رسول نگر
رسول نگر | ||
---|---|---|
انتظامی تقسیم | ||
ملک | پاکستان | |
متناسقات | 32°11′N 74°54′E / 32.18°N 74.9°E | |
|
||
ترمیم |
پاکستانی پنجاب دا اک تاریخی قصبہ جو گوجرانوالہ توں ۲۸ میݪ مغرب وچ دریائے چناب دے کھبے کنارے واقع اے۔ نور محمد چھٹہ نے ستارھويں صدی عیسوی وچ آباد کيتا۔ سکھاں تے انگریزاں دی آخری لڑائی ۱۸۴۹ء وچ ایتھے لڑی گئی۔ ایتھے رنجیت سنگھ دی اک بارہ دری موجود اے۔ کہندے نيں کہ رنجیت سنگھ گرمیاں ایتھے گزاردا سی۔
لوݨ دی منڈی وی اے۔ قادر آباد بیراج اس شہر توں چھ میݪ دے فاصلے اُتے اے۔
سکھاں نال لڑائی وچ برطانوی فوج دے ۴ جنر ل ۲بر یگیڈیئر تے ۲کرنل ہلا ک ہو ئے ،جنہاں دیاں عمودی قبراں وی سرکاری توجہ دی طالب جامکے چٹھہ (ڈاکٹر قمر زمان توں)مہا راجا رنجیت سنگھ پنجاب وچ سکھ سلطنت دا بانی سی ۔ پنجاب وچ اس دا اقتدار ۱۷۹۹ء توں ۱۸۴۹ء تک رہیا ۔ اس نے ۱۸۲۲ء وچ دریائے چناب دے کنارے شہر رسول نگر توں ۲ کلومیٹر مشرق دی جانب اپنے دور دی خوبصورت ترین بارہ دری تعمیر کیتی ۔ ۲۵ ایکڑ اُتے پھلاں دے باغات تے ۶۴ کنال دی چار دیواری دے علاوہ دریائے چناب وچ اترنے دے لئی زیر زمین سرنگ تعمیر کیتی جس وچ اس دے اہل خانہ نہانے دے لئی اتردے سن ۔ خوبصورت ترین اس بارہ دری دے بارہ دروازے بنائے گئے جو چاراں اطراف توں آنے جانے دے لئی سن اس بارہ دری توں شہر رسول نگر تک ۲کلو میٹر زیر زمین سر نگ بنا ئی گئی جو رنجیت سنگھ دے محل توں سواݨیاں بارہ دری تک آنے دے لئی استعما ل کر تی سی ۔ مہا راجا رنجیت سنگھ ہر سا ل ۳ما ہ دے لئی اس با ر ہ در ی وچ قیا م کر توں سی۔ ايسے مقام اُتے خالصہ فو ج تے برطانوی فوج دے در میان لڑائی وچ برطانوی فوج دے ۴ جنرل ۲ بریگیڈیئر تے ۲ کرنل رینک دے آفیسر ہلاک ہو ئے جنہاں دی قبراں علا قہ بھر وچ کھڑی قبراں دے نام توں مشہور نيں ، انگر یز فو ج دے جنر ل چا ر لس را بر ٹ ، لا ر ڈ نوں چ ، ویلیم ہیولاک ، بر یگیڈیئر سی آ رکریٹون ۱۸۴۸ء وچ خالصہ آرمی دے نال جنگ دے دوران ہلاک ہوئے جنہاں دی قبر اں محفوظ نيں اس جنگ وچ انگر یز آرمی دے ۱۶ آفیسرز ہلاک ۶۴ زخمی تے ۱۴ لاپتہ ہو ئے سن جنہاں دی عمودی قبراں بݨائیاں گئياں۔استوں علاوہ ایتھے سکھاں دی مڑیاں وی موجود نيں۔قیام پاکستان دے بعد رنجیت سنگھ دے ما لی نوں کچھ رقبہ آلاٹ کيتا گیا اج ایہ عالیشان بارہ دری ملکی اثاثہ ہوݨ دی بجا ئے عدم توجہ دا شکار اے ۔[۱]
شہر رسول نگر دے باسی محمد یونس مہر لکھدے نيں؛
مہاراجہ رنجیت سنگھ دی گوجرانوالہ وچ دریائے دے کنارے تعمیر کردہ وسیع و عریض باردری دی عالیشان سحر انگیز عمارتاں محکمانہ عدم توجہی دی بدولت کھنڈرات وچ تبدیل ھورھی ھے انہاں نے ۱۸۲۲ء وچ دریائے چناب دے کنارے شہر رسول نگر توں ۲ کلومیٹر مشرق دی جانب اپنے دور دی خوبصورت ترین تاریخی بارہ دری تعمیر کروائی جو ۲۵ ایکڑ اُتے مشتمل سی جس وچ ہر قسم دے پھل دے باغات اور۶۴ کنال دی چاردیواری دے علاوہ دریائےچناب وچ شہزادیاں تے اہل خانہ دے اشنان دے لئی زیر زمین سرنگ تعمیر کیتی گئ سی جس دے ذریعے اس تاریخی حوض وچ اہل خانہ نہانے دے لئی اتر تے سن ۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ ہر سال ۳ ماہ دے لئی اس بارہ دری وچ قیام کردا سی ۔مہاراجہ رنجیت سنگھ نے اپنی زندگی دا آخری معرکہ ۱۸۳۸ وچ برطانوی فوج دے خلاف ايسے علاقہ وچ لڑیا اس بارہ دری وچ اک حصے اُتے انگریز فوج دے جنرل چارلس رابرٹ لارڈ کوچ ویلیم ہیولاک برگیڈیرسی آرکر ینون دی قبراں محفوظ نيں اس جنگ وچ انگریز آرمی دے ۱۶ آفیسر ز ہلاک ۶۴ زخمی تے ۱۴ لاپتہ ھوئے سن ۔استوں علاوہ سکھاں تے ہندوواں دیاں مڑیاں وی موجود نيں ۔
رسول نگر سابقہ رام نگر
سودھوضلع گجرانوالا تاریخی حوالے توں وڈا زرخیز ضلع اے - اس دے بوہت سارے قصبے تے دیہات بشمول گجرانوالا شہر کافی تاریخی تھانواں تے واقعات اپنے اندر سمیٹے ہوئے نيں- گجرانوالا دا معروف قصبہ رسول نگر جس دا سابقہ ناں رام نگر سی، وی اپنی اک شناخت رکھدا اے - تاریخی حوالے توں اس دا ناں پہلے وی رسول نگر رہیا، مہاراجہ رنجیت سنگھ دے والد مہا سنگھ نے بھنگیاں والی توپ حاصل کرنے دے لئی جدوں اس اُتے حملہ کيتا تاں ايسے دوران اسنوں رنجیت سنگھ دی پیدائش دی اطلاع ملی، اس قصبہ نوں فتح کرنے دے بعد اس نے اس دا ناں رام نگر رکھیا- مہاراجہ رنجیت سنگھ نے پنجاب اُتے اپنا مکمل قبضہ کرنے دے بعد رسول نگر وچ باقاعدہ اپنی گرمیاں دے موسم دی رہائش تعمیر کروائی جو کہ اج انتہائی خستہ حالت وچ موجود اے - سکھاں دے چھیويں گرو ہرگوبند وی ایتھے تشریف لیائے جنہاں دی ياد وچ ایتھے اک گردوارہ بنایا گیا جس دی ہن صرف دیواراں باقی نيں- مہاراجہ رنجیت سنگھ دی رہائش دے نال ہی انہاں انگریز فوجیاں دیاں قبراں موجود نيں جو دوسری انگریز سکھ جنگ جو کہ کئی تھانواں اُتے لڑی گئی اس وچ رسول نگر وچ مارے گئے- انگریزاں دی قبراں دی حالت تاں بہت اچھی اے مگر رنجیت سنگھ دی رہائس دیاں بچ جانے والے دیواراں اپلاں(پاتھیاں) توں اٹی پئی نيں- رسول نگر وچ اک ہور تاریخی چیز جین مندر اے - تعمیر دا شاہکار ایہ مندر رنجیت سنگھ دے دور وچ اک جین سادھو بدھی وجے یا بیدی وجے نے بنوایا سی۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ سادھو اک سکھ گرانے وچ پیدا ہويا تے بعد وچ اس نے جین مذہب قبول کر لیا- ایہ مندر اپنے نقش و نگار تے شاہکار طرز تعمیر دے باعث اپنی مثال آپ اے - ۷۰ سال دا عرصہ گزرنے دے باوجود اس دے نقش و نگار تے اس وچ جین مذہب دی تصویری کہانیاں اپنی اصل حالت وچ دیکھی جا سکدی نيں- وقت دے ہتھوں اس مندر دی خستہ حالی روز بروز ودھدی جا رہی اے -
اپنے تاریخی ورثہ دی دیکھ بھال دے ذمہ داران رسول نگر دے انہاں تاریخی آثار توں چشم پوشی بردے ہوئے نيں- جے انہاں آثار دی طرف توجہ نہ دتی گئی تاں وقت دے بے رحم ہتھوں ایہ آثار ماضی دا قصہ بن کے رہ جاواں گے-
مزارات
سودھو- سید سجاد حسین شاہ المعروف گلاب شاہ
ویکھو
سودھو- مختصرتریخ شہر رسولنگر گزرے وقت دا عظیم الشان شہر رسولنگر عظمت رفتہ دا آئینہ دار الحاق پنجاب دے وقت جو اک تحصیل ہیڈ کوارٹر سی موجودہ وقت وچ تحصیل وزیر آباد دا اک معمولی قصبہ اے ایہ گوجرانوالہ توں ۲۶ میݪ شمال مغرب دی جانب دریاے چناب اُتے واقع اے اس شہر دی قدامت ہزاراں سال پرانی اے عام طور اُتے اک ہی روایت بیان کيتی جاندی اے کہ اس شہر نوں چھٹہ سردار نور محمد نے آباد کيتا سی مگر ایہ گل روایت اس شہر دی قدامت نوں جانچدے ہوے مصدقہ نئيں معلوم ہُندی ۔چھیويں اس خطہ وچ غالب تے حکمران ضرور رہے نيں تے رسولنگر انہاں دی عملداری وچ وی رہیا اے ۔ تے سکھاں دی سکرچکیہ مسل دے نال چھٹیاں دی لڑائیاں دا ایہ علاقہ مرکز وی رہیا اے ۔سکرچکیہ مسل دے اکابرین وچ مہاراجہ رنجیت سنگھ دا دادا چڑت سنگھ تے والد مہان سنگھ شامل سن ۱۷۹۵ء وچ رنجیت سنگھ نے چھٹہ سردار غلام محمد نوں شکست دے کے رسولنگر اُتے اپنا تسلط جما لیا سی تے رسولنگر دا ناں بدل کے رام نگر رکھ دتا سی ۔ چيتے رہے چھیويں عہد مغلیہ وچ اس خطہ دے سرکاری جاگیر دار سن سردار نور محمد چھٹہ تے پیر محمد چھٹہ دے عہد وچ اس شہر دا ناں کوٹ نور محمد وی رہیا اے چھٹیاں دے عہد حکومت وچ تجارتی لحاظ توں ایہ شہر پنجاب وچ بہت اگے سی چھٹہ سرداراں نے مسلم تجار جو کہ نو مسلم کھتری تے اروڑے سن نوں لالیاں ضلع جھنگ توں لیا کے رسولنگر آباد کيتا تے انہاں دے کاروبار تے تجارت نوں تحفظ فراہم کیہ تے چھٹاں دے دور وچ ہندو تے مسلم تجار ایتھے وڈے وڈے تجارتی گوداماں تے دوکاناں دے مالک سن ۔رسولنگر وچ عہد مغلیہ بلکہ عرصہ قدیم توں ہی دریائی بندرگاہ رہی سی ایدھروں دریاپار سلسہ ہاے کوہ نمک واقع سن تے رسولنگر لوݨ دی بہت وڈی منڈی گنیاجاندا سی تے ایتھے لوݨ دے وڈے گودام ہُندے سن ۔ لوݨ دے علاوہ وی رسولنگر وچ وڈی تجارتی اشیاء کالین دین ہُندا سی امرتسر لاہور سیالکوٹ کابل توں تاجر حضرات اپنا مال رسولنگر لاندے سن رسولنگر توں دساور جانے اشیاء وچ خالص چمڑا اوراس دتی بنی اشیاء اون سوندی کپڑا لوݨ روغن زرد چمڑے دے بنے کپے تے کٹلری دا سامان پوتا سی چيتے رہے کسی وقت وچ رسولنگر وچ تلوار سازی تے چھریاں چاقو دی صعنت پورے ہندوستان وچ مشہور سی رسولنگر دی دریائی بندرگاہ توں کئی منزلہ بحری جہاز مال لے کے پانی دے بہاو اُتے چلدے ہو اک ماہ وچ سکھر سندھ دی بندرگاہ اُتے لنگر انداز ہُندے سن سکھر وچ رسولنگر دے تجار دی اپنی ذاتی تجارتی کھوٹھیاں تے گودام ہُندے سن جتھوں مال اندرون سندھ بلوچستان ایران تے افغانستان دے کئی علاقےآں وچ جا کے فروخت کيتا جاندا سی ۔ سکھر توں واپسی اُتے تجارتی بجرے ۶ ماہ وچ پانی دے مخالف سفر کردے ہوے رسولنگر واپس آندے سن تے واپسی اُتے انہاں بجراں وچ مصالحہ جات دساور دی ہور اشیاء ہُندیاں سن جو کہ رسولنگر دی تجارتی منڈی دے ذریعہ پورے ہندوستان وچ پھیل جاندی سی ۔ رسولنگر دے ہندو اروڑے تاجر بہت خوشحال تے امیر سن مسلماناں وچ کھوجے ہی خوشحال سن تے انہاں وچ چند اک تجارت دے میدان وچ ہندو تے سکھ تجار دا مقابلہ کردے سن چونکہ ہندو چمڑے نوں ہتھ نئيں لگاندے سن تے اس دے کاروبار نوں نجس سمجھدے سن اس لئی ایہ کاروبار سارا کھوجاں دے پاس سی ۔ رسولنگر دی ململ وی بہت مشہور سی۔رسولنگر دے موچی چمرنگ وغیرہ کھوجاں دے اجرتی ہُندے سن تے گردونواح دے زمینداراں دا لین دین شیخاں یعنی کھوجیاں دے نال سی اروڑے وڈے وڈے تجارتی گوداماں دے مالک سن کھتری ذات دے حسن والئے سکھ سردار رسولنگر دے ذیلدار تے وڈے مالک اراضی سن کھتری زمیندار تے ملازم پیشہ ودھ سن ۔رسولنگر وچ برہمن سید قاضی کھتری اروڑہ ارائیں شیخ (کھوجے) اکثریتی آباد سن ۔محنت کش دستکار تے پیداواری اقوام وچ نائی رنگریز دھوبی درزی کمہار جولاہے موچی بھروالے جوگی تیلی ماچھی ملاح جنہور فقیر تے چوہڑے آباد سن رسولنگر وچ اروڑے ودھ سن جنہاں وچ لوٹھڑے چاولے سیٹھی پسریچے گھمبیر لاکھڑے کھربندے کھرانے دہمیجے وغیرہ شامل سن کھوجے وی اکثریتی انہاں گوتاں نال تعلق رکھدے سن کیونجے کھوجے وی اکثریتی اروڑہ ماخز دے سن کھتریاں وچ مگوں سہگل ودھاون گوئندی چوپڑہ کھنہ وغیرہ سن تے کھتریاں دی ایہی گوتاں مسلم کھتری کھوجاں دی سی ۔۱۸۲۲ءتا ۱۸۴۰ ٹک کئی کشمیری خاندان وی کشمیر دے سکھ حکمراناں دے مظالم توں تنگ آکے ادھر آباد ہوئے ۔رسولنگر وچ بزرگ مجذوب بابا گلاب شاہ دا مزار اے اوہ یو پی ہندوستان نال تعلق رکھدے سن تے ۱۸۵۵ دے لگ بھگ ادھر تشریف لاے سن رسولنگر وچ کچھ پٹھان گھرانے وی آباد سن خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ شیر شاہ سوری دے نال ادھر آے سن رسولنگر وچ کچھ گھرانے بھاٹیاں تے آہلووالیاں دے وی سن ۔ رسولنگر وچ سکھاں دا مشہور گوردوارہ صاحب چھیويں پادشاہی وی اے جتھے جہانگیر بادشاہ دے دور وچ سکھ مذہب دے چھیويں گورو ہر گوبند جی نے قیام کيتا سی تے فیر اوہ ایدھروں حافظ آباد تشریف لے گئے سن ۔ ایتھے ہندوواں دا اک وڈا مندر تے اک جین مندر سی ایتھے بہت دیوی دیوارے ٹھاکر دوارے تے دھرم شالاواں سی ۔رسولنگر وچ مہاراجہ رنجیت سنگھ دا عظیم االشان گرمائی محل سی جس دے آثار حالے وی موجود نيں ۔
حوالے
سودھو- ↑ «Archive copy». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۲۰-۰۱-۰۳. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۷-۰۴.