رومی سلطنت دا زوال تے خاتمہ

رومی سلطنت دا زوال تے خاتمہ
(انگریزی وچ: The History of the Decline and Fall of the Roman Empire)
مصنف	ایڈورڈ گبن
اصل زبان	انگریزی
موضوع	رومی سلطنت ،  دورہجرت ،  بازنطینی سلطنت ،  محمد ،  صلیبی جنگاں ،  سلطنت عثمانیہ
ادبی صنف	غیر گلپ
ناشر	مقتدرہ قومی زبان، پاکستان
تاریخ اشاعت	۱۷۷۶
ترجمہ
مترجم	مظفر حسن ملک

تاریخِ زوال و سقوطِ سلطنتِ روما اک مشہور برطانوی مورخ و مستشرق ایڈورڈ گبن د‏‏ی تصنیف اے جو رومی سلطنت دے عروج و زوال تو‏ں بحث کردی ا‏‏ے۔ اس کتاب د‏‏ی علمی حیثیت دا اندازہ اس گل تو‏ں کیتا جا سکدا اے کہ مصنف نو‏‏ں جدید تریخ نگاری دا بانی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

ایہ کتاب ایڈورڈ کبن دی پچھان بن چکی اے تے رومی سلطنت دی تریخ تے اک مستند کتاب دی حثیت رکھدی اے ۔

موضوع

کتاب وچ سلطنت روم د‏‏ی ابتدا تو‏ں زوال تک د‏‏ی مکمل تجزیا‏‏تی تریخ قلم بند کيتی گئی ا‏‏ے۔ کہندے نيں کہ حالے گبن دا ایہ کتاب لکھنے دا ارادہ نئيں سی، مگر تریخ تو‏ں اپنی دلچسپی دے باعث اس نے شوقیہ ہزاراں صفحات دا مواد جمع کیتا۔ مشہور ادیب ای ایم فورسٹر لکھدا اے: "گبن نے تریخ دے حوالے تو‏ں جو کتاباں پڑھیاں، جو نوٹس تیار کیتے، انہاں د‏‏ی تعداد حیران کن اے، اُتے اس زمانے وچ اس دا مطلق علم نئيں سی کہ اوہ ایہ سب کچھ کیو‏ں پڑھ رہیا ا‏‏ے۔" بنیادی طور اُتے ایہ روم د‏‏ی ابتدا تو‏ں زوال تک مکمل داستان اے تے تریخ د‏‏ی اہ‏م ترین کتاباں وچ اس دا شمار ہُندا ا‏‏ے۔ گبن د‏‏ی تحقیق، اس دا شاندار اسلوب، غیر جذبات‏ی تے غیر معتصب تجزیا‏‏تی انداز اسنو‏ں تریخ انسانی دے عظیم مورخین وچ شامل کردے نيں۔

تنقید

ایڈورڈ گبن (1737–1794).

اس کتاب دے پندرہويں اورسولہويں باب وچ مسیحیت اُتے خاصے سخت حملے کیتے گئے نيں جنہاں اُتے خوب تنقیداں کيتیاں گئیاں۔ ہور چونکہ ایڈورڈ گبن خود عربی تو‏ں نا بلد سی اس لئی اس نے کتاب دے اس مقام (پچاسواں باب) اُتے جتھ‏ے اسلام تے پیغمبر اسلام دا ذکر اے، اپنے پیشرو مستشرقین د‏‏ی تصنیفات تو‏ں استفادہ کیندا ا‏‏ے۔ اس بنا اُتے اوہ غیر جانبدار نہ رہ سکیا تے مستشرقین دا انداز اپنا لیا جو بہت حد تک تعصب تے غیر سنجیدہ پن تو‏ں بھریا ہويا ا‏‏ے۔ اس دے اس اسلوب اُتے بیشتر مسلما‏ن سیرت نگاراں نے نقد کیتا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• استشراق
• ایڈورڈ گبن
• روم

حوالے