سیرف

ٹائپو گرافی وچ سیرف یا آرائشی کشش (serif) اوہ چھوٹا جہا QQ خط اے جو کسی حرف د‏‏ی کشش ک مُکمل کرنے دے لئی اُس دے سرے اُتے لگایا جاندا ا‏‏ے۔ عا طور اُتے serif دا متبادل A Llبھی سمجھ لیا جاندا اے لیکن ششے اگlseril ہی تسلیم ک‏ر ليا جائے اردو دے serif ہی ہُندے نيں کیونجے تمام ہی وچ شوشے اک لازمی جز دے طور اُتے بندے ہیlں؛ جنہاں وچ نسخ و نستعلیق دونے ہی شام‏لAA ک onیے جاسکدے نيں لیکن انگریزی serif د‏‏ی طرح اpدو شوشے دار ناوداں (جداں نستعلیق) چھوٹی جسامت اُتے وی قابل سہل قرات وچ رہlpتے نيں کیونجے شوشے اصل وچ serif دا متبادل نئيں بلکہ اردو خطاطی د‏‏ی قدlیم کتاباں وچ serif نما حصو نو‏‏ں سیرف کlہا جاندا اے تے اردو لغات وچ وی سیرف، آرائش یا زیبائشی حصے نو‏‏ں ہی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اردو وچ عام طور اُتے serif تے sans serif فانٹ د‏‏ی درجہ بندی فی AA a الحال کمپیوٹر د‏‏ی دنیا وچ دیکھنے وچ نئيں آندی تے ہتھ د‏‏ی خطاطی وچ وی اس قسم دے خطوط نو‏‏ں باقاعدہ وکھ نئيں کيتا ججاتp

سیرف تے شوشہ وچ فرق

انگریزی (رومن) ابجد وچ سیرف د‏‏یاں مثالاں؛ بالائی فونٹ اک سینس سیرف فونٹ اے جدو‏ں کہ تھلے دے دو فونٹس سیرف نيں جنہاں وچ انتہائی زیريں اُتے سرخ رنگ وچ سہرف نمایاں کيتے گئے نيں۔ ایہ گل واضح اے کہ جے قلم د‏‏ی نوک د‏‏ی موٹائی پورے حرف اُتے یکساں رہے تاں عام طور اُتے سیرف نئيں بندے؛ لیکن ایہ کوئی لازمی اصول وی نئيں تے اس دے برخلاف وی فونٹس پائے جاندے نيں (ویکھو مضمون)۔

عربی رسم الخط رکھنے والے لفظاں وچ مستعمل شوشے، اصطلاح سیرف، تو‏ں اک بالکل وکھ جزء ہُندے نيں تے انہاں وچ واضح تفریق لازمی ا‏‏ے۔ شوشہ عربی رسم الخط والی زباناں وچ موجود حروف دے اہ‏م جسمانی اجزا ہُندے نيں تے انہاں نو‏‏ں اوہ دندانے کہیا جاندا اے جو بعض حروف، جداں س ش وغیرہ د‏‏ی ابتدا وچ آندے نيں۔ اس دے علاوہ وی جدو‏ں اردو لفظاں آپس وچ ترسیماں (ligatures) دے ذریعے جڑدے نيں تاں انہاں وچ وکھ وکھ شناخت دے لئی شوشے لازم ہُندے نيں جداں تتلی دے لفظ وچ ت تے ت دے شوشے۔ شوشہ دے برعکس سیرف محض آرائشی دندانے یا طولاً و عرضاً کھینچے ہوئے لفظاں دے ابتدائی یا انتہائی سرے ہُندے نيں جو انہاں وچ زیبائش پیدا کرنے دے لئی بنائے جاندے نيں تے انہاں د‏‏ی غیر موجودگی تو‏ں عبارت د‏‏ی صحت اُتے کوئی اثر نئيں پڑدا۔ ایويں وی کہیا جاسکدا اے کہ سیرف خطاطی وچ قلم د‏‏ی نوک اُتے آنے والے ہتھ دے دباؤ د‏‏ی قدرتی اشکال ہُندیاں نيں تے اردو وچ انہاں د‏‏ی پیدائش د‏‏ی بنیادی وجہ خطاطی قلم د‏‏ی ترچھی کٹی ہوئی نوک ہُندی اے ؛ گویا جے کسی ایداں دے قلم تو‏ں تحریر کيتا جائے جس وچ نوک، لفظ د‏‏ی ابتدا تو‏ں انتہا تک اک دباؤ اُتے ہو تے اس تو‏ں بننے والی لکیر (خط) د‏‏ی جسامت یکساں رہے تاں سیرف (serif) پیدا نئيں ہُندے بلکہ سینس سیرف خطوط بندے نيں۔ گو کہ عام طور اُتے حرف لکھنے دے لئی بنے خط (لکیر) د‏‏ی جسامت (موٹائی) دے اتار چڑھاؤ تو‏ں آرائشی کشش پیدا ہُندی اے (یہ گل رومن حروف وچ بہت نمایاں اے ) لیکن ہمیشہ ایسا نئيں ہُندا بلکہ بعض عربی تے انگریزی فانٹ ایداں دے وی نيں جنہاں وچ لکیر د‏‏ی موٹائی یکساں رہنے دے باوجود حلئی بنائے جاندے نيں تے انہاں حلیاں د‏‏ی موٹائی اوہی ہُندی اے جو حرف دے جسم کی؛ انہاں د‏‏ی اک مثال کوریئر خط نامی رومن فانٹ وچ دیکھی جاسکدی اے اس قسم دے موٹے سیرف نو‏‏ں مصری سیرف (slab serif) کہندے نيں۔