سری نگر ، گڑھوال دی تریخ
ایس پی ، جو اک مقامی مورخ تے اتراکھنڈ دی تریخ اُتے متعدد کتاباں دے مصنف نيں۔ نیتھانی دے مطابق ، سری نگر دے مقابل دریائے الکنندا دے کنارے ، برتن ، ہڈیاں تے رانیہت دی باقیات توں پتہ چلدا اے کہ 3،000 سال پہلے سری نگر اک ایسا مشہور مقام سی جتھے لوک شکار دے ہتھیار بنانا جاندے سن تے اوہ لوک جو برتناں وچ فارم بناتے سن تے کھانا پکاندے سن ۔ سن ۔
قرون وسطی سودھو
قرون وسطی وچ گڑھوال اُتے پنور خاندان دا راج سی تے اس دے 34 ويں حکمران اجے پال نے سری نگر نوں راجگڑھ بنایا سی۔ اجے پال اک معمولی بادشاہ سی جس نے چاند پور گڑھی وچ مسٹر دی حیثیت توں حکمرانی کيتی سی۔ ناتھانی وضاحت کردے نيں۔ کومون دے چاند حکمراناں دی شکست دے بعد ، اس نے سری نگر توں کلومیٹر دور دیوالگڑھ دے گورکھپانتھی گرو ستیہ ناتھ دے شاگرد دی حیثیت توں پناہ لئی۔ انہاں نے اسنوں سری نگر وچ اپنا راجگڑھ بنانے دا مشورہ دتا۔ سری نگر دے انتخاب دی دوسری وجہ علکانڈہ دی وسیع وادی وچ صورتحال سی۔ نیتھانی دے مطابق ایتھے اک قدیم جنوبی کلی مندر سی تے اس وقت دے مندر دے پجاری نے پیش گوئیکيتی سی کہ بہت سارے لوک سری نگر آئیاں گے۔ اِنّے لوک کہ دالاں نوں چھڑکنے دے ل a اک ٹن ہیگن دی ضرورت ہوئے گی۔ پیشن گوئی سچ ثابت ہوئی تے سری نگر اجے پال دے زیر اثر اک پھل پھُل شہر بن گیا جس نے 1493-15 سالاں دے درمیان ایتھے حکمرانی کيتی تے اپنے تحت 52 وڈے تھانواں نوں مربوط کيتا۔ اس وقت ، گڑھوال دی بادشاہی تیرہ تے سہارن پور ( اتر پردیش ) دے کنکھل ( ہریدوار ) تک پھیلی ہوئی سی۔ انہاں دی موت دے بعد انہاں دی بہت ساری اولاد نے ایتھے حکمرانی کيتی۔
پنور بادشاہاں دا راجگڑھ سنہ 1514 توں 1803 تک سری نگر سی تے اس خاندان دے 14 بادشاہاں نے ایتھے توں راج کيتا۔ اجے پال دے بعد ، سہ پال تے بالبھدرا شاہ نے اس شہر تے محل دی تعمیر دی کوشش کيتی ، لیکن راجہ مان شاہ واقعتا اس شہر نوں بااثر بنانے وچ کامیاب ہوگئے۔
بھانويں سری نگر تے کومون دے بادشاہاں دے وچکار مستقل کشمکش سی ، لیکن دونے پہاڑی ریاستاں نوں ایہ امتیاز حاصل سی کہ اوہ کدی وی میدانی علاقےآں دے تھلے نہ ہون۔ در حقیقت ، شاہجہان دے دوران ایہ کہیا جاندا سی کہ پہاڑی ریاستاں نوں فتح کرنا سب توں مشکل سی۔
جدید دور سودھو
سری نگر تریخ دی بنیاد اُتے ہمیشہ ہی اہم رہیا اے کیوں کہ ایہ بدری ناتھ تے کیدارناتھ دے مذہبی تھانواں دی طرح آندا اے۔ حجاج کرام دی اکثریت اس شہر توں گزری سی تے مختصر قیام دے لئی ایتھے ٹھہری سی۔ بہر حال ، نیتھانی نے کہیا اے کہ سری نگر دے راجہ نے ہمیشہ ایہ یقینی بنایا کہ دوسرے حاجیاں ، سوا بابا تے مدعو مہماناں نوں چھڈ کے ، شہر توں باہر رہنا چاہیدا کیونجے اس وقت ہیضے دا حقیقی خطرہ سی۔ گڑھوال وچ اک پرانی کہاوت اے کہ جے ہریدوار وچ ہیضے دی بیماری اے تاں فیر 6 دن وچ بدری ناتھ پھیلنے دا وقت آگیا (انگریز وی ہیضے اُتے قابو پانے وچ قاصر سن تے بوہت سارے لوکاں نے اس بیماری نوں پھیلانے توں روکنے دے لئی گھراں نوں جلایا۔ جاندے سن تے لوکاں نوں گھر چھڈ کے جنگل دی طرف بھاگنا پڑدا سی)۔
نیپال دے گورکھیا حکمراناں دی حکمرانی (1803–1815) ایتھے سن 1803 توں شروع ہوئی۔ وقت گزرنے دے نال ، گڑھوال دے راجہ نے گورکھاں نوں بھگانے دے لئی انگریزاں توں رجوع کيتا ، اس دے بعد سن 1816 وچ سنگھارولی دے معاہدے دے مطابق گڑھوال نوں دو حصےآں وچ تقسیم کردتا گیا سی جس وچ سری نگر دا علاقہ انگریزاں دے ماتحت آیا سی۔ اس دے بعد ، گڑھوال دے بادشاہ نے ایلکنڈہ عبور کيتا تے اپنے نويں راجگڑھ دے نال طاہری وچ آباد ہوگیا۔ سری نگر 1840 ء تک برطانوی گڑھوال دا صدر مقام رہیا ، اس دے بعد اسنوں 30 کلومیٹر دور پاؤری منتقل کردتا گیا۔ سن 1894 وچ ، سری نگر شدید سیلاب توں دوچار سی ، جدوں گوہنا جھیل شدید سیلاب دی زد وچ آگئی سی۔ سری نگر وچ کچھ نئيں بچا سی۔ سن 1895 وچ اے دے پو دے ذریعہ تیار کردہ ماسٹر پلان دے مطابق ، سری نگر نوں موجودہ مقام اُتے بحال کيتا گیا سی۔ موجودہ تے نويں سری نگر دا نقشہ جے پور دے مطابق بنایا گیا سی جو چار بورڈ دی طرح دکھادی دیندا اے جتھے دو راستے اک دوسرے توں گزردے ہوئے بنائے جاندے نيں۔ نويں سرینگر دے محلےآں تے مندراں وچ پہلے جداں ہی ناں اے ، جداں کہ یونیورسٹی دے مورخ ڈاکٹر دنیش پرساد سکالانی نے دسیا اے۔
ہمالیائی گزٹیر (جلد سوم ، حصہ دوم) سال 1882 وچ ای.ٹی. اٹکنز دے مطابق ، ایہ کہیا جاندا سی کہ اس شہر دی آبادی اک زمانے وچ بہت زیادہ سی تے اج کل توں کدرے زیادہ وسیع اے۔ لیکن انگریزاں دی حکمرانی دے آنے توں کئی سال پہلے ، اس دا اک تہائی حصہ ایلکانند دے سیلاب وچ بہہ گیا سی تے ایہ جگہ سن 1803 توں بادشاہ دی رہائش گاہ نئيں سی جدوں پردیمومن شاہ نوں ہٹا دتا گیا سی جو بعد وچ گورکھااں دے نال دہرہ دی لڑائی وچ مر گیا سی۔ چلا گیا ايسے سال اک زلزلے نے اسنوں اِنّا تباہ کردتا کہ سن 1808 وچ جدوں ریپرس ایتھے آئے تاں گھر وچ ہر پنج وچوں صرف اک شخص موجود سی۔ باقی تاں ملنے دا ڈھیر سی۔ مورکرافٹ دے 1819 دے دورے تک ، ایتھے کچھ موٹے کپاس تے اونی چھال مکانات تعمیر کیتے گئے سن تے انہاں دا کہنا اے کہ ایہ حالے سن 1803 دے وضو تے اس دے بعد آنے والے زلزلے توں بازیاب نئيں ہويا سی ، جس وچ ایلی دا صرف ادھا میل باقی سی۔ . سال 1910 وچ (برطانوی گڑھوال ، اک گزٹیئر جلد XXXXVI) H.G. والٹن دا کہنا اے ، "وہ پرانا شہر جو کدی گڑھوال دا راجگڑھ ہُندا سی تے بادشاہاں دا آباد سی۔ سن 1894 وچ ، گوہنا دے سیلاب نے اس دی لہر دوڑادی تے ایتھے پرانے مقام دی چند باقیات دے سوا کچھ نئيں اے۔ اج جتھے ایہ اے ، اوتھے کاشت دی جارہی اے تے نواں شہر کافی اُچا اے ، جو پرانی جگہ توں پنج فٹ شمال مشرق وچ اے۔ "
ہندوستان دی آزادی دی جدوجہد سودھو
سری نگر دے لوک ہندوستان دی آزادی دی تحریک وچ گہری شامل سن تے جواہر لال نہرو تے وجئے لکشمی پنڈت جداں رہنما 1930 دے وسط وچ ایتھے پہنچے سن ۔
ہندوستان دی آزادی دے بعد ، سری نگر اترپردیش دا اک حصہ بن گیا تے سال 2000 وچ ایہ نويں تشکیل دتی گئی ریاست اترچنچل دا حصہ بن گیا ، جس دا ناں بعد وچ اتراکھنڈ رکھ دتا گیا۔
ہور ویکھو سودھو
باہرلے جوڑ سودھو
{{{1}}}