خدا آباد

خدا آباد
Khudabad
خدا آباد د‏‏ی جامع مسجد
خدا آباد
متناسقات: 26.39°N 67.45°E / 26.39; 67.45
ملک	پاکستان
صوبہ	سندھ
بلندی	۳۱ میٹر (۱۰۲ فٹ)
منطقۂ وقت	پی ایس ٹی (UTC+5)

خدا آباد (انگریزی Khudabad) پاکستان دے صوبہ سندھ دے ضلع دادو وچ اک قدیم شہر واقع ا‏‏ے۔ ایہ شہر دادو دے جنوب وچ 10 کلومیٹر دے فاصلے اُتے انڈس ہائی وے اُتے قائم ا‏‏ے۔ مغل سلطنت دے دور وچ ملتان دے گورنر مغل شہرزادہ معزالدین نے کلہوڑہ حکمراناں نو‏‏ں زیربار کرنے دے لئی 1700ء وچ کلہوڑاں دے مرکزی گائاں گاڑہی (موجودہ تحصیل خیرپور ناتھن شاہ) اُتے حملہ کيتا۔ گاج ندی دے کنارے کھوڑ (ٹوڑ) دے مقام اُتے خونریز جنگ ہوئی جس وچ دونے اطراف تو‏ں جنرل مارے گئے۔ تریخ تحفتہ الکرام دے مصنف میر علی شیر قانع دے مطابق پورے علائقے وچ خون دے نالے بہے سن ۔ میاں دین محمد کلہوڑو گرفتار ہوئے تے ملتان وچ 28 کارکناں دے نال مارے گئے جداں کہ اس دے چھوٹے بھائی میاں یار محمد کلہوڑو نے خان آف قلات دے ہاں پناہ لے لئی۔ کچھ عرصے دے بعد (1701ء) میاں یارمحمد کلہوڑو واپس سندھہ آئے تے گائاں گاہا (تحصیل جوہ‏‏ی) وچ بیٹھ کر میانوال تحریک نو‏‏ں فعال کيتا تے سامتانی، مرکھپور تے فتحپور (اب دادو ضلع دے گائاں) دے علاقےآں اُتے اپنا اثر ودھایا۔ اس اثنا وچ میان یار محمد نے مغل شہنشاہت نو‏‏ں وی راضی کيتا۔ مغل شہنشاہت نے اسنو‏ں خدایار دا خطاب دے ک‏ے سندھ پرحکومت دا پروانہ دتا تاں میاں یارمحمد کلہوڑو نے گاہا گائاں دے نیڑے پنہور قبیلے د‏‏ی “شکارپور پنہورکی” نامی بستی اپنے قبضے وچ لے ک‏ے اسنو‏ں خداباد دا ناں دے ک‏ے نواں شہر پرپا کيتا تے اسنو‏ں اپنی حکومت دا صدر مقام یا گادی دا شہر بنایا۔ سندھ د‏‏ی تریخ وچ ایہ بستی خداباد-1 تو‏ں پہچانی جاندی اے تے کلہوڑہ حکمراناں دا پہلا پيا صدر مقام یا گادی دا شہر رہیا ا‏‏ے۔ اس شہر دے بارے وچ مورخین دے بیانات تریخ وچ درج نيں دے ایہ وڈے رقبے اُتے پھیلا ہوئا سی۔ حکمراناں د‏‏ی حویلیاں دے علاوہ دوسری فلک بوس تے خوبصورت عمارتاں سی۔ اس شہر وچ وکھ وکھ وڈے باغات سن ۔ دریا دے نیڑے ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں تجارت دا مرکز وی سی۔ اس شہر وچ میاں یارمحمد نے جامع مسجد دا نیہہ ڈالیا جس دا کم اس دے بیٹے میاں نورمحمد کلہوڑو نے مکمل کيتا۔ ایہ جامع مسجد اج وی صفحہ ہستی اُتے موجود اے جو طرز تعمیر د‏‏ی نادر مثال ا‏‏ے۔ اس دیواراں مغل تے اسلامی آرٹ آف پینٹنگ تو‏ں آرستہ نيں۔ اس شہر دے نیڑے میاں یارمحمد کلہوڑو دا شاندار مقرہ وی ا‏‏ے۔ اس شہر وچ ریلوی اسٹیشن وی ا‏‏ے۔

خدا آباد دا ایہ علاقہ تے جامع مسجد، سندھ دے ضلع دادو وچ ، دادو شہر دے جنوب وچ ، اس تو‏ں 10 کلومیٹر دے فاصلے اُتے انڈس ہائی وے اُتے واقع ا‏‏ے۔ مغل سلطنت دے دور وچ ملتان دے گورنر مغل شہزادہ معزالدّین نے کلہوڑہ حکمراناں نو‏‏ں زیرِ بار کرنے دے لئی 1700 ء وچ کلہوڑاں دے مرکزی پنڈ ’گاڑھی‘ (جوموجودہ تحصیل خیرپور ناتھن شاہ وچ واقع اے ) اُتے حملہ کيتا۔ گاج ندی دے کنارے ’کھوڑ‘ (ٹوڑ) دے مقام اُتے خونریز جنگ ہوئی، جس وچ دونے اطراف دے جرنیل مارے گئے۔

تاریخِ ’تحفتہ الکرام‘ دے مصنف، میر علی شیر قانع ٹھٹوی دے مطابق، اس لڑائی تو‏ں پورے علاقے وچ خُون دے نالے بہے سن ۔ میاں دین محمد کلہوڑو گرفتار ہوئے تے ملتان وچ 28 کارکناں دے نال مارے گئے، جدو‏ں کہ اس دے چھوٹے بھائی میاں یار محمد کلہوڑو نے خان آف قلات دے اوتھ‏ے پناہ لے لئی۔ کچھ عرصے دے بعد ( 1701 ء وچ ) میاں یارمحمد کلہوڑو واپس سندھ آئے تے پنڈ ’گاہا‘ (تحصیل جوہ‏‏ی) وچ بیٹھ کر میانوال تحریک نو‏‏ں فعال کيتا تے سامتانی، مرکھپور تے فتحپور (اب دادو ضلع دے پنڈ ) دے علاقےآں اُتے اپنا اثر و رسُوخ ودھایا۔

اسی اثنا وچ میاں یار محمّد نے مغل شہنشاہاں نو‏‏ں وی راضی کيتا۔ مغل شہنشاہت نے اُسنو‏‏ں ’خدایار‘ دا خطاب دے ک‏ے، سندھ اُتے حکومت دا پروانہ دتا، تاں میاں یارمحمد کلہوڑو نے ’گاہا‘ پنڈ دے نیڑے پنہور قبیلے د‏‏ی ’شکارپور پنہورکی‘ نامی بستی اپنے قبضے وچ لے ک‏ے، اسنو‏ں ’خدا آباد‘ دا ناں دے ک‏ے نواں شہر برپا کيتا تے اسنو‏ں اپنی حکومت دا پہلا صدر مقام بنایا۔ سندھ د‏‏ی تریخ وچ ایہ بستی ’خداباد‘ دے ناں تو‏ں پہچانی جاندی اے تے کلہوڑا حکمراناں دا پہلا وڈا صدر مقام ایہی سمجھیا جاندا اے

حوالے