سقوط بغداد 2003ء
| |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
سلسلہ | |||||||||
عمومی معلومات | |||||||||
| |||||||||
متحارب گروہ | |||||||||
سانچہ:عراق | ریاستہائے متحدہ امریکہ | ||||||||
نقصانات | |||||||||
2،320 ہلاکتاں | 4,712 ہلاکتاں، سینکڑاں زخمی | ||||||||
|
|||||||||
ترمیم |
2003ء وچ عراق اُتے اتحادی افواج دے حملے دے ہفتےآں بعد امریکی افواج نے راجگڑھبغداد دی جانب پیش قدمی دی تے شہر دے جنوبی علاقےآں وچ عراقی افواج دی کمزور مزاحمت دے بعد 5 اپریل نوں بغداد دے ہوائی اڈے اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہو گئے۔ دو روز بعد صدام حسین دے محلات اُتے قبضہ کردے ہوئے اوتھے چھاؤنیاں قائم کیتیاں۔ محلات اُتے قبضے تے اس دی خبر پوری دنیا وچ نشر ہونے دے بعد امریکی افواج نے بغداد وچ عراقی افواج نوں ہتھیان سُٹن دی ہدایت دی تے بصورت ہور شہر اُتے دھاوا بولنے دی دھمکی دتی۔ عراقی حکومت دے عہدیداران اپنی روپوش سن تے 9 اپریل 2003ء نوں عراق دا دار الحکومت بغداد اک مرتبہ فیر بیرونی حملہ آوراں دا نشانہ بن گیا تے صدام حسین دی حکومت دے خاتمے دا باقاعدہ اعلبن کے دتا گیا۔
اس موقع اُتے جس واقعے دی سب توں زیادہ تشہیر کيتی گئی اوہ وسطی بغداد وچ صدر صدام حسین دے مجسمے دی زمین بوسی سی۔
سقوط بغداد دے نال ہی ملک بھر وچ خانہ جنگی دی صورت حال پیدا ہو گئی تے عراق دے شہراں کوت تے ناصریہ نے تاں اک دوسرے دے خلاف جنگ تک دا اعلبن کے دتا۔ عراق دی ایہ صورت حال اج تک قائم اے جتھے ہن تک لکھاں افراد مارے جاچکے نيں۔
سقوط بغداد دے وقت فرار ہونے والے عراقی صدر صدام حسین تے انہاں دے صاحبزادے عودے تے قوصے حسین بعد وچ گرفتار تے قتل ہوئے۔ عودے تے قوصے 22 جولائی 2003ء نوں اک چھاپے وچ مارے گئے جدوں کہ صدام حسین 13 دسمبر 2003ء نوں تکریت دے نواح وچ (امریکی ذرائع دے مطابق) اک زیر زمین پناہ گاہ توں گرفتار ہوئے۔
وجوہ
سودھومبصرین دے مطابق امریکی حملے دا مقصد مسرق وسطٰی دے تیل دے زخائر اُتے قبضہ کرنا سی ۔ اس رائے دی تائید امریکی فیڈرل ریزرو بنک دے سابق سربراہ ایلن گرینسپین نے اپنی کتاب وچ دی اے۔[۱][۲] سپین دے وزیر اعظم تے امریکی صدر دے درمیان ہونے والی گفتگو فاش ہونے توں وی ثبوت ملیا اے کہ امریکا عراق اُتے حملہ کرنے دا عزم کر چکيا سی چاہے اقوام متحدہ دی security council توں اجازت ملے یا نہ۔[۳] حملے توں اک سال پہلے تیل دی بین الاقوامی کمپنیاں نے تیل اُتے قبضہ دے لئی مغربی حکومتاں توں صلاح مشورے کیتے۔[۴]
پرت مار
سودھوامریکی حملے دے بعد عراق وچ میسوپوٹامیہ تے سمیرا دے آثارِ قدیمہ نوں بے دردی توں مکمل طور اُتے پرت لیا گیا۔[۵] اس دے علاوہ بوہت سارے تاریخی نوادرات تباہ کر دتے گئے۔ امریکی تاجراں دا درینہ مطالبہ سی کہ انہاں قدیم تہذیباں دے نوادرات نوں عراق توں باہر لے جانے تے انہاں دی تجارت اُتے صدر صدام حسین دی لگائی گئی پابندی ختم ہونی چاہیے۔ قبضہ دے بعد پوری پوری فیکٹریاں اکھاڑ کر لوہا، تانبا تے دوسری معدنیات ٹرکاں دے ذریعہ عراق توں چوری کر کے اردن دے راستے باہر بھیج دتیاں گئیاں، جس دی اقوام متحدہ نے تصدیق کيتی۔ قیمتی یورینیم 550 میٹرک ٹن 2008ء وچ چوری کر کے انٹاریو پہنچایا گیا۔[۶]
قتل و غارت
سودھوامریکی حملے دے نتیجے وچ ہلاک ہونے والے عراقیاں دی تعداد دا تخمینہ ساڈھے ست (7.5) لکھ لگایا گیا اے۔ اس دے علاوہ اسی (80) لکھ افراد زندگی دی بنیادی سہولتاں توں محروم ہو گئے نيں۔[۷] اک ہور اندازے دے مطابق دس لکھ عراقی ہلاک ہوئے جسنوں نسل کُشی کہیا جا سکدا اے۔[۸]
2004ء وچ عراقی شہر فالوجہ اُتے حملے دے دوران تے بعد امریکی افواج بدترین قتلِ عام وچ ملوث رہی۔[۹]
امریکی افواج نے جینوا ماہدہ (Geneva convention) دی رو توں جنگی جرائم سرزد کیتے، مگر اس وچ ملوث فوجیاں نوں کاغذی کارروائی دے بعد امریکی فوجی عدالتاں نے چھڈ دتا۔[۱۰] چھوٹی سطح دے فوجی وی نظم و ضبط توں عاری من منی کردے ہوئے قتل کردے رہے۔[۱۱] سابق امریکی فوجی ایڈورڈ سنوڈن نے دسیا کہ امریکی افواج دے زیادہ تر استاد عرباں نوں قتل کرنے دی خواہش توں پُر سن ۔[۱۲]
مارچ 2008ء وچ امریکی طیاراں تے ہیلی کاپٹراں نے بغداد وچ واقع صدر شہر تے جنوب وچ بصرہ اُتے بمباری کيتی۔ ایہ کارروائی عراق دی کٹھ پتلی حکومت کیتی فوجاں دی امداد وچ کيتی گئی جو مقتدی صدر دے حامی ملیشیا توں لڑائی وچ مشغول اے۔[۱۳]
اقوام متحدہ دے سابق اہلکار البرادی دے مطابق، عراق اُتے حملے دے نتیجہ وچ دس لکھ افراد ہلاک ہوئے تے حملہ ور جنگی جرائم دے مرتکب نيں۔[۱۴]
انسانی حقوق دی پامالی
سودھوامریکی افواج نے جینیوا معاہدہ دی کھلم کھلا خلاف ورزی دی تے قیدیاں اُتے بے انتہا ظلم و تشدد وچ ملوث رہی۔[۱۵] امریکا دی طرح برطانوی فوج وی قیدیاں نوں تشدد دے ذریعہ ہلاک کردی رہی۔[۱۶]
قبضہ
سودھوامریکی فوج عراق وچ وڈے فوجی اڈے قائم کر رہی اے تے ستمبر 2007ء دی تقریر وچ امریکی صدر نے عراق اُتے مستقل فوجی قبضے دا ارادہ ظاہر کیتا اے۔[۱۷] عراقی کٹھ پتلی حکومت نے "تیل قانون" دی منظوری دتی جس توں امریکی کمپنیاں دے لئی عراق دے تیل دے زخائر اُتے قبضہ کرنے دی راہ ہموار ہو گئی تے انھاں نے قبضہ دا عمل شروع کر دتا۔[۱۸] یاد رہے کہ صدر صدام حسین دے تحت تیل دے زخائر تے صنعت قومی ملکیت سی۔ 2008 وچ امریکی حکومت نے مطالبہ کیتا کہ اسنوں عراق وچ 50 مستقل فوجی اڈے فراہم کرنا ہون گے، اس دے علاوہ فضا وچ کھلی آزادی تے اس دی فوج تے کرائے دے ملازماں نوں قانون توں آزادی۔[۱۹] جے کٹھ پتلی عراقی حکومت نے چاں چراں دی تاں امریکی بنکاں وچ عراق دے 25 بلین ڈالر ہتھیا لئی جان گے۔[۲۰] جون 2009ء وچ امریکا نے اعلان کیتا کہ اوہ اپنی فوجاں عراقی شہراں توں "ہٹا" رہیا اے۔ نال ہی عراقی تیل میداناں دی مغربی کمپنیاں نوں "نیلامی" دا فیصلہ وی ہويا۔[۲۱]
ماحولیاتی تباہی
سودھوامریکی فوج دی جانب توں برساں مہلک ہتھیاراں دے استعمال توں ملک وچ وسیع پیمانے اُتے نیوکلائی تے ریڈیائی تابکاری پھیلنے دی وجہ توں صحت عامہ اُتے شدید اثرات نمودار ہوئے نيں۔[۲۲]
- ↑ روزنامہ ڈان، 18 ستمبر2007، "Greenspan says Iraq war is ‘about oil’"
- ↑ WSWS, 19 ستمبر 2007ء، "From the horse’s mouth: Greenspan says Iraq war was for oil "
- ↑ WSWS، 29 ستمبر 2007ء، "The Bush-Aznar tapes: glimpse of a gangster preparing for war"
- ↑ Secret memos expose link between oil firms and invasion of Iraq (19 اپریل 2011ء). . دی انڈپنڈنت. https://web.archive.org/web/20181225161747/https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/secret-memos-expose-link-between-oil-firms-and-invasion-of-iraq-2269610.html. Retrieved on ۱۸ اپریل ۲۰۱۱.
- ↑ انڈیپنڈنٹ، برطانیہ، 17 ستمبر 2007ء، Archived 2007-10-05 at the وے بیک مشین "Robert Fisk: It is the death of history "
- ↑ Saddam's uranium headed for Ontario
- ↑ WSWS, 31 جولائی 2007ء، ":Humanitarian disaster produced by US invasion Oxfam reports one-third of Iraqis in need of emergency aid "
- ↑ WSWS, 15 ستمبر 2007، "British polling agency: More than one million Iraqi deaths since US invasion "
- ↑ WSWS 13 نومبر 2004ء، "Iraq aflame over mass killings in Fallujah"
- ↑ WSWS 21 ستمبر 2007ء، "Charges dismissed against another officer in Haditha war crimes case"
- ↑ ورلڈ شوسلسٹ، 29 1گست 2008ء، "Military officers testify that US soldiers murdered Iraqi detainees"
- ↑ "Edward Snowden: the whistleblower behind the NSA surveillance revelations". گارجین. 9 جون 2013ء. https://web.archive.org/web/20181225161746/https://www.theguardian.com/world/2013/jun/09/edward-snowden-nsa-whistleblower-surveillance+.
- ↑ WSWS 29 مارچ 2008ء، "The sieges of Basra and Sadr City: another US war crime in Iraq"
- ↑ wsws، 3 اپریل 2010ء، "Former IAEA chief: Iraq war killed “a million innocent civilians”"
- ↑ بی بی سی ڈاٹ کم، "ابو غریب: احوال دسنے والے اُتے کیتا گزری"
- ↑ "RAF helicopter death revelation leads to secret Iraq detention camp". گارجین. 7 فروری 2012ء. https://web.archive.org/web/20181225161751/https://www.theguardian.com/world/2012/feb/07/iraq-death-secret-detention-camp+.
- ↑ WSWS,14 ستمبر 2007ء، "Bush calls for permanent US military occupation of Iraq in nationally televised address"
- ↑ wsws 18 دسمبر 2007ء، "Corporate oil giants scramble to plunder Iraq’s energy reserves"
- ↑ اندیپنڈنٹ، 5 جون 2008ء، "Revealed: Secret plan to keep Iraq under US control"
- ↑ xinhua, 6 جون 2008ء، " U.S. holds hostage Iraq's foreign reserves in military deal negotiations"
- ↑ wsws, 30 جون 2009ء، "Oil and the Iraq “withdrawal”"
- ↑ گارجین، 22 جنوری 2010ء، "Iraq littered with high levels of nuclear and dioxin contamination, study finds"