دیوندر پال سنگھ بھلر

دوندرپال سنگھ بھلر
سنگھ نوں پولیس افسر لے کے جاندے ہوئے۔
جم	26 مئی 1965 (59 سال)  دیالپورا بھائی کا
وفات
شہریت	بھارتی
پیشہ	جی۔این۔اے۔ کالج لدھیانہ وکھے کیمیکل انجینیئرنگ دے پروفیسر۔

دوندرپال سنگھ بھلر (جم 26 مئی 1965 پنجاب، بھارت وچ) 1993 دے بمب دھماکے دے معاملے وچ اک دوشی اے، جس دی موت دی سزا نوں سپریم کورٹ نے 31 مارچ 2014 نوں عمر قید وچ تبدیل کر دتا اے۔ پیشے وجوں اک کیمیائی انجینیئرنگ پروفیسر وجوں دوندرنے اپنی سزا توں پہلاں لدھیانہ وچ پڑھایا۔ 1993 دے کار بمب دھماکیاں وچ اس نے بھارت دے دہشتگردی اتے بدعنوانی خلاف سرگرمیاں (روکتھام) ایکٹ (ٹاڈا) دے ماتحت دوشی ٹھہرائے جان دے دوشی قرار دتا سی۔ 1993 دے اک کار بمب دھماکے وچ اس نے منندرجیت سنگھ بٹا نوں مارن دا ارادہ کیتا سی اتے اسنوں اک فیصلے نال پھانسی دی سزا سنائی سی۔ اس دے مقدمے اتے سزا نوں ووادپورن منیا جاندا اے۔ اسدی رحم دی پٹیشن اتے دماغی بیماری دے بنیاد اُتے اٹھ سالاں دی غیر-وضاحت اتے بے لوڑی دیری کرکےبھارت دی سپریم کورٹ نے اسدی موت دی سزا نوں عمر قید وچ بدل کے 31 مارچ 2014 نوں قید کر دتی سی۔

جرم

11 ستمبر 1993 نوں نویں دلی دے رائیفوج روڈ اُتے انڈین یوتھ کانگرس دے دفتراں دے باہر کار بمب دھماکے ہوئے، جس وچ 9 لوک مارے گئے۔ رموٹ-کنٹرول کیتے گئے بمب وچآرڈیئیکس نوں وسپھوٹک طور تے استعمال کیتا گیا۔ ادھے-دنے ہوئے بمب دھماکے دے مڈھلے ٹیچیاں دی پچھان خالصتانی وکھوادیاں دےاک مشہور نقاد منیندر سنگھ بٹا وجوں ہوئی، جو اپنی کار وچ یوتھ کانگرس دفتر نوں چھڈّ کے جارہا سی۔ بٹا چھوٹےزخماں دے نالحملے توں بچ گیا۔ حالانکہ، بٹا دے دو باڈیگارڈ مارے گئے سن۔

جانچ دے بعد، بھلر نوں 1993 دے رائیفوج روڈ کار بمب دھماکے لئی ذمہ وار قراردتا گیا۔ بھلر دے سپوٹراں نے دلیل دتی کہ اسنوںخالصتانی لہر دی حمایت لئی اتے 1980 دے دہاکے دوران پنجاب وچ ہوئیاںبے انصافیاں دے خلاف بولن لئی، خاص کرپولیس مقابلیاں، اوپریشن وڈروس اتے 1984 دے دنگیاں دے بعد لاپیؤ ہون والے طالب علماں وچ اسنوں پوری طرحاں نشانہ بنایا گیاسی۔ دوجےپکھ نے دعوہ کیتا سی کہ اوہ وبھاجت وکھوادی تنظیم خالصتان لبریشن فورس دا حصہ سی۔ حالانکہ، اسدا پروار اتے دوست اس داعوے توں انکار کردے ہن۔

مقدمے دے اپیلی پڑائ وچ اوہ 2-1 دی بہو گنتی ولوں دوشی پایا گیا سی۔ موت دی سزا نوں برقرار رکھن والے دو ججاں نے اوس دا اقبال جرم قبول کر لیا۔ حالانکہ، تن ججاں دے بینچ دی پردھانگی والے ججّ نے حالانکہ، دموضوعاں نوں بری کر دتا سی کہ اوہ 1993 دے کار بمب دھماکے وچ شامل ہون دے دوشی نہیں سن اتے بہت زیادہ شکّ پنجاب پولیس دے کتھت قبول دی پرمانکتا اُتے بنیا رہا۔ حالانکہ، دو ہور ججاں نے اس نوں دوشی قرار دتا، اتے "واجب سندیہ توں پرے" ثبوت دے طور تے ایہہ دلیل پیش کیتی جائیگی کہ "پھشٹ نہیں، سلڑائی دی پالنا" بھلر نوں اس دے قبضے دی بنیاد تے ذمہ وار ٹھہرایا گیا؛ پر بچاء پکھ دعوہ کردا اے کہ ایہہ دباء ہیٹھ لیا گیا سی۔

دوندرپال سنگھ بھلر ٹرائل کورٹ دے فیصلے دے خلاف اپیل وچ گئے ہن اتے اوہناں دے پکے ارادے سارے پڑاواں اُتے برقرار ہن۔ اخیر وچ صدر توںمعافی منگی گئی اتے اپنی رحم دی پٹیشن اتے توں اس دے سسوزوپھرینیا توں پیڑت ہونوچ بے حساب دیری دے بنیاد اُتے اس دی منگ کیتی گئی۔

جرمنی لئی اڈان اتے پناہ دی کوشش

بمب دھماکے توں بعد، بھلر دسمبر 1994 نوں جرمنی چلا گیا اتے سیاسی پناہ منگی۔ 1995 وچ جرمن سرکار نے اس دی پٹیشن نوں ردّ کر دتا سی اتے اس نوں اتواد دے الزاماں دا ساہمنا کرن لئی واپس بھارت بھیجیا گیا سی حالانکہ بھلر دے نرپکھّ مقدمے دے بنیاد تے اتے موت دی سزا دے ماتحت نہیں۔ 1995 وچ بھارت واپس آؤن تے بھلر نوں ترنت گرفتار کر لیا گیا اتے دلی وچ کتھت بمب ​​دھماکیاں لئی مقدمہ چلایا گیا۔ اس نوں دہشتگرد منّ لیا گیا اتے اتواد اتے وگھن کاری کریا ایکٹ (ٹاڈا) دے ماتحت مقدمہ چلایا گیا۔ بھلر بیتے دو دہاکیاں توں موت دی سزا اُتے جیل وچ اے جدوں توںجرمن توںبھارت ولّدیش نکالا دتے جان توں بعد اوہناں نوں گرفتار کیتا گیا سی۔

اقبال جرم

دلی دے ایئرفورس دے اہلکاراں ولوں دلی پولیس نوں سونپیا جان اُتے، بھلر نوں نظربند کیتا گیا سی۔ پولیس نے الزام لایا کہ اسنے اک جرم دیمنظوری دی اچھا ظاہر کیتی، جو کہ اک کمپیوٹر تے لکھیگئیسی جدوں بھلر نے گل کیتی سی، پر ادھیکاریاں دے مطابق سیکریٹری کمپیوٹر اُتے اقبالیا بیان نوں سیوَ کرنابھلّ گیا سی۔ دہشتگردی اتے تباہی کاری سرگرمیاں (روکتھام) ایکٹ دے مطابق اقبالیا بیان نوں لکھتی ریکارڈجاں اسدی اک آڈیؤ/ویڈیو ریکارڈ رکھن دی لوڑ اے۔ ٹائیپ کیتے گئے اقراراں دی پرمانکتا نوں عدالتاں وچ شکّ وچ رکھیا جاندااے۔

معافی لئی مہم

یورپی پارلیمنٹ نے اک متا پاس کیتا جس وچ کیہا گیا سی کہ بھارت نوں موت دی سزا ختم کرنی چاہیدی اے اتے بھلر نوں معافی دینی چاہیدی اے۔ ایمنیسٹی انٹرنیشنل نے ایہ کارن وی اٹھایا اے، پھانسی دے خلاف پٹیشناں لئی اک "ترنت اپیل" شروع کیتی اے۔ دلی دے وزیر اعلیٰ اروند کیجریوال نے بھارت دے صدر نوں دوندرپال سنگھ بھلر دی معافی لئی سفارش کیتی سی۔

حوالے