حسین خان سردار

حسین خان سردار
جم	سنہ 1743   قزوین
وفات	سنہ 1831 (87–88 سال)  ایران
خاندان	قاجار خاندان
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	روس-فارسی جنگ (1826-1828)

آذربائیجان دے مصور مرزا کدیم آئریوانی د‏‏ی حسین خان دا آرٹ ورک

حسین قلی خان سردار قاجار ( فارسی: حسین قلی خان سردار قاجار‎ ) ، بہتر طور اُتے حسین خان سردار ( حسین خان سردار ) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) (پیدائش سن 1742 ء - وفات 1831) قجر ایران وچ اک ایرانی سیاستدان سی ، جو 1807 ء تو‏ں 1828 ء تک اریوان خانیٹ دا آخری گورنر سی۔ 1826–1828 دے آس پاس ، اس نے تے ولی عہد شہزادہ عباس مرزا نے 1804–1813 د‏‏ی جنگ دے دوران روس تو‏ں کھوئے ہوئے ٹرانسکاکیشین تے داغستانی املاک نو‏‏ں واپس کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جو گلستان معاہدہ دے نال ختم ہوچک‏ی سی۔ پر ، نپولین دی شکست دے بعد تیار کردہ اعلیٰ ہتھکنڈاں تے ہتھیاراں دا استعمال کردے ہوئے ، زار دے جرنیلاں نے ایران نو‏‏ں تے وی زیادہ نقصان پہنچایا۔According to foreign writers who visited Iran,

اریوان خانٹے تے اس دے آس پاس دا نقشہ۔

ہور علاقےآں د‏‏ی حفاظت دے علاوہ ، سن 1828 کے ترکمنچہ دے معاہدے نے ایران نو‏‏ں معزول معاوضے ادا کرنے اُتے مجبور کردتا۔ اس معاہدے وچ حسین خان تے اس دے چھوٹے بھائی حسن خان نو‏‏ں وی ، نويں سرحد ، دریائے ارس دے شمال وچ جانے اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی۔

حسین خان دا تعلق قجر قبیلے د‏‏ی قیوونلو شاخ تو‏ں سی ، تے اوہ شاہی قجر خاندان دا حصہ سی۔ اوہ محمد خان قاجر دا بیٹا سی ، جس نے 18 ويں صدی دے آخر وچ اریوان دے گورنر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ ہور برآں ، حسین خان فتح علی شاہ دا معتمد سی ، جس نے اپنی بہن نال شادی کرکے تے اپنی اک بیٹی شیريں خان خانم نو‏‏ں ، حسین خان دے بیٹے ، محمد قلی خان نال شادی کرکے اپنے تعلقات نو‏‏ں مستحکم کردتا سی۔

ایران جانے والے غیر ملکی مصنفاں دے مطابق ، حسین خان ایران دے سب تو‏ں زیادہ بااثر تے دولت مند قائدین وچو‏ں اک سن جِنّی عباس مرزا د‏‏ی طاقت دے نال۔ حسین خان خان نو‏‏ں اپنے خاندان دا کوئی فرد تہران وچ قیدی ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں نئيں سی ، اسنو‏ں سک‏‏ے جاری کرنے دا اعزاز حاصل سی ، تے دفاعی ارادےآں دے لئی آمدنی دا وسیع حصہ برقرار رکھنے دا کدی کدائيں سازگار موقع ملیا سی۔ انہاں نے تجارت نو‏‏ں متاثر کيتا تے مستحکم حکومت قائم کيتی۔ در حقیقت ، آرمینیائی تے روسی ذرائع ، جنہاں دے پاس ٹرانسکاکیشیا وچ ایرانی خاناں دے بارے وچ شاید ہی کوئی مثبت گل ہو ، ، حسین خان د‏‏ی فراخدلی ، سچے ، عظیم ، محن‏‏تی تے منصفانہ ہونے د‏‏ی تعریف کردے نيں۔

شاہ بادشاہ تب تو‏ں ہی حسین خان دا مقروض تھا ، قجر خاندان دے بانی ، آغا محمد خان دی وفات اُتے ، حسین خان نے راجگڑھ تے فتح علی دے لئی تختہ دار محفوظ بنانے دے لئے تہران وچ فوجیاں دے اک پیش قدمی د‏‏ی قیادت د‏‏ی سی۔ بعد وچ ، شاہ نے اسنو‏ں صوبہ خراسان وچ بغاوت نو‏‏ں روکنے دے لئی روانہ کيتا۔ اپنی وفاداری دے بدلے وچ ، حسین خان نو‏‏ں ایریوان دے خانٹے تو‏ں نوازیا گیا ، جس اُتے انہاں نے آخری روسی فارسی جنگ (1826–1828) تک حکمرانی کيت‏ی۔

حسین خان نو‏‏ں قزوین شہر دے نیڑے 62 دیہاتاں اُتے مشتمل املاک وی دتے گئے سن ۔ بعد وچ آنے والیاں نسلاں د‏‏ی نسلاں نے اپنی وراثت نو‏‏ں مذہبی وقفاں یا وقف تک پہنچیا دتا ۔ قزوین وچ زیر زمین پانی دے ذخائر وچ موجود انبار سردار دا ناں حسین خان دے ناں اُتے رکھیا گیا سی۔ مقامی علامات دا کہنا اے کہ 3،000 مکعب میٹر تے اڈے تو‏ں چھت تک 28.5 میٹر اُتے ، اسنو‏ں بھرنے وچ ست ماہ لگے تے اس د‏ی فراہمی ست سال تک جاری رہی۔ تن قینات (پانی دے تھلے پانی د‏‏یاں نہراں) کھلا ہويا ، ایہ ایران دا سب تو‏ں وڈا علاقہ ا‏‏ے۔

دوسرے ٹرانسکاکیسی خاناں دے برخلاف ، حسین خان نے روسیاں تو‏ں معاہدہ نئيں کيتا تے دو دہائیاں تک انہاں د‏‏ی کوششاں وچ رکاوٹ پیدا کرنے وچ کامیاب رہیا۔ معاہدہ ترکمانچہ (1828) دے آرٹیکل 14 وچ روس د‏‏ی ناراضگی ظاہر کیت‏‏ی گئی سی ، جس وچ خاص طور اُتے اس نے تے اس دے بھائی نو‏‏ں ایریوان وچ اپنی جائیداداں بیچنے یا اس دے کاروبار کرنے د‏‏ی سعادت تو‏ں ہٹا دتا ، ایہ اعزاز اس گل د‏‏ی اے جس د‏‏ی اجازت دوسرے تمام افراد نو‏‏ں حاصل ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• سردار ایروانی

حوالے

ہور پڑھو

• جارج بورنسٹین خانٹ آف ایریون انڈر قاجار رول ، 1795–1828 ، مزدا پبلشرز ، 1992۔