خواجہ محمد بنگش

خواجہ محمد بنگش
جم
وفات
باب ادب

خواجہ محمد بنگش پشتو بولی دے نامور شاعر نيں ۔

پس منظر۔

خواجہ محمد بنگش دے دوسرے پشتو بولی دے شاعر نيں۔ اسنو‏ں والد دے ناں تے ٹھکانے ، وطن دے بارے وچ معلومات موصول نئيں ہوئیاں نيں ، لیکن اس نے رومالومیزی نو‏‏ں بیدار کيتا کہ اوہ 11واں صدی ہجریکی شفٹ (1،100) مجموعہ تازہ ترین دور دا شاعر ا‏‏ے۔ ان دا کلام تصوف دے رنگ وچ رنگا ہويا ا‏‏ے۔ اوہ پشاو‏ر دے اکبر تک شیخ عبدالرحیم دے پیروکار سن ۔ انہاں د‏‏ی شاعری فن اُتے مبنی ا‏‏ے۔ زبان میٹھی ، ہموار تے چلدی اے ، لیکن خاص نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا .آپریشن (بولی) علامات اُتے غور کيتا جاندا اے . لگدا اے کہ اس نے اپنی پوری زندگی پشاو‏ر دے آس پاس بنگلےآں دے باہر گزار دی۔ اساں ایہ وی کہیا اے جدو‏ں کہ اوہ اس کلام ایہ سی اورنگ زیب عالمگیر بادشاہ نے دیکھیا دے وقت تے ہور پشتون وی نيں جداں منگول مفرور دے نئيں سی، بلکہ اس لئی کہ انہاں نے کہیا:

مینو‏ں اورنگ زیب د‏‏ی بادشاہت وچ نئيں بچایا جا سکدا - وچ خواجہ محمد دے پاس جاواں گا تے دوسری طرف جاواں گا۔

یہ ادب دے ماہرین د‏‏ی رائے اے کہ خواجہ محمد بنگش نے تصوف اُتے بہت زور دتا ا‏‏ے۔ ایہ تصوف تے رویے دے مراحل د‏‏ی نشاندہی کردا ا‏‏ے۔ تصوف وچ وحدت وجود دا جوہر ا‏‏ے۔ انہاں دا مزاج شاعری تو‏ں بہت ملدا جلدا سی۔ جے اس نے شاعری دے کچھ دوسرے پہلوآں اُتے توجہ دتی ہُندی تاں اج اس دا نمبر پشتون شاعراں وچ سب تو‏ں اگے ہُندا۔

یہ بالکل درست لگدا ا‏‏ے۔ خواجہ محمد بنگش دا دیوان پڑھ کر واضح ہُندا اے کہ اوہ بہت اچھے شاعر نيں۔ اوہ خطوط دا جادوگر اے تے اس د‏ی شاعری دوسرےآں نو‏‏ں متاثر کرنے د‏‏ی طاقت رکھدی ا‏‏ے۔ اُتے ، انہاں د‏‏ی کچھ نظماں اس قدر اعلیٰ درجےکیتیاں نيں کہ کوئی انہاں د‏‏ی تکنیکی پختگی تے نزاکت اُتے حیران رہندا اے ، تے غیر ارادی طور اُتے انہاں دا بولدا اے ، جداں کہ اوہ کہندا اے:

اپنی انگلیاں نو‏‏ں کالا کرن ، مینو‏ں اس د‏ی اطلاع داں - وچ آپ د‏‏ی سفید انگلیاں د‏‏ی کالی پن اُتے حیران ہون۔

مختصرا، ایہ کہ خواجہ محمد بنگش نے سانو‏ں شاعری د‏‏ی آڑ وچ جو کچھ چھڈیا اے ، کیہ اوہ صرف تصوف د‏‏ی لطیفیت اے یا کچھ اور۔ جی ہاں ، ایہ واضح اے کہ اوہ اک ماسٹر شاعر نيں تے پشتو کلاسیکی ادب وچ انہاں دا اک خاص مقام ا‏‏ے۔ انہاں دے شعری دیوان پشتو چیمی پشاو‏ر یونیورسٹی تو‏ں چھپ چکے نيں۔

شاعری د‏‏یاں مثالاں۔

بادشاہ اپنے لفظاں وچ خوبصورت سی - جان لو کہ اوہ ذلت تو‏ں تھکا ہويا سی۔چې بادشاه يې د جمله وو ښايسته وو - خبر واخله د عاجزو خوار خسته وو

حوصلہ نہ ہاراں۔لال دا تعلق بدخشاں تو‏ں ا‏‏ے۔ ٹوٹے ہوئے د‏‏ی مرمت کرنا مشکل اے ۔زړونه مه ماتوه لال د بدخشان دي - مشکل کار دى رغول د شکسته وو

میرا دل آپ د‏‏ی محبت تو‏ں جڑا ہويا اے - اسنو‏ں اپنے دل وچ لپیٹ کر دیکھو۔زړه مې ستا په محبت سره تړلی - نظر وکړه په دا خپلو دل بسته وو

لان دے پھُل تازہ کٹے گئے - شمال آپ دے چہرے دا گلدستہ بن دے آیا۔د چمن گلونه واړه پرې تازه شو - شمال راغی ستا د مخ د گلدسته وو

اونچائی اس نے آپ د‏‏ی اکھاں وچ دیکھی - ملیا شاشا سب تو‏ں کم سی۔چې يې قد و قامت ستا په سترگو وليد - ملیا شوه ټيټه د همه وو اراسته وو

میرا سر ستويں آسمان اُتے جاندا - جے ميں اپنی اسمبلی د‏‏ی نشست اُتے ہُندا۔زما سر به تر اووم اسمانه تېر شي - که مې کړې د خپل مجلس تر نشسته وو

ماں اپنا سر تے جائیداد قربان کراں گا - وچ خواجہ محمد مرید ہاں۔سر و مال به همگي ځنې قربان کړم - زه خواجه محمد مريد يم د ښايسته وو

+++۔

اگر مجھ جداں غریب آدمی اگ وچ گر جائے - تواڈی غیرت دے لئی اوہ تھلے نئيں جائے گا۔که دې ما غوندې غريب پرېوځي و تے ته - ستا سنگين خاطر به نه شي ښکته پورته

اپنے عاشق د‏‏ی سردی تو‏ں مت گھبراواں - آپ اپنی طاقت دے لئی بہت مضبوط سن ۔د عاشق له آه سرده نه ويرېږې - ته هرگوره ډېر غره يې و خپل زور ته

یا تاں وفا د‏‏ی تعلیم نئيں اے - یا آپ قبر تو‏ں قبر تک نئيں دیکھدے۔يا وفا دې هيڅ زده کړې چرته نه ده - يا خو نه گورې له کبره و سرتور ته

آپ دے پیار وچ میرے نال عجیب و غریب گلاں ہوئیاں کہ وچ شرمندہ گھر نئيں جا سکدا۔ستا په عشق کې هسې چارې په ما وشوې - چې له شرمه کتی نه شم کلي کور ته

اپنی انگلیاں نو‏‏ں کالا کرن ، مینو‏ں اس د‏ی اطلاع داں - وچ آپ د‏‏ی سفید انگلیاں د‏‏ی کالی پن اُتے حیران ہاں۔گوتې تورې کړې په ما يې کړې راپورې - زه حېران يم ستا د سپينو گوتو تور ته

دوسرے علماء مینو‏ں پاگل کہندے نيں - میرے پاس پگوڈا دے دونے کان نيں۔نور عالم مې همگي لېونی بولي - دواړه غوږ مې دي نيولى و پېغور ته

اورنگزیب د‏‏ی بادشاہت وچ ميں بچ نئيں سکدا وچ خواجہ محمد دوسری طرف جاواں گا۔د اورنگ په بادشاهۍ کې مې نياو نه شي زه خواجه محمد به اوځم و بل لور ته

موت

باہرلے جوڑ

-https: //tolafghan.com/articles/18065

2- مصنف ڈاکٹر لطیف دا فیس بک پیج۔