"<span lang="ur">جنگ آزادی 1857ء</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

 

 

[[File:Indian revolt of 1857 states map.svg|thumb|250px|States during the rebellion]]

1857 دی بھارتی بغاوت ، جسنوں بھارت دی پہلی آزادی دی جنگ، سپاہی بغاوت اتے بھارتی غدر دے نام نال وی جانیا جاندا اے برطانوی حکمرانی دے خلاف اک ہتھیاربند بغاوت سی۔ '''[[10 مئی]]، 1857''' نوں بھارت دی پہلی آزادی تحریک وچ [[میرٹھ]] وچ ہندستانی فوجیاں نے انگریزاں دے خلاف بغاوت کر دتی۔ ایہہ بغاوت دو سالاں تک بھارت دے وکھ وکھ علاقےآں وچ چلی۔ ایہہ بغاوت چھاؤنی علاقےآں وچ چھوٹیاں موٹیاں جھڑپاں اتے آگجنی نال شروع ہوئی سی پر جنوری مہینے تک اسنے وڈا روپ دھار لیا سی۔ بغاوت دا انت بھارت وچ [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] دی حکمرانی دے انت نال ہویا، اتے پورے بھارت اتے برطانوی تاج دی حکومت ہو گئی جو اگلے 90 سالاں تک رہی۔

[[File:Looting sikhs.jpg|thumb|Looting sikhs]]

 

== اسباب ==

عموما اس دے دو سبب بیان کیتے جاندے نیں ، پہلا ایہہ کہ [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] نے [[ہندستان]] دے سارے صوبیاں تے کئی ریاستاں تے یکے بعد دیگرے قبضہ کرکے اپنی حکومت چ شامل کرلئیا سی ، جس دی وجہ تون ہندستانیاں دے دلاں چ کمپنی دے متعلق شکوک پیدا ہون لگ پئے سن ۔ دوجا تے فوری سبب ایہہ کہ اینہاں دناں چ جہڑے [[کارتوس]] فوجیاں نوں دتے جاندے سن ، اوہ عام خیال دے مطابق [[سور]] تے [[گاں]] دی [[چربی]] نال آلودہ ہندے سن تے اوہناں نوں بندوقاں چ پاؤن توں پہلاں دنداں نال کٹنا پیندا سی ۔ [[ہندو]] تے [[مسلمان]] فوجیاں نے اسنوں مذہب دے ‍خلا‌ف سمجھیا تے اوہناں نے اینہاں کارتوساں نوں استعمال کرن توں انکار کردتا تے جنہاں سپاہیاں نے انکار کیتا سی انگریزاں نے اوہناں دیاں وردیاں لواہ کے بیڑیاں پواہ د دتیاں اس نال [[فوج]] چ بے چینی پھیل گئی تے اوہ بغاوت تے آمادہ ہوگئی ۔ قیدی بنائے گئے فوجیاں چوں بہت سارے اوہ سن جنہاں نے [[انگریز]]اں لئی وڈیاں وڈیا ں قربانیاں دتیاں سن۔

== جنگ آزادی ==

 

کجھ تبدیلیاں نال راجکھیتر بریٹیش راج نال جوڑ دتا گیا۔ کجھ راجکھیتر بھوکھی راجپالیسی تحت مقامی حکمراناں نوں موڑ دتا گیا۔ ایہہ صرف نام دے راجے سی۔ اصل طاقت سامراج کول ہی سی۔

===انڈیا وچ ایسٹ انڈیا دا پسار===

 

 

ایہہ وادھا بنھا رکاوٹ نہی ہویا۔ لڑائی کرنے پئے۔انگریز پھوز وچ بھارتی کافی گنتی وچ سن۔ سن 1806 وچ ویلور بغاوت وی فوجیا وچالے ہوئی جو فوج دے اندر دا روس سی۔ اسدا مکھ کارن وردی دیاں کجھ مداں سن جو مذہبی بھاوناواں نال جڑیاں ہون کرکے ایہہ خلاف ہندو تے مسلمان دوواں وچ سی۔

 

1856 نوں اودھ نوں کمپنی نے اپنے سامراج وچ شامل کر لیا سی۔ اس شمولیت وچ کئی فوجیاں دیاں جدی زمیناں تے ہور جائداداں خوس گئیاں۔ عدالتاں ولوں مالیا اگراہنن دے نویں قانون بنے جنہاں مطابق بقایا وی شامل کیتا گیا تے مالیا ودھا وی دتا گیا۔ اسدے نال ہی عیسائی دھرم نوں پھیلاؤن والے پرچارک، ہندو تے مسلماناں نوں عیسائی بناؤن دے راہ وی تر پئے۔ استوں پہلاں وی سماج عام دے نام تے کئی پرتھاواں نوں ختم کرنا وی مقامی لوکاں نوں رڑک رہا سی۔ بھاویں ستی ورگیاں پرتھاواں نوں قانونی طور تے ختم کرنا اک چنگا رجھان سی پر طریقہ صحیح نہ ہون کرکے لوکاں نے اسنوں دلوں منظوری نہی دتی۔ بیواہ دی دوجی شادی کرن بارے وی سدھار ہوئے۔ ایہہ گل وی نوٹ کرن والی اے کہ ایسے سدھار واقعہ ہی وڈی بغاوت دے کارن بنے، اسدا کوئی پختہ ثبوت نہی ملدا، سوائے اسدے کہ ایہناں دا استقبال بہت ٹھنڈا سی۔ مقامی لوک انگریزاں دی ہر گل نوں ہی شک دی نگاہ نال دیکھن دے عادی ہو گئے سن۔ وشواش وچ لئے بنھاں کوئی وی کاروائی کسے وی لوکل نوں کدے وی منزور نہی ہوئی۔ ایہہ اک ایسی نفسیات اے جسنوں اسیں اج وی محسوس کر سکدے ہاں۔

استرھاں ایہہ دیکھیا جا سکدا اے کہ فوجیاں دی پیشاور رہتل نوں ایسے حالتاں مطابق بدلنا، اوہناں وچ مایوسی پیدا کر دندا اے۔ اسدے نال ہی ایسٹ انڈیا کمپنی دی اپنے پھلار لئی کیتیاں کاروائیاں، بھاویں اوہ فوجی کاروائیاں سن تے بھاویں سندھی ولوں علاقے ملاؤن دی پالیسی۔ فوج دی تعیناتی اوہناں علاقیاں وچ وی ہو گئی،جنہاں بارے اوہ بھگولک طور تے نہی جاندے سن، جویں اینگلو-برمیز وار دوران تے بعد وچ برما وچ تعیناتی۔ ایہہ تعیناتی مطابق جو ‘غیرملکی سروس’ دے خاص بھتے ملن دی ریت سی، اس مطابق ایہہ بھتے وی نہی دتے گئے۔ جنرل سروس ایکٹ مطابق رٹارئرڈ فوجی دی پینشن نوں وی نانہہ کر دتی گئی۔ ایہہ جنرل سروس ایکٹ دیاں مداں صرف نویں بھرتی دے رنگروٹا لئی ہی سن۔پہلاں ایہہ سمجھ لیا گیا سی کہ ایہہ جنرل سروس ایکٹ پہلاں ہی سروس کر راے فوجیاں تے وی لاگوُ ہوویگی۔ استوں وی ودھ ایہہ ہویا کہ بنگال دی فوج نوں مدراس تے بمبے دی فوج نالوں گھٹ پیسے دتے گئے۔

 

 

==بنگال آرمی==

 

ایہہ بھارتی مول دے فوجی آرمی زندگی دے بدل راے رجھاناں نال بھرے پیتے سن۔ انگریز دے مقابلے اوہناں دی تنخواہ وی گھٹ سی۔ جدوں بریٹیش نے اودھ تے پنجاب نوں وی اپنے نال ملا لیا، ایہناں فوجیاں نوں کوئی وادھو بھتا نہی دتا جاندا سی۔ پہلاں جو ملدا سی،اوہ بند کر دتا گیا۔ اوہناں دی سروس نوں ہن ‘غیرملکی مشن’ نہی سمجھیا جاندا سی، ہن ایہناں فوجیاں نوں کتے وی ریگولر تنخواہ تے ہی تینات کیتا جا سکدا سی۔ جونیئر یورپیئن افسر اپنے جواناں ولوں بے مکھ ہو راے سن۔ بہتے کیساں وچ صرف بھارتی ہون کرکے ہی اوہناں نوں گھٹیا سمجھیا جاندا سی۔ کئی افسر جویں ہربرٹ ایڈورڈ، تے کرنل ایس۔ جی۔ ویلر جہڑے 34 بنگالی انفینٹری دے سن نے اپنے فوجیاں نوں کرسچینٹی ول دھکن تے کرسچئن بنن دے مشورے دینے وی شروع کر دتے سن۔ 1856 وچ کمپنی ولوں اک انلسٹمینٹ ایکٹ لاگوُ کیتا گیا۔ جس مطابق بنگال آرمی دا ہر ینٹ سمندروں پار سروس کرن دا وی پابندھ سی۔ بھاویں ایہہ ایکٹ صرف نویں بھرتی رکروٹاں تے ہی لاگوُ ہندا سی۔ پرانے فوجیا نوں وی ڈر پے گیا کہ ہنیرے سویرے ایہہ اوہناں تے وی لاگوُ کر دتا جاویگا۔ ایہہ دلیل دتی گئی کہ اچی جاتی والے ہندو جو اس گھٹن وچ تے گندیاں مندیاں حالتاں وچ ٹرپ شپ وچ سفر کرنگے تاں اوہناں دیاں مذہبی عقیدیاں دا ستیاناس ہو جاویگا۔

ایہہ دور دراڈے تک پھیلیا ہویا اک وڈا ودروہ سی جویں؛ اودھ، بندیلکھنڈ،رہیلکھنڈ ورگے علاقے گنے جا سکدے ہن۔اسلئی ایہہ اک ملٹری ودروہ ہی نہی سی تے اک توں زیادہ جگہ پھیلیا ہویا سی۔