"<span lang="ur">ابو معشر نجیع سندھی</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
لیک ۱ –
{{خانہ معلومات شخصیت/عربی}}
[[فائل:Translation of Albumasar Venice 1515 De Magnis Coniunctionibus.jpg|thumb||آپ دی اک کتاب دا لاطینی ترجمہ وینس اٹلی, 1515.]]'''ابو معشر نجیع سندھی''' [[برصغیر]] دے اولین محدثین وچوں سن جو [[سندھ]] نال تعلق رکھدے سن تے عرباں دے ہتھوں فتح سندھ دے بعد مسلمان ہوئے سن ۔ آپ [[مدینہ]] وچ کثیر عرصے رہے لہذا مدنی وی کہلاندے نيں۔ اپنے زمانے وچ فن مغازی و سیر دے امام سن تے مورخین آپ نوں انہاں بذرگان وچ شمار کردے نيں جنھاں نے اول اول اس فن دی ابتدا دی آپ دی وفات 170 ھ وچ ہوئی تے کہندے نيں کہ جنازے وچ خلیفہ ہارون رشید وی شامل ہوئے۔ قاضی عبد الکریم سمعانی نے آپ دا مختصر ذکر اپنی کتاب '''الانساب''' وچ کیتا اے۔
{{short description|Sindhi Muslim scholar of hadith}}
{{Infobox religious biography
|era = [[اسلامی عہد زريں]]
|image = File:Translation of Albumasar Venice 1515 De Magnis Coniunctionibus.jpg
|caption = Translation into [[لاطینی زبان]] of a work of Albumasar ''De Magnis Coniunctionibus'' ("Of the great [[Conjunction (astronomy and astrology)|conjunctions]]"), [[وینس]], 1515.
|name = Abu Ma'shar Al-Sindi <br /> ابو معشر نجیع سندھی
|title =
|religion = [[اسلام]]
|birth_place = Sind, Umayyad Caliphate (now [[پاکستان]], [[سندھ]] province)
|death_date = 170 AH (786 AD)
|death_place = [[بغداد]], Abbasid Caliphate
|ethnicity = [[سندھ]]ی
|region = [[خلافت عباسیہ]]
|Maddhab =
|creed = [[اہل سنت]]
|main_interests = [[حدیث]], [[سیرت نبوی]], [[فقہ]]
|occupation = [[علماء]]
|notable_ideas =
|works =
|influences =
|influenced = Abu Abdul Malik Sindhi
}}
{{Sunni Islam}}
[[فائل:Translation of Albumasar Venice 1515 De Magnis Coniunctionibus.jpg|thumb|آپ دی اک کتاب دا لاطینی ترجمہ وینس اٹلی, 1515.]]'''ابو معشر نجیع سندھی''' بر صغیر دے اولین محدثین وچوں سن جو سند ھ نال تعلق رکھدے سن تے عرباں دے ہتھوں فتح سندھ دے بعد مسلمان ہوئے سن ۔ آپ مدینہ وچ کثیر عرصے رہے لہذا مدنی وی کہلاندے نيں۔ اپنے زمانے وچ فن مغازی و سیر دے امام سن تے مورخین آپ نوں انہاں بذرگان وچ شمار کردے نيں جنھاں نے اول اول اس فن دی ابتدا دی آپ دی وفات 170 ھ وچ ہوئی تے کہندے نيں کہ جنازے وچ خلیفہ ہارون رشید وی شامل ہوئے۔ قاضی عبد الکریم سمعانی نے آپ دا مختصر ذکر اپنی کتاب '''الانساب''' وچ کیہ اے ۔وہ سندھی الاصل سن ،لیکن انہاں دے علم وفضل دی بنا اُتے عرب ہونے دا دھوکہ ہُندا تھا؛چنانچہ خود انہاں دی زندگی وچ انہاں دے عرب اورغیر عرب ہونے دی بحث چھڑ گئی سی، اک مرتبہ کسی نے انہاں نوں یمنی کہیا تاں فوراً اس دی تردید دی اورفرمایا:
ولاء فی بنی ھاشم احب الی من نسبی فی بنی حنظلہ
<ref>(تریخ بغداد:۱۳/{{lang|ur|۴}}۲۸)</ref>بنو ہاشم دے غلاماں وچ ہونا میرے نزدیک زیادہ محبوب اے بہ نسبت اس دے کہ بنو حنظلہ میرا نسب ہوئے۔
خطیب بغدادی نے خود انہاں دے صاحبزادے محمد دا ایہ قول نقل کيتا اے کہ،میرے والد سندھی سن ،عرب وچ مدت تک رہنے دے باوجود بولی وچ سندھیت دا اثر آخر وقت تک باقی رہیا؛چنانچہ اوہ بعض عربی حروف نوں صحیح طور اُتے تلفظ کرنے اُتے قادر نہ سن، مثلاً کعب نوں ہمیشہ قعب کہیا کردے سن ،ابو نعیم کہندے نيں:
کان ابو معشر سندیاً وکان رجلاً لکن یقول حدثنا محمد بن قعب یرید ابن کعب۔
<ref>(کتاب الانساب:۳۱۳،ونزہۃ الخواطر:۱/{{lang|ur|۴}}۵)</ref>تلفظ صحیح نہ سی،وہ حدثنا محمد بن قعب کہندے سن تے قعب توں کعب مراد ہُندی تھی
=== ابتدائی حالات ===
ابو معشر دے ابتدائی حالات دے بارے وچ کچھ معلوم نئيں،صرف اِنّا پتہ چلدا اے کہ سندھ دی کسی جنگ وچ جو مسلماناں تے سندھیاں وچ ہوئی تھی،گرفتار ہوکے حجاز گئے،اوتھے بنی مخزوم دی اک عورت نے خرید کر مکاتب بنالیا،کچھ عرصہ دے بعد خلیفہ مہدی دی ماں نے رقمِ کتابت ادا کرکے آزاد کردتا <ref>(طبقات ابن سعد:۵/۳۰۹)</ref> مدینہ وچ عرصہ تک رہنے دی وجہ توں مدنی وی مشہور نيں۔
=== تحصیلِ علم ===
ابو معشر دی زندگی دا کافی حصہ متعدد خانداناں وچ غلامی کردے گزریا ،لیکن ایسا معلوم ہُندا اے کہ انہاں دے مالکاں نے انہاں نوں تحصیل علم دے پورے مواقع بہم پہنچائے، اس طرح اوہ مدینہ منورہ اورہور تھانواں دے چشمائے علم توں سیراب ہوئے تے علمِ حدیث مغازی تے فقہ وچ کمال پیدا کيتا بالخصوص فنِ مغازی وچ انہاں دا پایہ درجہ امامت تک پہنچیا ہويا اے۔
ابو معشر دے شیوخ وچ درجِ ذیل ممتاز ناں ملدے نيں۔
محمد بن کعب القرظی،نافع مولیٰ بن عمر،سعید المقبری،محمد بن المکندر،ہشام بن عروہ،ابی بردہ بن ابی موسیٰ،موسیٰ بن یسار، محمد بن قیس
<ref>(تریخ بغداد:۱۳/{{lang|ur|۴}}۲{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}،وتہذيب التہذيب:۱۰/{{lang|ur|۴}}۲۰)</ref>
حافظ ابن حجر نے مشہور تابعی سعید بن المسیب نوں وی انہاں دے شیوخ وچ شمار کرایا اے ،لیکن ایہ صحیح نئيں اے، انہاں دے استاذ سعید بن المسیب نئيں،سعید المقبری سن ،علامہ ذہبی نے اس حقیقت نوں واضح کردتا اے۔
<ref>(تذکرۃ الحفاظ:۱/۲۱۲)</ref>
=== تلامذہ ===
ابو معشر دے حلقہ درس توں جو طالبانِ علم فارغ ہوکے نکلے انہاں دی تعداد بے شمار اے، جس وچ بوہت سارے جلیل القدر ائمہ اورعلماء دے ناں ملدے نيں،چند مشہور اسمائے گرامی حسب ذیل نيں:
سفیان ثوری،یزید بن ہارون ،محمد بن عمر الواقدی،محمد بن بکار، عبدالرزاق، ابو نعیم، لیث بن سعد، وکیع بن الجراح،سعید بن منصور۔
<ref>(تہذيب التہذيب:۱/{{lang|ur|۴}}۲۰،وتریخ بغداد:۳/{{lang|ur|۴}}۲{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}})</ref>
=== علم وفضل ===
ابو معشر فنِ مغازی وسیر دے علاوہ دوسرے علوم وچ وی بلند پایہ سن ،خطیب دا قول اے کہ اوہ فنِ مغازی دے سب توں زیادہ واقف کار سن ۔
<ref>(ایضاً:{{lang|ur|۴}}۲۹)</ref>
علامہ ذہبی نے لکھیا اے کہ اوہ حافظہ دی کمزوری دے باوجود علم دا مخزن سن <ref>(تذکرۃ الحفاظ:۱/۲۱۲)</ref>بکر بن خلف دا بیان اے کہ ميں نے انہاں توں زیادہ فصیح آدمی نئيں دیکھیا۔
=== ائمہ دی رائے ===
ابو معشر دے علم وفضل نوں تمام ائمہ وعلماء نے سراہا اے ؛چنانچہ محدِّ ث عمر بن عوف اپنے تلامذہ دے سامنے ابو معشر دے متعلق ہشیم دا ایہ قول نقل فرمایا کردے سن کہ
مارأیت مدنیاً یثبہ ولا الیس منہ ميں نے انہاں دے جداں فہیم وذکی مدنی نئيں دیکھیا۔
ابو حاتم بیان کردے نيں کہ امام احمد بن حنبل ابو معشر نوں پسند کردے سن اورفنِ مغازی وچ انہاں دی بصیرت دے قائل سن، وچ انہاں توں روایت کردے ہوئے ڈردا سی،حتیٰ کہ ميں نے امام احمد نوں اک شخص دے واسطہ توں ابو معشر توں روایت کردے دیکھیا تاں ميں نے وی انہاں توں روایت حدیث دے بارے وچ اپنے مسلک وچ وسعت پیدا کرلئی <ref>(رہتل :۱۰/{{lang|ur|۴}}۲۰)</ref>سیرو مغازی وچ انہماک دی وجہ توں بعض ائمہ نے انہاں دی تضعیف دی اے، ابن معین دا قول اے ،وہ ضعیف نيں، مگر زہد و رقاق دی حدیثاں نقل کيتی جاسکدی نيں <ref>(ایضاً:{{lang|ur|۴}}۲۱)</ref>ابو حاتم توں دریافت کيتا گیا کہ کیہ ابو معشر ثقہ نيں؟ فرمایا نیک شخص نيں،گو روایت حدیث وچ کمزور نيں مگر سچے نيں۔
امام بخاری ومسلم نے اس ضعف دی بنا اُتے صحیحین وچ انہاں دی کوئی روایت نئيں لی اے، امام بخاری نے تریخ صغیر وچ انہاں دا شمار ضعفاء وچ کیہ اے <ref>(تریخ صغیر:۱۹۲)</ref>ابوداؤد اورنسائی نے وی تضعیف دی اے ،لیکن علامہ نسائی اپنی سنن وچ ابو معشر دی روایت توں حجت لیائے نيں <ref>(تذکرۃ الحفاظ:۱/۲۱۲)</ref> لیکن اس دے باوجود ابو معشر پایۂ اعتبار توں بالکل ساقط نئيں نيں، ابن عدی نے بصراحت بیان کيتا اے کہ ائمہ ثقات نے انہاں دی روایتاں قبول کيتی نيں۔
حدث عنہ الثقات مع ضعفہ یکتب حدیثہ
<ref>(تہذيب التہذيب:۱۰/{{lang|ur|۴}}۲۰)</ref>
ثقات نے انہاں توں روایت کيتی اے ضعف دے باوجود انہاں دی حدیثاں لکھی جاسکدیاں نيں۔
استوں علاوہ عبدالرحمن بن مہدی جو جرح وتعدیل دے شہرہ آفاق امام نيں،وہ وی ابو معشر توں روایت کردے نيں،اس دی وجہ ایہ اے کہ نفس متن دی حدیث دی یاداشت وچ ابو معشر دا حافظ کمزور نئيں ؛بلکہ واقعہ ایہ اے کہ سلسلہ اسناد دے یاد رکھنے وچ انہاں توں غلطیاں ہوجاندیاں نيں پھردوسری گل ایہ کہ انہاں دا حافظہ عمر دے آخری ایام وچ کمزور ہويا سی، جداں کہ بغدادی نے تصریح دی اے کہ
کان ابو معشر تغیر پہلے انہاں یموت
<ref>(تریخ بغداد:۱۳/{{lang|ur|۴}}۲۹)</ref>
موت توں کچھ پہلے ابو معشر وچ تبدیلی آ گئی تھی
اس لئی اس نقص دے پیدا ہونے توں پہلے دی روایتاں مقبول اورقابلِ حجت نيں۔
=== بغداد وچ آمد اوروفات ===
خلیفہ مہدی انہاں دے علم وفضل دا وڈا قدردان سی، انہاں توں اس دی انسیت دی اک خاص وجہ ایہ سی کہ اوہ اس دی ماں دے غلام رہ چکے سن، اک مرتبہ حج دے موقعہ اُتے دونے دا نال ہوگیا،مہدی نے انہاں دی قدر افزائی دی اورحکم دتا کہ اوہ شاہی خیمہ وچ بلائے جاواں تے اس قافلہ دے لوک انہاں توں فقہ حاصل کرن ،فیر مہدی نے انہاں دی خدمت وچ اک ہزار دینار دا تحفہ پیش کیا،اس دے بعد اوہ انہاں نوں ۱{{lang|ur|۶}}۰ ھ وچ اپنے ہمراہ مدینہ توں بغداد دلایا تے تعلیم دی خدمت انہاں دے سپرد دی اس دے بعد اوتھے مستقل قیام اختیار کرلیا اوررمضان ۱{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۰ ھ وچ رحلت فرمائی <ref>(شذرات الذہب:۱/۲{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۸ ، العبر فی خبر من غبر:۱/۲۵۸)</ref> خلیفہ وقت ہاراں الرشید نے جو ايسے سال تخت نشین ہويا سی نماز جنازہ پڑھائی بغداد دے مقبرہ کبیر وچ مدفون ہوئے۔
<ref>(الانساب للسمعانی ورق:۳۱۳ طبع قدیم)</ref>
=== اولاد ===
صرف اک صاحبزادے محمد بن ابی معشر سن ،اپنے والد دی طرح اوہ وی صاحب علم و فضل سن تے مشہور محدث ابو ذئب دے محبوب تلامذہ وچ انہاں دا شمار ہُندا سی،ترمذی وغیرہ نے انہاں توں روایت کيتی اے ،ابو معشر دی کتاب المغازی انہاں ہی دی روایت کيتی ہوئی اے، انہاں دی ثقاہت اُتے تمام ائمہ متفق نيں:۹۹ سال دی عمر وچ ۲{{lang|ur|۴}}{{lang|ur|۴}} ھ وچ وفات پائی۔
=== تصنیف ===
ابو معشر صاحبِ لکھتاں وی سن، ابن ندیم نے ولہ من الکتب لکھیا اے جس توں خیال ہُندا اے کہ انہاں دی تصنیفات اک توں ودھ نيں لیکن صرف کتاب المغازی ہی دا پتہ ملدا اے۔
خلیلی دا بیان اے کہ ائمہ انہاں دی تریخ توں استدلال کردے نيں، اس بیان توں بظاہر ایسا خیال ہُندا اے کہ فنِ تریخ وچ وی انہاں دی کوئی تصنیف اے ،لیکن دراصل ایہ اک ہی کتاب اے جس نوں خلیلی تریخ اورابن ندیم کتاب المغازی کہندے نيں،متقدمین دے نزدیک مغازی،سیر اورتریخ اک ہی فن سمجھے جاندے سن، ابن ندیم لکھدے نيں:
عارف بالاحداث والسیر واحد المحدثین ولہ من الکتب کتاب المغازی
<ref>(اللسٹ:۱۳{{lang|ur|۶}})</ref>
وہ تریخ وسیر دے عارف اورمحدث سن انہاں دی کچھ کتاباں نيں جنہاں وچوں اک کتاب المغازی اے۔
علامہ شبلی نعمانی نے مقدمہ سیرت وچ ابو معشر دا تذکرہ انہاں لفظاں وچ کیہ اے:
"ابو معشر نجیع المدنی (م ۱{{lang|ur|{{lang|ur|٧}}}}۰ ھ) ہشام بن عروہ دے شاگرد سن ،ثوری اورواقدی نے انہاں توں روایت کيتی اے، گومحدثین نے روایتِ شان دا اعتراف کيتا اے ،امام احمد بن حنبل کہندے نيں کہ اوہ اس فن وچ صاحبِ نظر نيں،ابنِ ندیم نے انہاں دی کتاب المغازی دا ذکر کيتا اے ،کتبِ سیرت وچ انہاں دا ناں کثرت توں آندا اے۔
<ref>(سیرت النبی:۱/۲۲)</ref>
=== حوالے ===
{{حوالے}}
[[گٹھ:اٹھويں صدی دے اسلامی مسلم علما]]
[[گٹھ:سندھ دی تریخ]]
[[گٹھ:سندھی شخصیتاں]]
[[گٹھ:سندھی مصنفاں]]
[[گٹھ:عرب مصنفاں]]
[[گٹھ:علماء علوم اسلامیہ]]
[[گٹھ:اٹھويں صدی دی عباسی شخصیتاں]]
[[گٹھ:اٹھويں صدی دے اسلامی مسلم علما]]
| |||