شمسی ہجری تقویم
شمسی ہجری تقویم، دنیا وچ رائج شمسی تقاویم وچوں اک اے جو چند مسلم ملکاں وچ رائج اے تے انہاں وچوں چند ملکاں دی سرکاری تقویم وی اے۔
مسلمانہجری تقویم (قمری ہجری تے شمسی ہجری دونے) دی بنیاد 'حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم دی مکہ توں مدینہ ہجرت دے واقعہ نوں بناندے نيں۔ جو ستمبر 622 ء (ربیعالاول سال 13 نبوی) دا واقعہ اے۔
حالانکہ ایہ واقعہ 13 ستمبر 622 ء عیسوی بروز پیر بمطابق (اول ربیع الاول سال اول قمری ہجری و 24 شہریور سال اول شمسی ہجری) دا اے لیکن کئی سال بعد دوسرے خلیفہ عمر بن خطاب دے دور وچ حضرت علی بن ابی طالب دی تجویز تے، اس واقعہ نوں بنیاد بنا کے شمسی ہجری تقویم دا آغاز شمار کیتا گیا۔ تے اس واقعہ والے شمسی سال نوں شمسی ہجری دا پہلا سال قرار دتا گیا۔
شمسی ہجری تقویم دا آغاز بروز جمعہ 19 مارچ 622 ء عیسوی قدیم (بمطابق 29 شعبان سال اول پہلے از ہجرت) توں اے جو ہجرت دے واقعہ توں چھ ماہ 24 دن پہلے اے۔
قمری ہجری تقویم جس نوں بعض لوک اختصار توں ہجری تقویم وی کہندے نيں دے آغاز دی بنیاد وی ایہی واقعہ اے۔
شمسی ہجری سال دے پہلے 6 مہینے لگاتار 31 دناں دے ہُندے نيں تے اس دے بعد 5 مہینے 30 دناں دے ہُندے نيں۔ بارہواں تے آخری مہینہ 29 دناں دا ہُندا اے مگر لیپ سال لیپ دا سال یا لوند دے سال وچ ایہ مہینہ 30 دناں دا ہُندا اے۔
اسلامی ملکاں وچ رواج
سودھوبوہت سارے اسلامی ملکاں اس شمسی تقویم نوں (جس دی بنیاد اک اسلامی واقعہ اے ) غیر مسلم عیسوی تقویم اُتے ترجیح دیندے نيں۔ جداں افغانستان جس وچ شمسی ہجری تقویم سرکاری تقویم اے۔ برصغیر ہور کافی مسلم ملکاں وچ حالے تک غیر مسلم عیسوی یا ہور کِسے شمسی تقویم توں کم چلایا جاندا اے۔ جداں پاکستان وچ شمسی تقویم اوہی عیسوی تقویم ہی سرکاری تقویم اے۔
ہور چند ملکاں نے اپنی پرانی شمسی تقویم ترک کر کے اس اسلامی شمسی تقویم نوں اپنا لیا تے اپنی سابقہ شمسی تقویم نوں اس ہجری شمسی تقویم وچ ڈھال دتا ۔
ایرانی تقویم جو ہزاراں سالاں توں چل رہی سی، نوں وی ایرانی مسلماناں نے اس شمسی ہجری تقویم وچ بدل دتا۔ مگر کافی ایرانی غیر مسلم اورقوم پرست لوک حالے تک اوہی پرانی شمسی تقویم استعمال کردے نيں۔
ایرانی اسلامی شمسی تقویم وچ سال دا آغاز اول فروردین توں ہُندا اے۔ جس نوں نوروز وی کہیا جاندا اے۔ جو عام طور اُتے 21 مارچ دے مطابق اے۔ تے اوہ اپنی اس جدید تقویم نوں ہجری شمسی دے ناں توں پکاردے نيں۔
مہینے
سودھوچند زباناں وچ شمسی ہجری تقویم وچ استعمال ہونے والے مہینےآں دے ناں درج ذیل اے۔
| ترتیب | دناں دی تعداد | فارسی | کردتی | دری | افغانی پشتو | |||||
| IPA | مقامی رسم الخط | Romanized | مقامی رسم الخط | انگریزی | Romanized | مقامی رسم الخط | IPA | مقامی رسم الخط | ||
| 1 | 31 | farvardin | فروردین | Xakelêwe | خاكہ ليوه | Aries | hamal | حمل | wraj | وری |
| 2 | 31 | ordibeheʃt | اردی بہشت | Golan | گولا ن | Taurus | sawr | ثور | ʁwajaj | غویی |
| 3 | 31 | xordɒd | خرداد | Jozerdan | جوزه ردان | Gemini | dʒawzɒ: | جوزا | ʁbargolaj | غبرګولی |
| 4 | 31 | tir | تیر | Poshper | پووش پہ ر | Cancer | saratɒ:n | سرطان | tʃungaʂ | چنګاښ |
| 5 | 31 | mordɒd | مرداد | Gelawêj | گلاويژ | Leo | asad | اسد | zmaraj | زمری |
| 6 | 31 | ʃahrivar | شہریور | Xermanan | خہ رمانان | Virgo | sʊnbʊla | سنبلہ | wagaj | وږی |
| 7 | 30 | mehr | مہر | Rezber | ره زه بہ ر | Libra | mi:zɒ:n | میزان | təla | تلہ |
| 8 | 30 | ɒbɒn | آبان | Gelarêzan | گہ لا ريژان | Scorpio | aqrab | عقرب | laɻam | لړم |
| 9 | 30 | ɒzar | آذر | Sermawez | سہ ر ما وه ز | Sagittarius | qaws | قوس | lindəj | لیندۍ |
| 10 | 30 | dej | دے | Befranbar | بہ فرانبار | Capricorn | dʒadi: | جدی | marʁumaj | مرغومی |
| 11 | 30 | bahman | بہمن | Rêbendan | ريبہ ندان | Aquarius | dalw | دلو | salwɑʁə | سلواغہ |
| 12 | 29/30 | esfand | اسفند | Resheme | ره شہ مہ | Pisces | hu:t | حوت | kab | کب |