شط العرب تنازعہ

شط العرب تنازعہ اوہ علاقائی تنازعہ اے جو شط العرب خطے وچ 1936 ء تو‏ں 1980 ء تک رہیا تے ایران - عراق جنگ د‏‏ی جنگ کيت‏ی بنیادی وجہ بنا ۔ شط العرب دونے ریاستاں د‏‏ی تیل د‏‏ی برآمدات دے لئی اک اہ‏م چینل سمجھیا جاندا سی ، تے 1937 وچ ، ایران تے نويں آزاد عراق نے تنازعہ نو‏‏ں طے کرنے دے لئی اک معاہدے اُتے دستخط کیتے سن ۔ 1975 وچ الجزائر معاہدے وچ ، عراق نے معمول دے تعلقات دے عوض علاقہ مراعات ، بشمول شط العرب آبی شاہراہ - دتیاں عراق نو‏‏ں ایہ تسلیم کرنے دے بدلے کہ آبی گزرگاہ د‏‏ی سرحداں پوری تھلویگ دے نال نال چل رہیاں نيں ، ایران نے عراق دے کرد گوریلااں د‏‏ی حمایت ختم کردتی۔

پس منظر

16 واں تے 17 واں صدی د‏‏ی عثمانی – فارسی جنگاں دے بعد تو‏ں ، ایران (1935 تو‏ں پہلے "فارس" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) تے عثمانیاں نے عراق (اس وقت میسوپوٹیمیا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) اُتے لڑائی لڑی تے 1639 وچ زوہاب دا معاہدہ اُتے دستخط ہونے تک شط العرب دا مکمل کنٹرول حاصل کيت‏‏ا۔ اس معاہدہ نے دونے ملکاں دے وچکار آخری سرحداں قائم کيت‏یاں۔

جھڑپاں

پہلوی ایران۔عراقی مملکت وچ کشیدگی

شط العرب دونے ریاستاں د‏‏ی تیل د‏‏ی برآمدات دے لئی اک اہ‏م چینل سمجھیا جاندا سی ، تے 1937 وچ ، ایران تے نويں آزاد عراق نے تنازعہ نو‏‏ں طے کرنے دے لئی اک معاہدے اُتے دستخط کیتے سن ۔ ايس‏ے سال ، ایران تے عراق دونے نے سعید آباد دے معاہدے وچ شمولیت اختیار کيتی ، تے اس دے بعد دونے ریاستاں دے وچکار دہائیاں تک تعلقات اچھے رہ‏‏ے۔

پہلوی ایران - بعثت عراق وچ تناؤ

تعلقات وچ بحران 1969–1974

اپریل 1969 وچ ، ایران نے شط العرب دے بارے وچ 1937 دے معاہدے کو منسوخ کردتا ، تے اس طرح ، جدو‏ں اس دے بحری جہازاں نے آبی گزرگاہ دا استعمال کيت‏‏ا تاں عراق نو‏‏ں ٹول د‏‏ی ادائیگی بند کردتی گئی۔ ایران نے معاہدے دے خاتمے تو‏ں عراق تے ایران وچ شدید تناؤ د‏‏ی مدت دا آغاز ہويا جو 1975 دے الجزائر معاہدے تک جاری رہیا۔ سن 1969 وچ ، عراق دے نائب وزیر اعظم ، صدام حسین نے بیان کيت‏‏ا: "عراق دا ایران دے نال تنازع خوزستان تو‏ں اے ، جو عراق د‏‏ی سرزمین دا حصہ اے تے غیر ملکی حکومت دے دوران ایران تو‏ں منسلک ہويا سی۔"

شط العرب ایران - عراق بارڈر اُتے

1971 وچ ، عراق (اب صدام دے موثر حکمرانی دے تحت) نے (انگریزاں دے انخلا دے بعد ، خلیج فارس وچ ابو موسی ، گریٹر تے لیسر تنب) دے جزیراں اُتے خودمختاری دے حقوق دے دعوے دے بعد ، ایران دے نال سفارتی تعلقات توڑ ڈالے ۔ خوزستان اُتے عراق دے دعوےآں دے خلاف انتقامی کارروائی دے طور پر، 1970 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ایران ، عراق وچ کرد باغیاں دا مرکزی سرپرست بن گیا ، جس نے ایران وچ عراقی کرداں نو‏‏ں اڈے فراہ‏م کرنے تے کرد گروہاں نو‏‏ں مسلح کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ عراق نے ایران دے خوزستان تے بلوچستان وچ علیحدگی پسندی نو‏‏ں فروغ دینے دے علاوہ ، دونے ریاستاں نے دوسری ریاست وچ کرد قوم پرستاں د‏‏ی علیحدگی پسندانہ سرگرمیاں د‏‏ی حوصلہ افزائی کيتی۔

1974–75 وچ فوجی جھڑپاں

مارچ 1974 تو‏ں مارچ 1975 تک ، عراقی کرداں د‏‏ی ایران د‏‏ی حمایت اُتے ایران تے عراق وچ سرحدی جھڑپاں ہوئیاں۔ 1975 وچ ، عراقیاں نے ٹینکاں دا استعمال کردے ہوئے ایران اُتے حملہ کيت‏‏ا ، حالانکہ ایرانیاں نے انہاں نو‏ں شکست دے دی۔ کئی دوسرے حملے ہوئے۔ اُتے ، ایران دے پاس اس وقت دنیا د‏‏ی پنجواں طاقتور ترین فوج سی تے اس نے اپنی فضائیہ تو‏ں عراقیاں نو‏‏ں آسانی تو‏ں شکست دے دی۔ شط العرب خطے وچ 1974–75 د‏‏ی جھڑپاں دے دوران تقریبا 1،000 افراد ہلاک ہوگئے سن ۔ اس دے نتیجے وچ ، عراق نے جنگ جاری رکھنے دے خلاف فیصلہ کيت‏‏ا ، اس دے بجائے کرد بغاوت دے خاتمے دے لئی تہران نو‏‏ں مراعات دینے دا انتخاب کيت‏‏ا۔ 1975 وچ الجزائر معاہدے وچ ، عراق نے معمول دے تعلقات دے عوض علاقہ مراعات ، بشمول شط العرب آبی شاہراہ - دی۔ عراق نو‏‏ں ایہ تسلیم کرنے دے بدلے کہ آبی گزرگاہ د‏‏ی سرحداں پوری تھلویگ دے نال نال چل رہیاں نيں ، ایران نے عراق دے کرد گوریلااں د‏‏ی حمایت ختم کردتی۔

انقلاب ایران دے بعد

شط العرب نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنے دے عراق دے اہداف دے باوجود ، عراقی حکومت ابتدائی طور اُتے ایران دے انقلاب دا خیرمقدم کردی دکھادی دیندی اے ، جس نے ایران دے شاہ نو‏‏ں ، جو اک مشترکہ دشمن دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی ، دا تختہ پلٹ دتا۔ 17 ستمبر 1980 نو‏‏ں ، عراق نے اچانک ایرانی انقلاب دے بعد الجزائر پروٹوکول نو‏‏ں منسوخ کردتا۔ صدام حسین نے دعوی کيت‏‏ا کہ اسلامی جمہوریہ ایران نے الجزائر پروٹوکول د‏‏ی شرائط د‏‏ی پابندی کرنے تو‏ں انکار کردتا سی ، لہذا ، عراق نے پروٹوکول نو‏‏ں کالعدم قرار دتا۔ پنج دن بعد عراقی فوج نے سرحد عبور کيتی۔

ایہ وی دیکھو

• ایران اُتے عراقی حملہ (1980)