شاہ عبدالطیف بھٹائی

شاہ عبدالطیف بھٹائی
(سندھی وچ: شاه عبد اللطيف ڀٽائي)
جم	سنہ 1690   ہالہ
وفات	سنہ 1751 (60–61 سال)  بھٹ شاہ
شہریت	مغلیا سلطنت
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
پیشہ ورانہ زبان	سندھی
کارہائے نمایاں	شاہ جو رسالو
باب ادب

شاہ عبدالطیف بھٹائی سندھ دے سندھی بولی دے وڈے شاعر سن ۔

شاہ عبدالطیف دا جم 1689ء بمطابق 1101ھ چ اج دے ضلع مٹیاری دے تعلقہ ہالا وچ ہویا ۔ شاہ جی دا کلام شاہ جو رسالو دے ناں نال مشہور اے تے عام لوک اسنوں شوق تے احترام نال پڑھدے نیں کیونجے اپنی شاعری چ شاہ جی نے اللہ تے اس دے رسول صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم دا پیغام لوکاں تیکر پہنچایا اے ۔

شاہ عبد اللطیف بھٹائی (سندھی زبان، شاہ عبد اللطیف بھٹائی) برصغیر دے عظیم صوفی شاعر سن ۔ آپ نے اپنی شاعری دے ذریعے اللہ تے اس دے رسول صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے پیغام نو‏‏ں عام لوکاں تک پہنچایا۔

شاھ عبد اللطیف بھٹائی د‏‏ی ولادت 1689ء، 1101ھ وچ موجودہ ضلع مٹیاری د‏‏ی تحصیل ہالا وچ ہوئی۔ آپ دے والد سید حبیب شاہ ہالا حویلی وچ رہندے سن ۔ تے موصوف دا شمار اس علاقے د‏‏ی برگزیدہ ہستیاں وچ سی ۔

شاہ صاحب د‏‏ی پیدائش دے متعلق مشہور اے کہ سید حبیب شاہ نے اَگڑ پِچھڑ تن شادیاں کيتیاں لیکن اولاد تو‏ں محروم رہ‏‏ے۔ آپ نے اپنی اس محرومی دا ذکر اک درویش کامل تو‏ں کیا، جنہاں دا اسم گرامی عبداللطیف دسیا جاندا ا‏‏ے۔ موصوف نے دعا کردے ہوئے کہیا کہ انشاء اللہ آپ د‏‏ی مراد بر آئے گی۔ میری خواہش اے کہ آپ اپنے بیٹے دا ناں میرے ناں اُتے عبد اللطیف رکھن۔ خدا نے چاہیا تاں اوہ اپنی خصوصیات دے لحاظ تو‏ں یکتائے روزگار ہوئے گا۔

سید حبیب شاہ د‏‏ی پہلی بیوی تو‏ں اک بچہ پیدا ہويا۔ درویش د‏‏ی خواہش دے مطابق اس دا ناں عبد اللطیف رکھیا گیا۔ لیکن اوہ بچپن وچ ہی فوت ہو گیا۔ فیر اسی بیوی تو‏ں جدو‏ں دوسرا لڑکا پیدا ہويا تاں اس دا ناں فیر عبد اللطیف رکھیا گیا۔ ایہی لڑکا اگے چل ک‏ے درویش د‏‏ی پیشین گوئی دے مطابق واقِعی یگانہ روزگار ہويا۔

شاہ عبد الطیف بھٹائی نو‏‏ں "ست سورمیون دا شاعر" وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

ابتدائی تعلیم

شاہ عبد اللطیف نے ابتدائی تعلیم نُورمحمد بھٹی تو‏ں حاصل کيتی تے بھٹ شاہ بارہ میل دور پنڈ وائی دے رہنے والے تے مشہور مُدرس سن آپ نے اپنے والد شاہ حبیب تو‏ں دینی تعلیم حاصل کيتی -

آباؤ اجداد

شاہ عبد اللطیف بھٹائی دے آباؤ اجداد سادات دے اک اہ‏م خاندان تو‏ں تعلق رکھدے نيں۔ آپ دا سلسلۂ نسب علی المرتضی تے رسول خدا حضرت محمد مصطفیٰ اللہ علیہ و آلہ و سلم تک پہنچدا ا‏‏ے۔ امیر تیمور دے زمانے وچ ہرات دے اک بزرگ سید میر علی بہت ساریاں خوبیاں دے مالک سن ۔ تے آپ دا شمار اس علاقے دے معزز ترین افراد وچ ہُندا سی ۔ 1398ء، -801ھ وچ جدو‏ں امیر تیمور ہرات آیا، تاں سید صاحب نے اس د‏ی اس دے ساتھیاں د‏‏ی وڈی خاطر و تواضع کيتی، نال ہی وڈی رقم بطور نذرانہ پیش کيتی۔ تیمور اس حسن سلوک تو‏ں متاثر ہويا۔ سید صاحب تے انہاں دے دو بیٹےآں میر ابوبکر تے حیدرشاہ نو‏‏ں مصاحبین خاص وچ شامل ک‏ے دے ہندوستان لے آیا۔ ایتھ‏ے آنے دے بعد میر ابوبکر نو‏‏ں سندھ دے علاقے سیہون دا حاکم مقرر کیتا۔ تے سید میر علی تے حیدر شاہ نو‏‏ں اپنے نال رکھیا۔ بعد نو‏‏ں سید حیدر شاہ وی اپنے والد بزرگوار تے تیمور د‏‏ی اجازت تو‏ں گھُمدے پھردے مستقل طور اُتے سندھ وچ آ گئے تے ہالا دے علاقے وچ شاہ محمد زمیندار دے مہمان ہوئے۔ شاہ محمد نے آپ د‏‏ی کچھ اس طرح خدمت کيتی کہ وقتی راہ و رسم اُتے خلوص محبت وچ بدل گئی۔ کچھ دناں بعد اس نے اپنی لڑکی فاطمہ د‏‏ی شادی آپ تو‏ں کردتی۔ چونکہ آپ د‏‏ی ماں دا ناں وی فاطمہ سی، اس لئی شادی دے بعد اس ناں نو‏‏ں سلطانہ تو‏ں بدل دتا گیا۔ سید حیدر شاہ قریب قریب تن سال تک ہالا وچ رہے فیر اپنے والد د‏‏ی وفات د‏‏ی خبر سن کر ہرات گئے جتھ‏ے تن چار سال تک رہنے دے بعد اوتھے وفات پا گئے۔ کہندے نيں جدو‏ں سید صاحب ہرات روانہ ہوئے تاں آپ د‏‏ی اہلیہ حاملہ سن انہاں نے چلدے وقت ایہ وصیت کيتی سی کہ جے میری عدم موجودگی وچ بچہ پیدا ہويا تاں لڑکا ہونے د‏‏ی صورت وچ اس دا ناں میر علی تے لڑکی ہو تاں فاطمہ رکھیا جائے۔ چنانچہ لڑکا پیدا ہويا تے وصیت دے مطابق اس دا ناں میر علی رکھیا گیا۔ میر علی دے خاندان وچ وڈے وڈے صاحب کمال بزرگ پیدا ہوئے، انہاں بزرگاں وچ شاہ عبد اللطیف بھٹائی دے علاوہ، شاہ عبد الکریم بلڑی وارو، سیدہاشم تے سید جلال خاص طور اُتے قابل ذکر نيں۔

حالات زندگی

شاہ عبد اللطیف بھٹائی د‏‏ی ولادت دے کچھ دناں بعد انہاں دے والد اپنے آبائی پنڈ چھڈ ک‏‏ے کوٹری وچ آک‏ے رہنے لگے۔ پانج چھ سال د‏‏ی عمر وچ آخوند نور محمد د‏‏ی مشہور درسگاہ وچ تحصیل علم دے لئی بھیجے گئے۔ عام روایت اے کہ شاہ صاحب نے الف د‏‏ی سوا کچھ تے پڑھنے تو‏ں صاف انکار کر دتا۔

جن دناں شاہ حبیب کوٹری وچ آ ک‏ے آباد ہوئے انہاں دناں کوٹری وچ مرزا مغل بیگ ارغون دا اک معزز خاندان سکونت پزیر سی ۔ شاہ حبیب د‏‏ی پاکبازی تے بزرگی نے مغل بیگ نو‏‏ں بہت متاثر کیتا۔ کچھ دناں بعد اوہ اپنے پورے خاندان دے نال مریداں وچ شامل ہو گئے۔ جدو‏ں کدی مرزا دے گھر وچ کسی نو‏‏ں کوئی بیماری ہُندی شاہ حبیب نو‏‏ں دعائے صحت دے لئی بلايا جاندا۔ گو کہ مرزا دے گھر وچ سخت قسم دا پردے دا رواج سی لیکن شاہ حبیب دے لئی اس رسم نو‏‏ں بالکل ختم کر دتا گیا۔ گھر د‏‏ی مستورات بلا تکلف انہاں دے سامنے آجاندیاں تے حسب ضرورت دعا تعویذ لے ک‏ے آنے والی بلاواں نو‏‏ں ٹالتاں۔ آپ نے سندھی شاعری تو‏ں لوکاں د‏‏ی اصلاح کيتی۔ شاہ جو رسالو آپ ہی د‏‏ی اک عظیم کوشش ا‏‏ے۔

وفات

آپ 1752ء وچ 63 سال د‏‏ی عمر وچ بھٹ شاہ وچ اس جہان فانی تو‏ں کوچ کر گئے۔ ہر سال اس دن دے موقع اُتے شاہ عبد اللطیف بھٹائی د‏‏ی عرس تقریبات منعقد د‏‏ی جاندیاں نيں۔

کلام

آپ د‏‏ی کلام نو‏‏ں "شاہ جو رسالو" دا ناں دتا گیا اے

شاہ جو رسالو

اصل مضمون: شاہ جو رسالو

شاہ جو رسالو د‏‏ی مختلف چیپٹر (جنہاں نو‏ں سُر کہیا جاندا اے ) نيں۔

1. سر کلیان، اس سر وچ رب تعالی‘ د‏‏ی عظمت نو‏‏ں بیان کیتا گیا اے
2. سر یمن کلیان، اس سر وچ رب تعالی‘ د‏‏ی عظمت نو‏‏ں بیان کیتا گیا اے
3. سر کھنبھاٹ، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
4. سر سریراگ، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
5. سر سامونڈی، اس سر وچ ملاحاں د‏‏ی ھمت حوصلا بیان کیتا گیا اے
6. سر سھنی، اس سر وچ سھنی میھار دا قصا بیان کیتا گیا اے
7. سر سسئی آبری، اس سر وچ سسئی پُنھون دا قصا بیان کیتا گیا اے
8. سر معذوری، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
9. سر دیسی، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
10. سر کوهیاری، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
11. سر حسینی، اس سر وچ حضرت حسین دا قصا بیان کیتا گیا اے
12. سر لیلا چنیسر، اس سر وچ لیلا چنیسر دا قصا بیان کیتا گیا اے
13. سر مومل رانو، اس سر وچ مومل رانو دا قصا بیان کیتا گیا اے
14. سر مارئی، اس سر وچ عمر مارئی (ماروی) دا قصا بیان کیتا گیا اے
15. سر کاموڈ، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
16. سر گھاتو، اس سر وچ ملاحاں د‏‏ی ھمت حوصلے دا قصا بیان کیتا گیا اے
17. سر سورٹھ، اس سر وچ سورٹھ تے بادشاھ رائے ڈیاچ دا قصا بیان کیتا گیا اے
18. سر آسا، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
19. سر رپ، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
20. سر کھاھوڑی، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
21. سر بروو سندھی، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
22. سر رامکلی، اس سر وچ جوگی فقراء دا قصا بیان کیتا گیا اے
23. سر کاپائتی، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
24. سر پورب، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
25. سر کارایل، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
26. سر پربھاندی، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
27. سر ڈهر، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے
28. سر بلاول، اس سر وچ ۔۔۔۔۔۔۔ قصا بیان کیتا گیا اے

ہور ویکھو

• شاہ جو رسالو

حوالے

• شاہ جو رسالو ترتیب:کلیان ایڈوانی ۔

• شاہ دا عالمی شاعراں چ مقام : علامہ قاضی ۔