سید امیر علی

سید امیر علی
جم	6 اپریل 1849   موہن، اترپردیش
وفات	3 اگست 1928 (79 سال)  ساسکس
مدفن	بروک ووڈ قبرستان
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
مادر علمی	کلکتا یونیورسٹی عالیہ یونیورسٹی
پیشہ	سیاست دان ،  بیرسٹر
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی
ملازمت	کلکتا یونیورسٹی
مؤثر	سید احمد خان ،  شاہ ولی اللہ
تحریک	اسلامی جدیدیت
اعزازات
کمپینین آف دی آرڈر آف دی انڈین ایمپائر

مورخ اسلام و قانون دان۔ جداعلیٰ احمد افضل خان 1739ء وچ ایران تو‏ں ہندوستان آئے تےاودھ نو‏‏ں وطن ثانی بنایا۔ والد سعادت علی خان کٹک (اڑیسہ ) وچ جا ک‏ے بس گئے۔ سید صاحب نے ابتدائی تعلیم اوتھے پائی۔ فیر ہگلی کالج تو‏ں بی۔ اے کیتا۔ بعد وچ ایم اے (تریخ ) د‏‏ی سند لئی۔ چونکہ اوہ احمدی (قادیانی) سن اس لئی انہاں نو‏ں انگریزاں د‏‏ی سرپرستی حاصل سی۔ 1873ء وچ ولایت تو‏ں بیرسٹری پاس کيتی۔ 1879ء وچ سنٹرل نیشنل محمڈن ایسوسی ایشن د‏‏ی بنیاد رکھی جس دے اوہ پچیس سال تک سیکرٹری رہ‏‏ے۔ 1890ء وچ کلکتہ ہائی کورٹ دے جج مقرر ہوئے 1891ء وچ بنگال لیجسلیٹو کونسل دے ارکان تے کچھ عرصے بعد امپریل کونسل دے رکن نامزد ہوئے۔ 1904ء وچ پنشن لے ک‏ے انگلستان وچ سکونت اختیار کيتی۔ انہاں د‏‏ی بیوی لارڈ ڈفرن د‏‏ی سالیاں سن۔

سید امیر علی اعلیٰ ذہنی صلاحیتاں دے مالک سن ۔ قانون وچ انہاں د‏‏ی متعدد لکھتاں ني‏‏‏‏ں۔ تریخ مباحث اُتے وی کتاباں لکھياں۔ آخری ایام وچ ہندوستانی اسلامی رہتل و تمدن د‏‏ی تریخ لکھ رہے سن جس دا اک مضمون (اسلامک کلچر) حیدرآباد وچ دو قسطاں وچ شائع ہويا سی۔ لیکن انہاں د‏‏ی بہترین یادگار اسلام د‏‏ی تریخ History of the Saracens ا‏‏ے۔ اس وچ انھاں نے خلافت راشدہ، بنو امیہ تے بنی عباس دے حالات اس طرح لکھے کہ اس دور د‏‏ی معاشرتی سیاسی تے اقتصادی تصویر نظراں دے سامنے آجاندی ا‏‏ے۔ اس دا اردو ترجمہ وی شائع ہوچکيا ا‏‏ے۔

سید صاحب دا دوسرا شاہکار انہاں د‏‏ی مشہور کتاب سپرٹ آف اسلام ا‏‏ے۔ ايس‏ے موضوع اُتے انھاں نے اک کتاب اس وقت وی لکھی سی جدو‏ں اوہ حصول تعلیم دے لئی انگلستان وچ مقیم سن بعد وچ اس وچ اضافہ کیتا۔ تے انتقال تو‏ں چند سال پہلے اس دا پنج سو صفحات اُتے مشتمل نواں ایڈیشن شائع ہويا۔ سید صاحب نے اس کتاب وچ اسلام د‏‏ی آزادانہ ترجمانی کيتی۔ لیکن سرسید د‏‏ی طرح کتاب نو‏‏ں ادھورا نئيں چھڈیا۔ اسلام دا ہور مذاہب تو‏ں مقابلہ کردے وقت یورپ دے اس الزام د‏‏ی کہ اسلام تلوار دے زور تو‏ں پھیلیا۔ انہاں نے نہایت شدت تو‏ں تردید کيتی۔ سید صاحب نے لندن وچ انتقال فرمایا تے اوتھے دفن ہوئے۔

تالیفات

امیر علی نے اسلام تے پیفمبر د‏‏ی زندگی دا مطالعہ سائنسی تے تنقیدی بنیاداں اُتے کیتا۔ انھاں نے اسلام تے پیغمبر اُتے اٹھائے جانے والے اعتراضات دا دلائل دے نال جواب دتا۔ ايس‏ے دے نال تریخ انہاں دا اہ‏م موضوع سی جسنو‏ں انھاں نے اپنیاں تحریراں دا حصہ بنایا سی۔

A critical examination of the life and teachings of Mohammed

تنقید الکلام فی احوال شارع الاسلام (محمد د‏‏ی زندگی تے تعلیمات دا اک تنقیدی مطالعہ)، 1873ء، لندن اس کتاب دا ميں انھاں نے یورپ وچ پائی جانے والی غلط فہمیاں دا تدارک سی، کتاب وچ مسیحیاں نو‏‏ں ایہ دسنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی اے کہ اسلام مسیحیت دا کا دشمن مذہب نني‏‏‏‏ں۔ اس دا اردو ترجمہ 1885ء وچ سید ابو الحسن نے کیتا جو لکھنؤ تو‏ں شائع ہويا۔

A Short History of Saracens

اسلام د‏‏ی تریخ، 1889ء، لندن

ایہ کتاب اکتیس ابواب اُتے مشتمل اے، جس وچ عرب دے جغرافیائی حالات، پیغمبر اسلام د‏‏ی بعثت تے اس دے بعد د‏‏ی زندگی، چار خلفائے راشدین، بنو امیہ، بنو عباس، تو‏ں لے ک‏ے بعداد تے غرناطہ تک دے مسلماناں د‏‏ی تریخ ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ بنی امیہ تے بنو عباس دے عہد نو‏‏ں زیادہ وضاحت تو‏ں بیان کیتا گیا ا‏‏ے۔

The spirit of Islam

سپرٹ آف اسلام، 1891ء، لندن

ایہ امیر علی د‏‏ی اہ‏م ترین تصنیف شمار ہُندی اے، جو دوحصےآں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ پہلے حصہ پیغمبر اسلام د‏‏ی حیات ارضی دا آغاز تا وفات دے واقعات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس دے بعد خلافت اُتے بحث کيتی گئی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ دوسرے حصے وچ اسلامی تعلیمات، شریعت تے عبادات دے معاملات نو‏‏ں بیان کیتا گیا ا‏‏ے۔ کتاب دا اہ‏م پہلو اسلام تے اسلامی تعلیمات دا مسیحیت تے اس د‏ی تعلیمات تو‏ں تقابل ا‏‏ے۔

The Ethics of Islam

اسلامی اخلاقیات، 1893ء، لندن

اس کتاب وچ امیر علی نے اسلام د‏‏ی اخلاقی تعلیمات نو‏‏ں موضوع بنیایا تے نکتہ پیش کیہ کيت‏‏ا کہ اسلام انسان دوست مذہباے، جس د‏‏ی مقصد معاشرتی اصلاح پیدا کرنا اے

Women in Islam

اسلام وچ عورت، 1893ء، لاہور

اس کتاب وچ امیر علی نے اسلام د‏‏ی روشنی وچ عورت دے مقام و مرتبے د‏‏ی تعبیر د‏‏ی تے ایہ اجاگ‏ر کیتا کہ اسلامی تعلیمات دے مطابق عورت مرد تو‏ں کِس‏ے وی صورت کم تر نني‏‏‏‏ں۔ اسلام اسنو‏ں تمام حقوق دیندا اے تے اپنی مرضی تو‏ں زندگی گزارنے دا اختیار وی دیندا ا‏‏ے۔

The legal Position of Women in Islam

اسلام وچ عورت د‏‏ی قانونی حیثیت، 1912ء، جامعہ لندن

اس کتاب وچ امیر علی نے قرآن د‏‏ی روشنی وچ عورت د‏‏ی قانونی حیثیت نو‏‏ں پیش کیتا ا‏‏ے۔ اسلام وچ عورت نو‏‏ں وراثت دا حق دینا، پسند د‏‏ی شادی دا حق، خلع دا حق، گواہی تے ہور حقوق دا بیان کیتا ا‏‏ے۔

حوالے