"<span lang="ur">گرمکھی لپی</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

 

گورمکھی لپی اک مطلب وچ اردھ-اکھری اے جویں ‘ا’ کجھ ستھاناں تے وئنجن چنھاں وچ شامل کر لیا جاندا اے۔ ایہہ ‘ا’ اکھر دے انت وچ اچاریا نہیں جاندا۔ جویں کہ کلھ اتے رام؛ ک کلھ وچ ک+ا دی پرتندھتا کردا اے، جدوں کہ ل صرف مکتا اکھر دی پرتندھتا کردا اے۔ ہور سور جو وئنجن توں پچھوں سور دے چنہ نال دکھائے گئے ہن گورمکھی اکھرکرم دے پہلے تن اکھر وی ہن۔ ایہناں وچوں پہلے اتے تیسرے اکھر نوں آزاد ڈھنگ نال نہیں ورتیا جا سکدا۔ اوہناں نال ہمیشاں ہی کوئی بھید سوچک چنہ جوڑ دتا جاندا اے۔ دوسرے اکھر نوں بناں چنھاں دے وی ورتیا جا سکدا اے اتے اجیہی حالت وچ ایہہ ‘ا’ انگریزی دے اباؤٹ (about) دے سمانارتھک ہو جاندا اے۔ بھید سوچک چنھاں نال کل سوراں دی گنتی دس بنائی گئی اے یعنی ، -، = و، و، ا، ا، ے، و،،ِ ی اتے ے۔ ایہناں سور یکت چنھاں وچ ‘ِ’ وئنجن توں پہلاں آؤندی اے (بھاویں اسنوں اچاریا بعد وچ جاندا اے)، - اتے = ہیٹھاں لکھے جاندے ہن: ا اتے ی وئنجن توں بعد: اتے ے، ے، و، و نوں وئنجن دے اپر لکھیا جاندا اے۔ اسے طرحاں انناسکیکرن چنہ وی وئنجن دے اتے ورتے جاندے ہن بھاویں اصل وچ سور نوں انوناسک بناؤندے ہن۔ سارے سور-چنھاں نوں پنجابی وچ ‘لگاں ’ کیہا جاندا اے۔ ‘>

 

سارے گورمکھی اکھراں دی اک سامان اچائی اے اتے ایہناں نوں دو برو برابر لیٹویاں ریکھاواں دے وچکار لکھیا جا سکدا اے، صرف نوں چھڈّ کے (جہڑا اکھرکرم دا پہلا اکھر اے)، جسدی اپرلی مڑی ہوئی ریکھا اپرلی لائن توں اتے چلی جاندی اے۔ کھبے توں سجے ول وی ایہناں دی تقریباً اکسمان اچائی اے، صرف ا اتے گھ شاید باقیاں نالوں تھوڑھے جاے لمے ہن۔ پھر وی، سور-چنھاں دی اکھراں دے اپر اتے تھلے ورتوں ساریاں بھارتی لپیاں دی خاصیت اے جو چھپائی اتے ٹائیپ وچ کجھ اوکڑاں پیدا کردی اے۔

اکھر دے سائز وچ اس ویلے کوئی وی تبدیلی نہیں واپردی جدوں اس نال کوئی سور-چنہ جاں بھید سوچک چنہ لگایا جاندا اے۔ دو اکھراں دی پرتندھتا کرن والا صرف ہی اک اپواد اے جس نال اک وادھو موڑ جڑیا ہون کرکے ایہہ دو اکھراں دی دھنی دندا اے۔ ایہہ صرف اکو لیکھاچتری روپ دا اداہرن اے جو بہمتعلق دھنیاں دی پرتندھتا کردا اے؛ دراصل اس سائز دی مذہبی پٹھزمین اے؛ عام طور تے گورمکھی دا کوئی وی اکھر اک توں زیادہ دھناں دی پرتندھتا نہیں کردا اتے نہ ہی اوہناں دے دو سائز ہن۔

 

نوں وی ستعینات دے دوجے اکھر وجوں پہلے اکھر دے پیر وچ ترچھے ‘کومے` دے روپ وچ پایا جاندا اے۔ ایہہ محسوس کیتا جاندا اے کہ ستعینات وئنجن سنسکرت اتے انگریزی دے اثر اتے وادھے وجوں پنجابی بولی وچ شامل ہوئے ہن، مگر ہن ایہہ پنجابی اچار دا انگ بن گئے ہن۔ اس لئی اتھے ایہناں نوں اپناؤن دی مطابق بناؤن دی جاں گھڑن دی بہت لوڑ اے۔ کجھ ودواناں ولوں یتن کیتے گئے ہن مگر اوہناں دی سویکرتی اجے وی محدود اے۔