|
[[فائل:Balkans Animation 1800-2008.gif| left| thumb | 300px | بالکن[[بلقان]] دا جدید اتہاس ( سن 1800 دے بعد ) ]]
[[فائل:Balkan League poster.png| left| thumb | 300px | بالکن[[بلقان]] لیگ دا پرچاراتمکتشہیری پوسٹر ]]
بالکن[[بلقان]] لڑائی ، سن 1912–1913 وچ ہوئے سن ۔ ایہہ لڑائی [[ پہلی جنگ عظیم ]] دے اہم کارناں وچوں منے جاندے اے ۔
== پہلی بلقان لڑائی ==
[[ فائل: Balkan troubles1.jpg | left | thumb | 300px | جرمنی ، فرانس ، روس ، آسٹریا - ہنگری ، اتے بریٹین بالکن[[بلقان]] دے سامراجوادی اتے قوم پرست تناو روپی سمسماتے ہنڈے دے ڈھکن نوں بند رکھن ( اکو جاےجہے یوروپی لڑائی نوں روکن ) دی کوشش کردے ہوئے ۔ 1912 اتے 1913 وچ اوہ اسوچ کامیاب راےرہے پر 1914 وچ نہیں ۔ ]]
جرمنی ، فرانس ، روس ، آسٹریا - ہنگری ، اتے بریٹین دے اک اکو جاے یوروپی لڑائی نوں روکن لئی بالکن[[بلقان]] وچ سامراجوادی اتے قوم پرست تناواں ولوں سحر ہنڈا اتے ڈھکن رکھن لئی کوشش ۔ اوہ 1912 اتے 1913 وچ کامیاب راے سن لیکن 1914 وچ کامیاب نہیں ہوئے ۔
سن 1912 وچ [[ روس ]] اتے [[ فرانس ]] وچ ایہہ سمجھوتا ہو گیا کہ جیکر [[ بالکن[[بلقان]] پرایدیپ ]] دے پرشن اتے [[ جرمنی ]] اتے [[ آسٹریا ]] روس ولوں لڑائی کرنگے تاں فرانس روس دے نال راے گا ۔ فرانسیسی مدد دا بھروسہ مل جان اتے بالکن[[بلقان]] پرایدیپ وچ روس بے روک ٹوک ہستککھیپ کرن لگا ۔ روس دے اکسانے اتے چار بالکن[[بلقان]] راجاں نے ملکے سن 1912 وچ خفیہ روپ ولوں اک سمجھوتا کیتا ۔ ایہہ راج سن [[ یونان ]] ، [[ بلگیریا[[بلفاریہ]] ]] ، [[ مانٹینیگرو ]] اتے [[ سرویا[[سربیا]] ]] ۔ اس ویلے [[ترکی| ٹرکی[[ترکی]] ]] کمزور ہو گیا سی اتے اتھے آنترک اشانتِ پھیلی ہوئی سی ۔ بالکن[[بلقان]] راجاں دے سمجھوتے دا مقصد ایہہ سی کہ اوہ ٹرکی[[ترکی]] ولوں لڑائی کرکے اسدے راج نوں یوروپ ولوں ختم کر دیو ، اسدے بعد جتے ہوئے کھیتراں دا آپس وچ ونڈ لویں ۔ [[ میسیڈونیا ]] اتے اس راجاں دی لوبھی نظر خاص روپ ولوں سی ۔ اسلئی اس سمجھوتے وچ ایہہ وی واضع کر لیا گیا سی کہ ٹرکی[[ترکی]] دی ہار دے بعد میسیڈونیا دے پردیشوں نوں کس پرکار وبھکت کیتا جاویگا ۔ ایہہ مقررہ ہو گیا سی کہ میسیڈونیا دا پرمکھ حصہ [[ بلگیریا[[بلفاریہ]] ]] نوں دتا جاویگا اتے [[ البانیا ]] ، [[ سرویا[[سربیا]] ]] نوں دے دتے جاویگا ۔
ایہہ سمجھوتا ہو جان اتے بالکن[[بلقان]] راجاں نے اک بہانیا لے کے ٹرکی[[ترکی]] دے خلاف 17 اکتوبر 1912 نوں لڑائی دی اعلان کر دتی ۔ اس راجاں دا کہنا سی کہ میسیڈونیا وچ عیسائیاں دے نال بہت کرور ظلم ہو رہا اے ۔ ات : اوہ میسیڈونیا نوں ٹرکی[[ترکی]] دے گھرنت راج ولوں آزاد کرنا چاہندے اے ۔ انھاننے ٹرکی[[ترکی]] ولوں میسیڈونیا وچ سدھار کرن نوں کیہا اتے ٹرکی[[ترکی]] دے مناہی کرن اتے لڑائی ارمبھ ہو گیا ۔ ترکی فوج بری طرحاں ہار گئی اتے بالکن[[بلقان]] راجاں نوں آشماضی سفلتا ملی ۔ ماٹینیگرو اتے سرویا[[سربیا]] دیاں فوجاں نے البانیا اتے اپنا حق کر لیا ۔ یونانی فوجاں نے ایڈریانوپل دے مشہور قلعہ بندی نوں ترکاں ولوں کھوہ لیا ۔ بلگیرئن فوج تھیرس اتے حملہ کرکے پرمکھ ترک فوج اتے فتح حاصل کردی ہوئی کانسٹیٹنوپل دے بہت نزدیک پہنچ گئی ۔ اس ویلے ٹرکی[[ترکی]] دے ساہمنے اک ہی رستہ سی ۔ ادھر یوروپ دے ہور راج ٹرکی[[ترکی]] دی حالت اتے چنعنصر ہو راے سن ۔ انھاننے ہستککھیپ کرکے ٹرکی[[ترکی]] اتے بالکن[[بلقان]] راجاں وچ اک امستقل صلاحضلح کروا دتی ۔ اسدے بعد دوناں پکھاں دے پرتندھینمائندے مستقل صلاحضلح کرن لئی لندن وچ اکٹھے ہوئے ۔ بالکن[[بلقان]] راجاں دی صلاحضلح دیاں شرطاں ٹرکی[[ترکی]] لئی وڈی منہگی سن ۔ انھاننوں قبول کرن اتے ٹرکی[[ترکی]] دا یوروپ ولوں وجود ہی مٹ جاندا ۔ اس اتے [[جوان ترک آندولن| ترن ترک دل ]] دے اگوائی وچ ترکاں نے پنّ : لڑائی چھیڑ دتا ۔ اس وار ترکاں کیتیاں اتے بری طرحاں ہار ہوئی اتے اوہ اپنے تن اتے وڈے درگوں ولوں ہتھ دھو بیٹھے ۔ ہتاش ہوکے ٹرکی[[ترکی]] دے سلطان نے صلاحضلح دا تجویز کیتا ۔
اک وار پنّ : دوناں پکھاں دے پرتندھینمائندے 1913 وچ صلاحضلح کرن لئی [[ لندن ]] وچ اکٹھے ہوئے ۔ 30 مئی سن 1913 نوں [[ لندن دی صلاحضلح ]] ہو گئی جسدے ولوں پہلاں بالکن[[بلقان]] لڑائی ختم ہو گیا ۔ [[ ٹرکی[[ترکی]] ]] نوں کریٹ اتے ہور یوروپی کھیتراں ولوں ونچت کر دتا گیا اتے [[ سلطنت عثمانیہ ]] صرف [[ استمبول]] اتے اسدے آسپاس دے کجھ حصہ تک ہی محدود رہِ گیا ۔ پر اس پرکار چھینے گئے پردیشوں دا آپس وچ ونڈ کرن دے تعلقات وچ بالکن[[بلقان]] راجاں وچ آپس وچ اختلاف ہو گیا ۔
== [[دوجی بلفان لڑائی|دوسری بلفان لڑائی]] ==
ایہہ کہنا ذرا اوکھا اے کہ دوسرا بالکن[[بلقان]] لڑائی دا ذمہ واری کس اتے سی ۔ اسوچ شکّ نہیں کہ اس لڑائی وچ [[ آسٹریا ]] اتے [[ اٹلی ]] جویں وڈے دیساں دا ہتھ سی ۔ بالکن[[بلقان]] لڑائیاں ولوں سابق جو سمجھوتا ہویا سی اسدے مطابق سربیا نوں البانیا مل جانا چاہیدا اے سی ۔ اتے آسٹریا کسے ملّ اتے سربیا دے ماتحت البانیا نہیں ہون دینا چاہندا سی ۔ اسدا کارن ایہہ سی کہ بوسنیا اتے ہرزیگووینا دی آبادی مکھ : یوگوسلاو اتے سرباں کیتیاں سی ۔ سربیا دے نال ملکے ایہہ پردیش اک طاقتور یوگوسلاو راج دا اساری کرنا چاو راے سن ۔ جیکر اجیہا ہو جاندا تاں سربیا دی طاقت ودھ جاندی جو آسٹریا لئی اہتکر سی ۔ پھر ، البانیا اتے حق حاصل کرن ولوں سربیا دی پہنچ ایڈریاٹک تک ہو جاندی ۔ اصل وچ آسٹریا دی نظر آپ البانیا نوں اک بھنّ راج اعلان کروا دتا ۔
البانیا دے بھنّ وجود دے فلسروپ میسیڈونیا دا وبھاجن ہور وی دشکر پرتیت ہون لگا ۔ ہن سربیا نے ایہہ اچھا ظاہر دی کہ البانیا نہیں ملن اتے اسنوں میسیڈونیا وچ زیادہ حصہ ملنا چاہیدا اے ۔ اتے اس تعلقات وچ سربیا اتے بلگیریا[[بلفاریہ]] آپس وچ سہمت نہیں ہووے سکے ۔ جدوں ایہہ معاملہ شانتیپوروک نہیں سلجھ سکیا تدّ دوناں طاقتاں نے بلاستعمال کرن دا نشچا کیتا ۔ 29 جون 1913 دا بلگیریا[[بلفاریہ]] نے سربیا دے خلاف لڑائی چھیڑ دتا ۔ اس لڑائی نوں دوسرا بالکن[[بلقان]] لڑائی دی سنگیا دتی جاندی اے ۔ اس لڑائی وچ یونان ، رومانیا اتے مانٹینیگرو نے بلگیریا[[بلفاریہ]] دے خلاف سربیا دا نال دتا ۔ اپنے کھوئے ہوئے پردیشوں دا کجھ حصہ مل جان دی آس وچ ٹرکی[[ترکی]] نے وی بلگیریا[[بلفاریہ]] دے خلاف بالکن[[بلقان]] راجاں دی مدد کیتی ۔ مجبور ہوکے بلگیریا[[بلفاریہ]] نے صلاحضلح دی ارداس کیتی ۔
دوناں پکھاں دے پرتیندھآں نے رومانیا دا [[راجگڑھ]] بکھاریسٹ وچ 10 اگست 1913 نوں اک صلاحضلح کیتی ۔ اس صلاحضلح دے کارن [[ بلگیریا[[بلفاریہ]] ]] دی وڈی بے عزتی ہوئی ۔ صلاحضلح دے دوارے سربیا اتے مانٹینیگرو نے بہت سارے پردیش حاصل کیتے ۔ یونان نے وی سیلونکا پردیش اتے حق حاصل کر لیا ۔ اس وبھاجن دے بعد میسیڈونیا دا بچا ہویا حصہ ہی بلگیریا[[بلفاریہ]] نوں مل سکیا ۔ اس پرکار دوسرا بالکن[[بلقان]] لڑائی ختم ہویا ۔
[[ بخاریسٹ ]] دی صلاحضلح ولوں بالکن[[بلقان]] راجاں وچ کجھ سماں لئی شترقی قائم ہو گئی ۔ بالکن[[بلقان]] لڑائیاں دے فلسروپ سربیا اتے یونان سبتوں زیادہ لابھانوت ہوئے ۔ اس لڑائیاں دا اک بہت نتیجہ ایہہ ہویا کہ یوروپ وچ ترکی سامراج لگبھگ ختم ہو گیا اتے بالکن[[بلقان]] پرایدیپ وچ عیسائی راجاں دا پروردھن ارمبھ ہو گیا ۔ ایہہ کہنا ان-بہتر ہووےگا کہ اپروکت لڑائیاں ولوں بالکن[[بلقان]] مسئلہ شانت ہو گئی ۔ دوسرا بالکن[[بلقان]] لڑائی دے دوارے بالکن[[بلقان]] راجاں وچ قومی پرتیسپردھا پیدا ہو گئی جسدا وسپھوٹک نتیجہ سی [[ پہلاں مہانیدھّ ]] ۔
=== بکھاریسٹ دی صلاحضلح دیاں شرطاں===
{{ مکھ | بکھاریسٹ دی صلاحضلح }}
دوسرا بالکن[[بلقان]] لڑائی دا انت بکھاریسٹ دی صلاحضلح دے دوارے ہویا ۔ بلگاریا نے ایہہ صلاحضلح گریس ، سربیا ، رومانیا اتے ٹرکی[[ترکی]] دے نال کیتی ۔ اس صلاحضلح وچ نمن گلاں دا نشچا ہویا -
* ( 1 ) رومانیا نوں ڈینیوب ندی دے تٹ اتے واقع سلسٹریا دا قلعہ بندی اتے دوبروجا دا دکھن پردیش حاصل ہویا ۔
* ( 2 ) سربیا نوں مکمل اتری میسڈونیا اتے میناسٹر حاصل ہویا ۔
* ( 3 ) گریس نوں پھلورنا ولوں تھریس تک دا میسڈونیا دا مکمل دکھن پردیش اتے ایجئن ساگر دا تٹورتی بندرگاہ بناما اتے اوہناں دا ورقے پردیش حاصل ہویا ۔
* ( 4 ) بلگاریا دے کول پچھم والا تھریس دا پردیش رہا ۔
* ( 5 ) ٹرکی[[ترکی]] نوں ایڈریانوپل اتے اسدے آسپاس دا پردیش حاصل ہویا ۔ آسٹریا اتے اٹلی نے سربیا اتے مونٹینیگرو نوں البانیا دا آزاد راج کھڈا کرکے ایڈریاٹک ساگر ولوں دور رکھیا ۔ اس کارن سربیا نے میسڈونیا وچ اسدی نقصان - تکمیل کرن لئی جتن کیتا ، جسدے فلسروپ بلگاریا ولوں اسدا لڑائی ہویا اتے آپس وچ لڑائی ہو گیا ۔
== بالکن[[بلقان]] لڑائیاں دے نتیجے ==
اسدے مکھ نتیجہ نچے لکھے ہوئے -
=== ٹرکی[[ترکی]] دے یوروپی راج دی تباہی===
اس لڑائیاں دے کارن ٹرکی[[ترکی]] دے یوروپیئن راجاں دی تباہی ہویا ۔ حالانکہ یوروپ وچ ٹرکی[[ترکی]] دے کول کستنتنیا اتے ایڈریانوپل دے وچکار دا پردیش ہی باقی رہا ، پر اوہ ہن صرف ایشیائی راج
رہِ گیا ۔ اسدے حق ولوں اسدے یوروپی حصہ دا 1 / 6 حصہ اسدے ہتھاں ولوں نکل گیا اتے 2 / 3 یوروپی پرجا اتے ولوں اسدے حق دا انت ہو گیا ۔
== = بالکن[[بلقان]] راجاں دا پھلار== =
اس لڑائیاں ولوں بالکن[[بلقان]] راجاں دے پھلار وچ وڈی وادھا ہوئی ۔ اس سبھ راجاں وچ سبھتوں زیادہ منافع سربیا اتے گریس نوں حاصل ہوئے ۔ ایہناں دے راج پہلاں ولوں دگنے ہو گئے ۔ مونٹونیگرو دا راج پہلاں ولوں
دگنا ہو گیا ۔ [[ رومانیا ]] دا وی پھلار ہویا ۔ اس لڑائیاں وچ [[ بلفاریا ]] نوں سبھتوں گھٹ منافع حاصل ہویا ، حالانکہ اس لڑائیاں وچ اسنے سبھتوں زیادہ حصہ لیا سی اتے اسدی پیسہ اتے انسان وچ بہت زیادہ نقصان ہوئی سی ۔
=== ایرکھا اتے دویش وچ وادھا===
حالانکہ اس لڑائیاں دے دوارے [[ عیسائی ]] پرجا نوں ترکی دے سامراج ولوں مکتی مل گئی سی ، پر اس لڑائیاں دے کارن اس راجاں دی طاقت وچ بہت پھلار ہویا اتے اوہناں وچ آپس دا ایرکھا اتے دویش وچ بہت زیادہ وادھا ہوئیا ۔ بلگاریا ہور راجاں نوں ایرشا اتے دویش نوں نظر ولوں دیکھن لگا ۔ سربیا ، آسٹریا ولوں بہت امطمعن ہو گیا ، کیونکہ اسدے کارن ہی البانیا دے نویں راج دا اساری ہویا جسدے نال اوہ [[ ایڈریاٹک ساگر ]] ولوں دور ہو گیا ۔ آسٹریا وی سربیا ولوں ناراض سی ، کیونکہ اسدے پھلار ولوں اسدے [[ ایجئن ساگر ]] تک پجن دے رستے وچ روکاوٹ پیدا ہو گئی ۔ آسٹریا نوں گریس اتے رومانیا ولوں وی بے چینی سی ۔ جرمنی وی سربیا نوں اپنا ویری سمجھدا سی کیونکہ اوہناں دے ولوں جرمنی دے [[ کستنتنیا ]] تک پجن دے رستے وچ اوہ روکاوٹ ہو گیا ۔ ایہہ راشٹر بکھاریسٹ دی صلاحضلح دا ختم کرنا چاہندے سن ۔ انھاننوں صرف موقعے دی تلاش سی ۔ جلدی ہی انھاننوں بالکن[[بلقان]] راجاں دے خلاف کم کرن دا موقعے حاصل ہو گیا ، جدوں [[ آسٹریا ]] دے [[ شہزادہ پھرڈنینڈفرڈنینڈ ]] اتے اسدی بیوی دا قتل [[ سیراجیوو ]] وچ دن دہاڑے اک سرب ولوں 28 جون 1914 ای ۔ نوں کیتا گیا ۔ اسدے کارن ہی [[ پہلی جنگ عظیم ]] دا شروع ہویا ۔
== ہورویکھو ==
* [[دوجی بلقان لڑائی]]
* [[ عثمانی سلطنت]] ( آٹومان سامراج )
* [[ جوانان ترک ]]
* [[ پہلی جنگ عظیم]]
== حوالے ==
{{حوالے}}
| 