راجا ہیرا سنگھ سود دا محل

امرتسر توں بھکھیونڈ نوں جاندی سڑک اُتے جھبال اڈے توں کوئی 2-3 کلومیٹر دی دوری اُتے آباد پنڈ ہیراپور وچ راجا ہیرا سنگھ سود (گوندل) دے عالیشان محلاں دی کھنڈرنما عمارت اج وی موجود اے۔ پنڈ وچ آس-پاس رہندے گھراں والیاں ولوں اس وراثتی دھروہر نوں پوری طرحاں نال سوراں دے واڑے وچ تبدیل کر دتا گیا اے۔ رکھ-رکھائ دی کمی دے چلدیاں قریب 2000 گز زمین اُتے بنے اپروکت دو منزلا محل دیاں ودھیرے کرکے چھتاں اتے دیواراں ڈھیہہ چکیاں ہن اتے اندر جگہ-جگہ ملبے دے ڈھیر لگے ہوئے ہن۔ محل وچ 25 دے قریب سادھارن کمرے اتے کئی ہور وڈے ہال کمریاں سمیت بیٹھکاں موجود ہن۔ نانک شاہی اٹاں نال اسارے گئے اس محل دیاں ودھیرے کرکے کھڑکیاں، دروازے اتے چگاٹھاں غائب کر دتیاں گئیاں ہن۔ محل دی باہری دیوار دے نال موجود چھوٹے کھوہ نوں وی بند کر دتا گیا اے۔

سال 1984 وچ حالات خراب ہون اُتے پنڈ واسیاں دی سرکھیا لئی اپروکت محل وچ عارضی طور اُتے پولیس چوکی وی قایم کیتی گئی سی، جو کئی ورھیاں تک اتھے قایم رہی۔ اس دے بعد اس وچ پنڈ دے اک-دو پریواراں ولوں سفید سور پالن دا کاروبار شروع کر لیا گیا۔ سوراں ولوں پائی گندگی کارن جتھے اس پنڈ وچ کسے بھیانک بیماری دے پھیلن دا خطرہ بنیا ہویا اے، اتھے ہی اتہاس تے وراثت پریمیاں دا اتھے پہنچنا وی مشکل بنیا ہویا اے۔

ہیرا سنگھ سود دے اس محل توں تھوڑھی دوری اُتے اس ولوں بنایا شو مندر وی موجود اے، جس وچ اک وڈا تے خوبصورت پکا تلاب وی بنیا ہویا اے۔ دسیا جاندا اے کہ ایہہ تلاب 20 ہزار روپئے دی لاگت نال تیار کروایا گیا سی، بعد وچ سرکاری فنڈ وچوں 10 ہزار روپئے ہور خرچ کے راجا ہیرا سنگھ ولوں اس دے دوویں پاسے محل دیاں عورتاں دے اشنان لئی پونے اتے مندر دا نواساری کروایا گیا۔ تلاب دے سکّ جان کرکے ہن پنڈ دے بچے اس نوں کھیڈ دے میدان دے طور اُتے استعمال کر راے ہن۔ ایہہ وی دسیا جا رہا اے کہ پہلاں-پہلاں محل توں مندر تک جان لئی سرنگ وی بنائی گئی سی، جو کہ ہن لپت ہو چکی اے۔ راجا ہیرا سنگھ نے امرتسر دے موجودہ کٹڑا کرم سنگھ وچ 50 ہزار روپئے دی لاگت نال اک دھرم شالہ وی بنوائی، جو اج وی چنگی حالت وچ موجود اے۔

زکریوگ اے کہ ہیرا سنگھ سود دا پیؤ جےَ سنگھ سود شیر پنجاب مہاراجہ رنجیت سنگھ دی فوج وچ جمعدار دے اہم عہدے اُتے تعینات سی، بعد وچ ایسٹ انڈیا کمپنی نال ہوئیاں جنگاں وچ لاہور دربار دی ہار ہون اُتے اوہ انگریزی فوج وچ شامل ہو گیا۔ اس نوں نمبر اک پنجاب انیمت گھوڑسوار فوج وچ سر ہینری ڈیلی دے ماتحت رسالدار تعینات کیتا گیا۔ اس دے بعد سن 1855 وچ اس دے پتر ہیرا سنگھ سود نوں اسے دے پیؤ والی رجمینٹ وچ دفعدار دے عہدے اُتے تعینات کردیاں جلدی بعد جماندار بنا دتا گیا۔ سن 1857 دی قومی بغاوت وچ انگریزی فوج ولوں دیسی سپاہیاں دے خلاف اہم کردار نبھاؤن بدلے اس نوں رسالدار دے عہدے اُتے تعینات کردیاں وڈیاں جگیراں دتیاں گئیاں۔ اسے دوران اس نے پرانی مغلشاہی سڑک دے نال لگدی بہت ساری زمین خرید کے اتھے ہیراپور ایسٹیٹ آباد کیتی، جو موجودہ ویلے ہیراپور پنڈ ناں نال جانی جاندی اے۔ دسمبر، 1888 وچ اس نوں سر آکلینڈ کالون ولوں 'راجا' دا خطاب دتا گیا اتے سن 1893 وچ اس دا انتقال ہو گیا۔