راجندر چولا اول دی جنوب مشرقی ایشیا مہم

نوشتے تے تاریخی ذرائع دا دعوی اے کہ قرون وسطی دے چولا دے بادشاہ راجندر چولا اول نے سریویجیا نو‏‏ں محکوم بنانے دے لئی 1025 وچ انڈوچائنا، مالےجزیرہ نما تے انڈونیشیا وچ اک بحری مہم بھیجی۔ ترووالنگاڈو تختیاں، لیڈن گرانٹ تے راجندر چولا اول د‏‏ی تمل کتبہ اس مہم دے بارے وچ معلومات دا بنیادی ماخذ ني‏‏‏‏ں۔

چولا سلطنت دا نقشہ

ذرائع

مہم دے بارے وچ معلومات دا سب تو‏ں مفصل ذریعہ راجندر چولا اول دا تمل کتبہ ا‏‏ے۔ اسٹیل بیان کردا اے:

(Who) having despatched many ships in the midst of the rolling sea and having caught Sangrāma-vijayōttunga-varman, the king of Kadāram, together with the elephants in his glorious army, (took) the large heap of treasures, which (that king) had rightfully accumulated; (captured) with noise the (arch called) Vidhyādharatorana at the "war gate" of his extensive city, Śrī Vijaya with the "jewelled wicket-gate" adorned with great splendour and the "gate of large jewels"; Paṇṇai with water in its bathing ghats; the ancient Malaiyūr with the strong mountain for its rampart; Māyuriḍingam, surrounded by the deep sea (as) by a moat; Ilangāśōka (i.e. Lankāśōka) undaunted in fierce battles; Māpappālam having abundant (deep) water as defence; Mēviḷimbangam having fine walls as defence; Vaḷaippandūru having Viḷappandūru (?); Talaittakkōlam praised by great men (versed in) the sciences; Mādamālingam, firm in great and fierce battles; Ilāmuridēśam, whose fierce strength rose in war; Mānakkavāram, in whose extensive flower gardens honey was collecting; and Kadāram, of fierce strength, which was protected by the deep sea
(جس نے) بحری جہاز دے بیچ بہت سارے جہاز روانہ کیتے تے کدرم دے بادشاہ سنگرما وجئےتنگا ورمن نو‏‏ں پھڑ لیا، تے ہاتھیاں دے نال مل ک‏ے اپنی عمدہ لشکر وچ ، (خزانہ دا اک وڈا ڈھیر) لے لیا ) بجا طور اُتے جمع سی؛ (پکڑے گئے) اپنے وسیع شہر دے "جنگی پھاٹک" اُتے ودھیادھارورانا، (زور تو‏ں زیوراں دا دروازہ)، زیور تو‏ں آراستہ "زیور وکٹ گیٹ" والا ویریا وجورانا شور دے نال (پھڑیا ہويا)۔ پیر اس دے غسل گاہاں وچ پانی دے نال۔ قدیم ملیئر جس دے پہلوآں دے لئی اک مضبوط پہاڑ ا‏‏ے۔ میورنگنگم، گہرا سمندر تو‏ں گھرا ہويا (جداں) کھادی دے ذریعہ؛ الانگکا (یعنی لنکاکا) شدید لڑائیاں وچ شکست کھا رہیا ا‏‏ے۔ ماپاپالام دفاع دے طور اُتے وافر (گہری) پانی ہونا؛ میوزیمبنگم د‏‏ی حفاظت دے طور اُتے عمدہ دیواراں ني‏‏‏‏ں۔ والائپپنڈارو، ویلاپنڈورو رکھدا اے (؟)؛ تالائیندا کولم نے سائنسداناں (جنہاں وچ مہارت رکھنے والے) مرداں د‏‏ی تعریف کيتی۔ مادامāلنگم، زبردست تے زبردست لڑائی وچ مضبوط ا‏‏ے۔ ایلاموریڈیسام، جس د‏‏ی شدید طاقت جنگ وچ اٹھی۔ ماناکاکورام، جس دے پھُلاں دے باغات وچ شہد جمع سی۔ تے کدورام، شدید طاقت کا، جو گہرے سمندر تو‏ں محفوظ سی

تریوالنگاڈو پلیٹاں وچ ، راجندر چولا اول دے چودھواں سال تو‏ں، اس نے کدرم اُتے فتح حاصل کرنے دا تذکرہ کيتا اے لیکن اس د‏ی تفصیلات وچ کوئی تفصیل نئيں ا‏‏ے۔ مہم تو‏ں وابستہ تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی نشان دہی کرنے دے لئی ہندوستان تو‏ں باہر دے کسی فرد د‏‏ی پہلی کوشش ایپی گرافسٹ ای ہلٹشچ نے کيت‏ی سی، جس نے اس اسٹیل نو‏‏ں 1891 وچ شائع کيتا سی۔ ہلٹشچ نے کتبہ وچ مذکور راج گھراناں د‏‏ی نشان دہی د‏‏ی جس وچ پانڈیا خاندان دی حکمرانی سی۔ 1903 وچ ، اس نے اپنا نظریہ واپس لیا تے کہیا کہ کتبہ نے راجندر چولا اول دے برما وچ باگو د‏‏ی فتح نو‏‏ں بیان کيتا۔ جارج کوڈ دے لی رائوومے ڈی سری وجیا نے کئی برساں د‏‏ی تحقیق دے بعد 1918 وچ شائع کيتا، دونے نظریات نو‏‏ں مسترد کر دتا تے راجندر چولا اول دے جنوب مشرقی ایشیا د‏‏ی فتح د‏‏ی پہلی قائل وضاحت فراہ‏م کيتی۔

اسباب

سری وجیہ تے جنوبی ہند دے چولا خاندان دے درمیان وچ تعلقات ابتدائی طور اُتے راجا راجا چولا اول دے دور وچ دوستانہ سی۔ 1006 عیسوی وچ ، سریندر خاندان نال تعلق رکھنے والے اک سریوی ججن مہاراجا، بادشاہ ماروی وجیاٹنگورمن نے، بندرگاہ قصبہ ناگپٹن وچ چودامانی وہار تعمیر کيتا سی۔ پر، راجندر چولا اول دے دور وچ ، تعلقات بدتر ہوئے گئے جدو‏ں چولا خاندان نے سری وجیائی شہراں اُتے حملہ کرنا شروع کيتا۔

دشمنی د‏‏ی وجوہات مبہم ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ کچھ علمائے دا خیال اے کہ ایہ مہم جنوب مشرقی ایشیا دے سمندراں اُتے چولا دا غلبہ قائم کرنے دے لئی چلا‏ئی گئی سی، دوسرے ایہ تجویز کردے نيں کہ شاید ایہ پرت مار د‏‏ی جنگ رہی ہوئے گی۔ ایسا لگدا اے کہ کھمیر سلطنت دے کھمیر بادشاہ سوریاورمان اول نے چامرا دے طاقتور چولاشہنشاہ راجندر چولا اول تو‏ں تامبرینگ بادشاہی دے خلاف امداد د‏‏ی درخواست کيتی۔ راجندر چولہ دے نال سوریاورمن دے اتحاد دے بارے وچ جاننے دے بعد، تامبرینگا سلطنت نے سریویجیا بادشاہ سنگرامہ وجیاٹنگاورمن تو‏ں مدد کيت‏ی درخواست کيتی۔ اس دے نتیجے وچ چولا سلطنت سریویجیہ سلطنت تو‏ں متصادم ہوئے گئی۔ جنگ خمیر سلطنت دے چولا خاندان تے انگور واٹ د‏‏ی فتح تے سری وجیہ سلطنت تے تامبرلنگا بادشاہی دے لئی وڈے نقصان دے نال اختتام پزیر ہوئی۔

فتح

سری وجیا

راجندر چولا اول دے اسٹیل وچ سری وجیا دا تذکرہ اے جدو‏ں پہلے ملکاں نے فتح کيتا۔ تامل کتبہ وچ سری وجیا نو‏‏ں "اس دے زیورات نال ملن والا وکٹ گیٹ" تے "وڈے زیورات دا دروازہ" درج اے جس وچ بیڑے دے قبضے وچ آنے والے پہلے خزانے د‏‏ی حیثیت اے ۔سری وجیا، جس دا ذکر تحریراں وچ اے، کوڈیس نے سری وجیہ بادشاہت تو‏ں تعبیر کيتا اے جو جنوبی سماٹرا دے پالم بانگماں اپنے مرکز تو‏ں راج کردی ا‏‏ے۔

پننائی

پاننائی دے بیڑے دے ذریعہ فتح د‏‏ی جانے والی سرزمین وچ پننہ، اس دے نہانے دے گھاٹاں دے نال ا‏‏ے۔ پانی د‏‏ی شناخت پنائی یا پین دے ناں تو‏ں ہوئی اے، ایہ شمالی سماترا دے مشرقی ساحل اُتے واقع اک شہر اے، دریائے پانائے تے دریائے بارومون دے مشرق وچ واقع ا‏‏ے۔

ملائور

ملائیور، "اس دے مضبوط پہاڑ" دے نال ملانو دے نال اج د‏‏ی ندی وادی بتنگھری وچ واقع جمبی صوبے وچ ملایو دے نال پہچانا گیا اے، جتھ‏ے اس وقت اک مضبوط راج پیدا ہويا سی۔ دوسری تجویز مالائی جزیرہ نما دا جنوبی حصہ اے

مایرودنگم

مایرودنگم جی-لو-ٹنگ د‏‏ی طرح ہی سمجھیا جاندا اے جو سری وجیا دے انحصار وچ چینی مصنف چاؤ جو-کوا نے درج کيتا سی تے اس د‏ی شناخت مالائی جزیرہ نما دے وسط وچ واقع چائے شہر دے نال کيتی گئی ا‏‏ے۔

الانگوسوکا

کتبےآں وچ مذکور الانگوسوکا (لنکاسوکا) د‏‏ی سرزمین جزیرہ نما مالا دے مشرقی ساحل اُتے واقع اے تے خیال کيتا جاندا اے کہ چاو-کوآ د‏‏ی لسٹ وچ مذکورہ صوبہ لنگ-یسو سو کییا د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔

میپپلام

ایپی گرافسٹ وی وینکیا نے مہاپاماسنو‏‏ں ميں ذکر کردہ پفلما شہر دے نال لکھیا ہويا لکھیا ہويا میپ اپلم شناخت کيتا ا‏‏ے۔ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ جگہ لوئر برما دے علاقے تالنگ علاقے وچ واقع ا‏‏ے۔

تالائیتاکولم

خیال کيتا جاندا اے کہ تالائیتاکولمبھی ايس‏ے طرح دا تاکولا اے جس دا تذکرہ بطلیموسنے سنہری چیرسونسی اُتے تجارتی سلطنت دے طور اُتے کيتا سی تے اس د‏ی شناخت کران دے استھمس وچ ترانگ یا جدید دور دے تکوپاشہر تو‏ں ہوئی ا‏‏ے۔

نکاورام

ریکارڈ وچ مذکور نکاکورم د‏‏ی شناخت وینکیا نے جزیرے نیکوبار نال کیندی ا‏‏ے۔

کدرم

اسٹیل وچ جس جگہ کاڈرام (جدید کیدہ ) دا ذکر کيتا گیا اے اس د‏ی شناخت سنسکرت ادب دے کٹھاہ تے کالیگٹھوپارانی دے کدرام تے چینی تریخ دے کیئٹ چھا نال کیندی گئی ا‏‏ے۔

نتائج

جنوب مشرقی ایشیا د‏‏ی ماساں ہندوستان تے جنوب مشرقی ایشیا دے وچکار رابطےآں نو‏‏ں تیز کيتا۔ اس مہم دے نتیجے وچ چین دے نال سفارتی تعلقات استوار ہوئے۔ سونگ شہنشاہ دے دربار وچ پہلی ہندوستانی سفارت راجہ راجہ چولا اول نے 1015 وچ بھیجی سی۔ اس دے بعد دوسری سفارت اس دے بیٹے راجندر چولا اول کيت‏ی سی، 1033 وچ تے تیسری کولوتھونگا چولا اول دا 1077 وچ ۔ چولا سلطنت نے جنوب مشرقی ایشیا اُتے براہ راست حکمرانی قائم نئيں کيت‏ی سی تے انہاں دا خیال سی کہ انھاں نے وقتا فوقتا خراج وصول کيتا ہوئے گا۔

تامل ملک دے تاجراں نے جنوبی مشرقی ایشیا دے مختلف حصےآں اُتے مضبوطی تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں قائم کيتا۔ 1088 وچ برما تے دوسرا سوماترا وچ اک مرچنٹ گلڈ قائم کيتا گیا۔ ہندوستانی مورخ وی آر رامچندر دکشتر نے خیال ظاہر کيتا اے کہ چولہ دور دے تامل تاجراں نو‏‏ں آسٹریلیا تے پولینیشیا دا علم سی۔

نوٹ

کتابیات