دسیا کہ عظیم خان کشمیر وچ درانی دیاں فوجاں دی اگوائی نہیں کر رہا اتے کشمیر وچ آواجائی دے راہاں بارے جانکاری دتی ۔

1819ء دی کشمیر مہم

1819 کشمیر مہم
افغان سکھ جنگاں دا حصہ
قسم	فوجی مہم
تھاں	کشمیر
ہدف	کشمیر دا سکھ سلطنت وچ انظمام
تریخ	20 اپریل 1819 – 5 جولائی 1819
ولوں چلی	سکھ فوج
نتیجہ	فیصلہ کن سکھ فتح

سکھ فوج نے گجرات اتے وزیرآباد وکھے مہم لئی دو شہادراں(آرسنل) دا قیام کیتا۔ 20 اپریل نوں، رنجیت سنگھ نے پیر پنجال دی پہاڑی دے پیراں وچ لاہور توں 30,000 لوک پہاڑی راجاں تک گھل دتے۔ اس مہم نوں تن کالماں وچ ونڈیا گیا: مصر دیوان چند نے اگامی فوج دی اکوائی کیتی تے کھڑک سنگھ نے پچھلی فوج دی کمانڈ کیتی، اتے رنجیت سنگھ نے سپلائی لائن دی رکھیا لئی 10,000 فوجیاں دا اک ریزرو تعینات کیتا۔ فوج نے بھیبر نوں مارچ کیتا اتے مڑ اڑکا ہو گیا، اتے بناں کسے ٹکراء دے مقامی حاکم دے قلعے اتے قبضہ کر لیا۔ 1 مئی نوں، سکھ فوج دے دوویں کالم راجوری اتے اسدے حکمران ، آگر خان کول پہنچے جسنے بغاوت کر دتی اتے لڑائی لئی مجبور کیتا۔ ہری سنگھ نلوا نے اک فورس دی کمان سمبھالی اتے دشمن فوج نوں بھجا دتا، جس نے اپنے بوہتے آدمیاں اتے جنگی سپلائی نوں گواؤن توں بعد بناں شرط ہتھیار سٹن دی پیش کش کیتی۔ اگر خان بھمبر نوں بھیجیا تے بچ نکلن دی کوشش وچ پھڑ لیا گیا، جتھے رنجیت سنگھ دربار لایا سی۔ اس دے بھرا، رحیم اللہ خان، نوں درہ بہرام دی بھال وچ مدد لئی راجوری دا راجا تعینات کیتا گیا سی۔

اک وار جدوں سکھ فوج درہ بہرام تک پہنچ گئی تاں درانی دے تعینات کیتے گئے فوجدار اپنی حفاظت لئی سرینگر بھج گیا۔ پونچھ دے کوتوال میر محمد خان اتے شوپیاں دے کوتوال محمد علی نے دھکی دیوَ اتے ماجا درےآں تے بچاء دی کوشش کیتی پر 23 جون 1819 نوں مصر دیوان چند اگے ہار گئے ۔ کھڑک سنگھ ہن سرمدی تھانا گیا۔ ] جدوں کہ مصردیوان چند نے تن حصےآں وچ اپنی فوج نوں ونڈ کے وکھ وکھ پاسیاں راہیں پیر پنجال رینج پار کرن دا حکم دتا۔

لڑائی

شوپیاں لئی سڑک اُتے سرائے علی وچ فوج دوبارہ اکٹھی ہوئی 3 جولائی 1819 نوں سکھ فوج نے شوپیاں راہیں سرینگر جان دی کوشش کیتی مگر جبار خان دی اگوائی وچ اک درانی فوج نے اس نوں روک لیا۔ درانی فوج نے سکھ توپخانے دے حملے دی تیاری وچ اپنے آپ نوں قلعہ بند کیتا اتے بھاری توپخانہ لیاندا |group=nb}}، پر سکھ اس لئی تیار نہیں سی، کیونکہ اوہناں نے صرف ہلکیاں بندوقاں ای لیاندیاں سن۔

اک وار اسدی توپخانے دی سیما وچ، مسٹر دیوان چند نے اک توپخانے دی بنھ اتے کئی پیدل اتے گھوڑ سوار چارج دے نال جنگ شروع کیتی۔ جدوں تک سکھاں نے اپنیاں توپاں اگے نہیں ودھنا شروع کر دتا تاں درانی دی فوج نے اپنیاں زندگیاں تباہ کرن دیاں سکھ کوششاں نوں واپس لے لیا۔ حالانکہ، جدوں مسٹر دیوان چند سکھاں دے کھبے پکھے اُتے بندوقاں دی رفتار دی نگرانی کر رہا سی، جبر خان نے اک افتتاح دیکھیا اتے درانی دے سجے پاسے دی اگوائی کیتی جس نے مصر دیوان چند دی توپخانے دی بیٹری' تے حملہ کیتا، دو بندوقاں نوں پھڑ لیا اتے سکھاں نوں ' "۔ حالانکہ سکھ کھبی بانہہ اتے حملہ کرن والے درانی دی فورس اوہناں دے کھبے پاسیوں کھل دتی گئی سی اتے سکھ دی سجی بانہہ دے کمانڈر اکالی پھولا سنگھ نے اپنیاں فوجاں نوں اکٹھا کیتا اتے جنگ دا میدان بھر وچ توپخانے دی بیٹری تک اپنی کمانڈ دی اگوائی کیتی۔ نزدیکی لڑائی توں بعد دوہاں پاسیاں نے تلواراں اتے تلواراں دی ورتوں کیتی، درانی فورس دے دھڑے واپس چلے گئے اتے جبار خان جنگ توں بچ کے گھائل ہو گیا۔

نتیجہ

حالانکہ دوویں پاسے بھاری نقصان ہوئے، جبار خان اتے اسدی فوج جنگ دے میدان توں پچھے ہٹ گئے اتے سندھ دریا توں اپروں کشمیر توں نس گئے۔ جدوں سکھ فوج نے لڑائی دے بعد سرینگر وچ داخل ہو گئی تاں کھڑک سنگھ نے ہریک شہری دی نجی حفاظت دی گارنٹی دتی اتے ایہہ یقینی بنایا کہ شہر نوں لٹیا نہیں گیا۔ سرینگر دا پرامن قبضہ سرینگر دے کاروباری روپ وچ اہم سی جس وچ اک وڈی شال بناؤن والی صنعت وی سی، ایہہ پنجاب، تبت، سکردو اتے لداخ وچکار وپار دا مرکز وی سی۔

سرینگر لین توں بعد، سکھ فوجاں نوں کشمیر نوں جتن لئی کوئی وڈی مزاحمت نہیں سی۔ حالانکہ جدوں رنجیت سنگھ نے دیوان موکھم چند دے پتر موتی رام نوں کشمیر دے نویں گورنر دے طور تے تعینات کیتا سی تاں اسنے کشمیر دے اندرلے مضبوط گڑھاں توں خراج یقینی بناؤن لئی "بہت سارے فوجی" بھیجے سن جو سکھ راج دے خلاف مزاحمت دا توڑ کر سکدے سن۔ کشمیر دی جت نال سکھ سلطنت وچ "وڈا وادھا" ہویا اتے "اہم" سلطنت دی آمدن وچ وادھا ہویا۔

نوٹس

حوالے

کتابیات

• Chopra, Gulshan Lall (1928). The Panjab as a Sovereign State. Lahore: Uttar Chand Kapur and Sons. 
• Johar, Surinder Singh (2000). "Annexation of Kashmir to the Sikh Kingdom". The Sikh Review (The Sikh Cultural Center, Calcutta) (December). 
• Nalwa, Vanit (2009). Hari Singh Nalwa - Champion of the Khalsaji. New Delhi: Manohar Books. ISBN 81-7304-785-5. 
• Akali Baba Phool Singh Ji. Jalandhar: Sikh Missionary College. 
• (1928) History of the Punjab: And of the Rise, Progress, and Present Condition of the Sect and Nation of the Sikhs (Volume II). Wm. H. Allen and Co.. ISBN 978-1-142-34278-4. 
• Murray, John (1883). Handbook of the Punjab, western Rajputana, Kashmir, and upper Sindh. J. Murray. Retrieved on 31 May 2010. 
• Drew, Frederic (1875). The Jummoo and Kashmir territories: A geographical account. E. Stanford. Retrieved on 31 May 2010.