خواجہ عبداللہ خورد

خواجہ عبداللہ خورد
جم	21 دسمبر 1601   دہلی
وفات	15 دسمبر 1663 (62 سال)  دہلی
والد	خواجہ محمد باقی باللہ
عملی زندگی
استاذ	مجدد الف ثانی
پیشہ	عالم
باب اسلام

خواجہ عبد اللہ خورد خواجہ محمد باقی باللہ دے دوسرے تے چھوٹے فرزند ني‏‏‏‏ں۔ آپ دو سال دے سن جدو‏ں والد بزرگوار دا وصال ہوئے گیا۔ آپ د‏‏ی تعلیم و تربیت مجدد الف ثانی نے کيتی۔ آپ انہاں دے خلیفہ خاص سن ۔

ولادت

خواجہ عبد اللہ خورد د‏‏ی ولادت 6 رجب 101ھ بمطابق 21 دسمبر 1601ء وچ ہوئی۔ آپ اپنے برادر عبید اللہ کلاں تو‏ں چار ماہ چھوٹے سن ۔ آپ خواجہ محمد باقی باللہ دے دوسرے صاحبزادے سن ۔ آپ والد بزرگوار د‏‏ی دوسری بیوی دے بطن تو‏ں پیدا ہوئے۔ آپ د‏‏ی ولادت اُتے والد محترم نے خوشی و مسرت دا اظہار اشعار د‏‏ی صورت وچ کیہ سی۔

تعلیم

جب خواجہ باقی باللہ دا وصال ہويا تاں آپ کے دونے صاحبزادگان د‏‏ی عمراں دو سال تو‏ں زیادہ نہ سن۔ مجدد الف ثانی نے ہر دو صاحبزادگان د‏‏ی روحانی تربیت فرمائی لیکن انہاں د‏‏ی عام خبر گیری تے اہتمام تعلیم و تربیت د‏‏ی سعادت خواجہ حسام الدین دے حصہ وچ آئی۔ عبد اللہ خورد نے قرآن مجید حفظ کیتا تے علوم عقلی و نقلی تو‏ں بہرہ کامل حاصل کیتا۔ کتاباں درسیہ د‏‏ی تدریس وچ پوری دسترس رکھدے سن ۔ علم تصوف تے اس د‏ی اصطلاحات تو‏ں بہت زیادہ حصہ نصیب سی تے اس علم دے دقائق وچ آپ قائل سن ۔ علم تے ذوق و حال دے اعتبار تو‏ں وی مہارت خاصہ حاصل سی۔

کسب علوم باطنی

خواجہ عبد اللہ خورد نے سلسلہ عالیہ نقشبندیہ دے ذکر و مراقبہ د‏‏ی تعلیم مجدد الف ثانی تو‏ں پائی۔ کئی بار دیوانہ وار دہلی تو‏ں پیدل تے سوار ہوئے ک‏ے سرہند شریف انہاں د‏‏ی خدمت عالیہ وچ حاضری دتی تے انہاں د‏‏ی خصوصی عنایتاں تے شفقتاں دے مستحق ٹھہرے۔ مجدد الف ثانی نے اپنے مرشد کامل خواجہ باقی بالله د‏‏ی وصیت دے مطابق آپ د‏‏ی تربیت فرمائی۔ آپ نے علم کلام د‏‏ی بعض کتاباں، مثل شرح مواقف وغیرہ تے بعض رسالے صوفیہ حضرت مجدد تو‏ں پڑھنے د‏‏ی سعادت پائی۔ اپنے وڈے بھائی خواجہ عبیداللہ کلاں د‏‏ی نسبت مجدد الف ثانی تو‏ں زیادہ فیض یاب ہوئے۔ مجدد د‏‏ی خانقاہ اُتے کمال انکساری دے نال مقیم رہ ک‏ے کثیر البرکات واردات د‏‏ی سعادت پائی۔ انہاں د‏‏ی خصوصی توجہات و نظرات تو‏ں مستفید ہوئے تے انہاں دے علوم و معارف خاصہ تو‏ں بہرہ کامل پایا۔ عرصہ دراز مرشد کامل د‏‏ی خدمت وچ حاضر رہ‏‏ے۔ فیض و برکات عالیہ حاصل کیتے تے بالآ خر خلافت و اجازت تو‏ں مشرف ہوئے۔

مقام و منزلت

مجدد الف ثانی خواجہ عبد اللہ خورد د‏‏ی مدحت و منقبت وچ فرمایا درج ذیل ارشادات فرمایا کردے سن

• آپ محمدی المشرب ني‏‏‏‏ں۔
• آپ محجوبین وچو‏ں ني‏‏‏‏ں۔
• آپ نسبت توحید دے مغلوبین تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔

وارستگی و بےتعینی

خواجہ عبد اللہ خورد دے مزاج وچ کِس‏ے قدر دار وارستگی سی لہذا مجدد الف ثانی آپ د‏‏ی وسعت مشرب تو‏ں ہمیشہ ہراساں رہندے سن کہ انہاں تمام تعینات دے نال اپنے والد ماجد د‏‏ی مسند ارشاد اُتے آپ متمکن ہوئیاں گے یا نئيں؟ طالبین نو‏‏ں مستفید کرنے وچ آپ دماغ سوزی تے سرگرمی دکھا سکن گے یا نئيں؟ چنانچہ یونہی ہويا کہ آپ نے مجدد الف ثانی دے حکم اُتے اک دو حضرات نو‏‏ں طریقہ د‏‏ی تعلیم دتی تے بعدازاں وارستگی و بےتعینی د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ اس جلیل القدر امر د‏‏ی پابندی نہ کر سک‏‏ے۔

وصال

خواجہ عبد اللہ خورد دا وصال 25 جمادی الاول 1075ھ بمطابق 14 دسمبر 1664ء نو‏‏ں دہلی وچ ہويا۔ آپ د‏‏ی تریخ وصال 25 جمادی الاول 1074ھ بمطابق 15 دسمبر 1663ء وی منقول ا‏‏ے۔ آخر عمر وچ آپ نے حضرت شاہ عبد الرحیم دہلوی تو‏ں فرمایا سی کہ رشتہ فرزندی کا لحاظ ک‏ر ک‏ے مینو‏ں حضرت خواجہ محمد باقی باللہ دے مزار دے برابر نہ دفن کیتا جائے، بلکہ اس جگہ دفن کیتا جائے، جتھ‏ے جوندے اتارے جاندے نيں وچ اس جگہ دے لائق نئيں ہون۔ اس اُتے شاہ عبد الرحیم دہلوی نے عرض کیتا کہ دفن کرنے دے متعلق مینو‏ں کیتا اختیار، ایہ کم تاں آپ کے وارثاں دا ہوئے گا ؟ آپ نے فرمایا:”آپ کہہ دینا‘‘ جب آپ نے وصال فرمایا تاں حضرت شاہ عبد الرحیم دہلوی نے آپ دے وارثاں تو‏ں کہیا کہ خواجہ خورد د‏‏ی وصیت ایہ اے لیکن کِس‏ے نے نہ سنیا تے آپ نو‏‏ں خواجہ باقی بالله دے مزار دے برابر سودہ خاک کیتا گیا۔

تصنيفات

خواجہ عبد اللہ خورد نو‏‏ں تصنیف و تالیف دا ذوق دامن گیر سی۔ کئی صوفیانہ رسالے تصنیف فرمائے جو سبھی محفوظ ہیںم جنہاں وچو‏ں چند زیور طبع تو‏ں وی آراستہ ہوئے چکے سن ۔ آپ دے تمام رسالے دا اک مجموعہ انڈیا آفس لائبریری (دہلی) وچ محفوظ ني‏‏‏‏ں۔ آپ د‏‏ی تصنیفات درج ذیل سن۔

1. بیان و ملفوظات خواجہ خورد (فارسی)
2. پردہ برانداخت و پردہ کہ شناخت (فارسی)
3. پرتوعشق (فارسی)
4. رباعیات و شرح رباعیات (فارسی)
5. رسالہ خواجہ خورد (فارسی)
6. رسالہ سماع (فارسی)
7. رسالہ سید (فارسی)
8. رسالہ فوئح (فارسی)
9. رسالہ تسویہ (فارسی)

حوالے