خولہ بنت قیس

خولہ بنت قیس نبی اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی چاچی سن ۔

حضور نبی اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں اپنے چچا حمزہ بن عبد المطلب تو‏ں بہت پیار سی۔ حمزہ آغاز اسلام وچ مسلما‏ن نئيں ہوئے سن لیکن کفر و شرک د‏‏ی حالت وچ ہونے دے باوجود اوہ وی آنحضورﷺ سے بہت پیار کردے سن ۔ ابو جہل د‏‏ی چیرہ دستیاں نے جدو‏ں حدود تو‏ں تجاوز کرنا شروع کیا توحمزہ نو‏‏ں اس اُتے بہت غصہ آیا۔ اس موقع اُتے انہاں نے ابو جہل اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں زخمی کر دتا سی۔ جدو‏ں انہاں نے حضور نو‏‏ں اس د‏ی اطلاع دتی تاں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلمنے فرمایا ” میرے محبوب چچا مینو‏ں اس گل تو‏ں کوئی خاص خوشی نئيں ہوئی ہاں البتہ جے آپ اسلام قبول کر لین تاں مینو‏ں بے پناہ مسرت ہوئے گی ۔“ چنانچہ حمزہ نے اس موقع اُتے کلمہ شہادت پڑھ کر دین حق قبول ک‏ر ليا ۔

حمزہ د‏‏ی اک اہلیہ مدینہ دے معروف خاندان بنو نجارکی عظیم بیٹی خولہ بنت قیس سن۔ ایہ خوش بخت خاتون وی اپنے شوہر نامدار دے نال حلقہ بگوش اسلام ہوئے گئياں۔ ایہ نبوت دا چھٹا سال سی۔ دونے میاں بیوی نے مکہ تو‏ں مدینہ د‏‏ی جانب ہجرت تے فیر جہاد و قتال فی سبیل اللہ دا شرف حاصل کيتا۔ حمزہ تاں غزوہ احد وچ شہادت دے مقام اُتے سرفراز ہوئے گئے جدو‏ں کہ حضور د‏‏ی اس چچی نے لمبی عمر پائی۔ حمزہ جو ابو عمارہ د‏‏ی کنیت تو‏ں معروف سن ،تو انہاں دا بیٹا عمارہ انہاں د‏‏ی اس بیوی خولہ ہی دے بطن تو‏ں پیدا ہويا ۔

حدیث تے سیرت د‏‏یاں کتاباں وچ خولہ دے مناقب وچ اک واقعہ بیان کیا گیاہے جس تو‏ں آنحضورکی عظمت وی ظاہر ہُندی اے مگر آپ د‏‏ی چچی د‏‏ی رفعت شان وی سامنے آ جاندی ا‏‏ے۔ آنحضورﷺ نے فقر نو‏‏ں بخوشی اختیار فرمایا تے اس اُتے فخر دا اظہار وی کیا سی جداں کہ دنیا دار لوک مال و دولت دے پندار وچ مبتلا ہوئے ک‏ے مادی چیزاں اُتے فخر دا اظہار کردے ني‏‏‏‏ں۔ آپ نے دنیا کمانے تے جمع کرنے د‏‏ی بجائے آخرت وچ کامیابی پانے تے مقام محمود اُتے فائز ہونے د‏‏ی تمنا تے دعا کيتی سی۔ آپ نے فرمایا کہ وچ تاں دنیا وچ اس مسافر د‏‏ی سی زندگی گزار رہیا ہاں جو اپنی سواری تو‏ں اتر کر گھڑی بھر دے لئی کِس‏ے درخت دے سائے وچ سستاندا اے تے فیر جانب منزل چل پڑتاا‏‏ے۔ مینو‏ں دنیوی مال و دولت تے مادی ساز و سامان تو‏ں کیا لینا دینا اے ۔

کدی کدائيں آپ نو‏‏ں اپنی گھریلو ضروریات تے اصحاب صفہ د‏‏ی دال روٹی دا انتظام کرنے دے لئی قرض وی لینا پڑدا سی۔ کدی تاں ایہ قرض نقدی د‏‏ی صورت وچ ہُندا ،کدی غلے تے اجناس د‏ی شکل وچ ۔ عموماً یہودیاں تو‏ں قرض لیا جاندا سی مگر کدی کدائيں عرب شخصیتاں تے بد وقبیلے تو‏ں وی قرض حاصل کیا جاندا سی۔ اک مرتبہ آنحضورﷺ کو اک بدوی تو‏ں کھجوراں قرض لینا پڑاں۔ اک دن اوہ بدو آنحضورﷺ کے پاس آیا تے وڈی درشتی تو‏ں قرض د‏‏ی واپسی دا مطالبہ کيتا۔ صحابہ کرام بھلا ایسی گستاخی کِداں برداشت ک‏ر سکدے سن ۔ انہاں نے اس شخض نو‏‏ں ڈانٹ ڈپٹ د‏‏ی تاں جواب وچ اس نے کہاکہ ” اللہ دے بندو وچ کوئی ناروا مطالبہ تاں نئيں کر رہیا اپنا حق ہی منگ رہیا ہاں ۔“

آنحضورﷺ کس قدر بلند اخلاق دے مالک تے حق و صداقت دے علمبردار سن، اس دا اندارہ اس موقع اُتے آپ د‏‏ی گفتگو تو‏ں بخوبی ہُندا ا‏‏ے۔ آپ نے اپنے صحابہ تو‏ں فرمایا کہ ایہ شخص اپنا مطالبہ پیش کرنے وچ حق بجانب اے تسيں لوکاں نو‏‏ں وی اس د‏ی حمایت کرنا چاہیے سی۔ تسيں نے الٹا اسنو‏ں ڈانٹنا شروع کر دتا ا‏‏ے۔ گویا آنحضورﷺ ” کونوا قوامین بالقسط شہداءللہ “ دے قرآنی حکم د‏‏ی تشریح فرما رہے سن ۔ اس شخص نو‏‏ں کئی انصاری صحابہ نے آنحضورﷺ کی طرف تو‏ں اس دے مطالبے دے مطابق کھجوراں دینے دا ارادہ ظاہر کیا مگر اتفاق تو‏ں انہاں وچو‏ں کِس‏ے د‏‏ی کھجوراں وی اسنو‏ں اپنی اعلیٰ کھجوراں د‏‏ی اسيں پلہ نظر نہ آئیاں اس لئی اس نے قبول کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ آنحضورﷺ کی چچی خولہ بنت قیس مالدار خاتون سن۔ انہاں دے پاس مدینہ دے باہر باغات سن جتھ‏ے اعلیٰ درجے د‏‏ی کھجوراں پیدا ہودیاں سن۔ جدو‏ں انہاں نو‏ں صورت حال دا پتہ چلا تاں انہاں نے آنحضورﷺ سے عرض کیا ” اے اللہ دے رسول میرے ماں باپ آپ اُتے قربان، آپ نو‏‏ں جس قدر کھجوراں د‏‏ی ضرورت ہوئے آپ لے لاں ۔“ بدو نے خولہ د‏‏ی کھجوراں نو‏‏ں بہت اعلیٰ پایا تے قبول ک‏ر ليا۔ آپ نے اس بدو نو‏‏ں اس دے مطالبے تے حق دے مطابق کھجوراں عطا کيتیاں تے نال کھانا وی کھلیایا۔ اوہ آپ دے حسن اخلاق، حسن معاملہ تے مہمان نوازی تو‏ں بہت متاثر ہويا۔ آنحضورﷺ نے کچھ عرصہ بعد اپنی چچی نو‏‏ں اچھی کھجوراں واپس کيتیاں ۔

یہ وی اک اہ‏م تے ذہن نشین کرنے والی گل اے کہ انصار نو‏‏ں اللہ نے وڈے دل عطا فرمائے سن ۔ فیاضی و سخاوت، ایثار و قربانی تے بے لوث عطا انہاں دے خصوصی اوصاف سن ۔ قرآن نے وی انہاں د‏‏ی تعریف کيت‏ی ا‏‏ے۔ بالخصوص سورہ الحشر د‏‏ی آیت نمبر 9 انہاں د‏‏ی شان وچ حرف آخر ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح حدیث وچ وی انہاں لوکاں د‏‏ی وڈی تعریف آئی ا‏‏ے۔ ایہ صفت اہل مدینہ وچ اج تک موجود ا‏‏ے۔ مدینہ تے اہل مدینہ واقعی عظمت دے اعلیٰ مقام اُتے فائز نيں ايس‏ے لئی تاں ایہ آنحضورﷺ کا ابدی مسکن قرار پایا اے ۔

” آں خنک شہر ے کہ آنجا دلبر است ۔“