سید حیدر بخش حیدری
| سید حیدر بخش حیدری | |
|---|---|
| جم |
|
| وفات |
|
 باب ادب
| |
ترمیم  | |
سید حیدر بخش حیدری دی ولادت دے متعلق کچھ وثوق توں نئيں کہیا جا سکدا۔ بس اِنّا معلوم اے کہ دہلی وچ پیدا ہوئے۔ فورٹ ولیم کالج دے مصنفاں وچوں میرامن دے بعد جس مصنف نوں ودھ شہرت حاصل ہوئی۔ اوہ سید حیدر بخش حیدری نيں۔ دہلی دی بربادی دے زمانے وچ حیدری دے والد دہلی توں بنارس چلے گئے۔ فورٹ ولیم کالج دے لئی ہندوستانی منشیاں دا سن کر حیدری ملازمت دے لئی کلکتہ گئے۔ ڈاکٹر گلکرسٹ تک رسائی دے لئی اک ”قصہ مہر و ماہ“ وی نال لکھ کے گئے۔ گلکرسٹ نے کہانی نوں پسند کيتا تے اُنہاں نوں کالج وچ بطور منشی مقر ر کيتا۔ اوہ بارہ برس تک کالج توں منسلک رہے۔ 1823ء وچ بنارس وچ انتقال کر گئے۔
فورٹ ولیم کالج دے تمام مصنفاں وچوں سب توں زیاد ہ کتاباں لکھݨ والے سید حیدر بخش حیدری نيں۔ انہاں دیاں لکھتاں دی تعداد دس دے نیڑے اے جنہاں وچ
- 1)قصہ مہر و ماہ
- 2)قصہ لیلیٰ مجنوں
- 3) ہفت پیکر
- 4) تاریخ نادری
- 5) گلزار دانش
- 6)گلدستہ حیدری
- 7)گلشن ہند
- 8) طوطا کہانی
- 9)آرائش محفل
لیکن حیدری دی شہرت دا سبب اُنہاں دی دو کتاباں ”طوطا کہانی“، ” آرائش محفل نيں۔ ایہ دونے کتاباں داستان دیاں کتاباں نيں جو جان گلکرسٹ دی فرمائش اُتے لکھی گئياں
”طوطا کہانی “جس طرح دے ناں توں ظاہر اے کہ ایہ کتاب وکھ وکھ کہانیاں دا اک مجموعہ اے جس دی سب کہانیاں اک طوطے دی زبانی بیان کيتی گئیاں نيں۔ اس کتاب وچ 35 کہانیاں نيں۔ اس وچ دسیا گیا اے کہ اک عورت اپنے شوہر دی عدم موجودگی وچ اپنے محبوب توں مݪݨ جانا چاہندی اے۔ طوطا ہر روز اسنوں اک کہانی سنانا شروع کر دیندا اے تے ہر روز گلاں باتو ں وچ صبح کر دیندا اے۔ تے اوہ اپنے محبوب توں مݪݨ نئيں جا سکدی حتی کہ اس دوران اس دا شوہر آجاندا اے۔ جتھے تک کتاب دے اسلوب دا تعلق اے تاں سادگی دے نال نال حیدری نے عبارت نوں رنگین بنانے دے لئی قافیہ پیمائی توں وی کم لیا اے۔ اس دے علاو ہ موقع تے محل دے مطابق اشعار دا وی استعمال کيتا اے۔ طوطا کہانی دی داستاناں وچ جابجا مسلماناں دی معاشرت تے انہاں دے رہنے سہنے دی وی جھلک پیش کيتی اے۔
حیدری دی دوسری کتاب ”آرائش محفل“ اے جو اپنی داستانوی خصوصیات دی بنا اُتے توندا کہانی توں ودھ مقبول ہوئی۔ اس کتا ب وچ حیدری نے حاتم دے ست مہماں نوں قصے دے انداز وچ بیان کيتا اے۔ تے اسنوں فارسی توں ترجمہ کيتا۔ لیکن اپنی طبیعت دے مطابق اس وچ اضافے وی کيتے نيں۔ جتھے تک اس دے اسلوب دا تعلق اے تاں بولی وچ متانت تے سنجیدگی دے نال نال سادگی تے بے تکلفی وی پائی جاندی اے۔ اس وچ توندا کہانی دی طرح جان بجھ کر محاورات دا استعمال نئيں کيتا گیا۔ جدوں کہ داستان دے نقطہ نظر توں دیکھیا جائے تاں اس وچ اوہ تمام لوازمات شامل نيں جو کسی داستان دا حصہ ہوݨ چاہیے اس لئی کتاب وچ مافوق الفطرت عناصر دی فروانی اے۔