حسن عباس رضا
20 نومبر 1951ء نوں راولپنڈی دے اک لوئر مڈل کلاس گھر وچ پیدا ہوئے، والد محترم صوفی محمد زمان، اک فرشتہ صفت، انتہائی ہمدرد تے نیک انسان سن، والدہ مرحومہ دا ناں زینب بی بی سی۔ پنج بھائی تے اک بہن سی، تن بھائی ایام جوانی ہی وچ داغِ مفارقت دے گئے، اسلامیہ ہائی سکول راولپنڈی دے مدرّس دی حیثیت توں والد نے ہزاراں طالب علماں نوں فارسی تے اردو دی تعلیم دی۔ آپ دے بے شمار طالبعلماں نے ادب و شعر دے علاوہ زندگی دے ہر شعبے وچ ناں کمایا۔ حسن نے میڑک تک ابا جی مرحوم توں فارسی تے اردو پڑھی، بعد وچ گورنمنٹ کمرشل کالج توں ڈی کم کرنے دے بعد پرائیویٹ بی اے تے ایم اے کیتا پہلا شعر ۱۹۷۲ وچ لکھیا، محکمہ تعلیم پنجاب توں سرکاری ملازمت دا آغاز کيتا، بعد وچ احمد فراز اکیڈمی آف لیٹرز لے گئے، اوتھے چھ برس تک فرائض سرانجام دتے۔ اس دوران آمر ضیاع الحق دا مارشل لا لگ گیا، فراز صاحب نوں تاں گرفتار کر کے اوہ اٹک قلعہ لے گئے، مگر حسن نوں تن روز تک روزانہ جی ایچ کیو دے کِسے آفس وچ لے جاندے، پوچھ گچھ کردے، تے ’’معصوم‘‘ جبن کے شام نوں گھر چھڈ جاندے۔ اکیڈمی آف لیٹرز دے بعد حسن نے اک ہور نیم سرکاری ادارے اوورسیز پاکستاہور فاؤنڈیشن دے زیر اہتمام شایع ہونے والے میگزین ’’ یارانِ وطن ‘‘ نوں جوائن کر ليا، ایتھے اُتے محترم ممتاز مفتی مرحوم، ضیا اقبال شاہد مرحوم، تے محمد علی چراغ دے نال دو برس تک کم کیتا۔
دورانِ ملازمت حسن نے اپنے ادبی میگزین ’’ خیابان ‘‘ دی اشاعت جاری رکھی، مارشل لاء دے عروج دا زمانہ سی، جدوں خیابان دا تیسرا شمارہ منظرِ عام اُتے آیا، اس وچ اداریہ، حسن دی نظماں دے علاوہ، اختر حسین جعفری مرحوم، ظفر خان نیازی دی نظم، رشید احمد دیاں نظماں، اعجاز راہی مرحوم دا مضمون، احمد داؤد مرحوم دا افسانہ، احمد فراز دی غزل، غرضیکہ بہت ساریاں ہور تخلیقات اُتے سرخ نشان لگیا کر، خیابان اُتے پابندی لگیا دتی گئی، اعتراض اوہی پرانے، کہ اسلام، فوج تے پاکستان دے خلاف مواد اے، ہور فحاشی دا وی الزام لگایا گیا، خیر فوج تے پولیس دی بھاری نفری نے حسن دے گھر دا محاصرہ کيتا، تے گھر وچ موجود خیابان دے نويں، پرانے شمارے تے بہت ساریاں ہور کتاباں اپنے نال لے گئے۔
حسن اس وقت گھر اُتے نئيں سی، تے اتفاق توں اوہ پاکستان نیشنل کونسل آف دتی آرٹس (P.N.C.A) وچ ملازمت دا پہلا دن سی، اس شام پی این سی اے دے زیر اہتمام لیاقت میموریل ہال وچ ہونے والی محفل موسیقی وچ ڈیوٹی اُتے مامور سن تے اس وقت ہال وچ اقبال بانو غزل سرا سن، جدوں کِسے دوست نے مینوں اوتھے آ کے اطلاع دتی، تے ایہ مشورہ وی دتا کہ فوری طور اُتے روپوش ہوئے جاؤں، حالے ایسا کرنے دے بارے وچ سوچ ہی رہیا سی کہ تازہ اطلاع ملی کہ حسن دی گرفتاری دی شرط پرپولیس والد نوں اپنے نال لے گئی اے، لہذا فوری طور اُتے حسن نے گرفتاری دے دتی، دوسرے دن پولیس نے عدالت توں دس روزہ جسمانی ریمانڈ لے کے ہتھکڑی پہنائی، تے صدر بازار لے گئے، تے اوتھے دے تمام بک سٹالز توں خیابان دے شمارے ضبط کر لئی، اک بک سٹال دے مالک خواجہ صاحب نے حسن نوں پولیس دی حراست وچ ہتھکڑی پہنے دیکھیا تاں انہاں نے پولیس توں باقاعدہ احتجاج وی کیتا کہ آپ اک شاعر نوں ایويں ہتھکڑی لگیا کر سرِ بازار گھما رہے نيں، ایہ علم و ادب دی توہین اے، مگر پولیس نوں ایسی گلاں سننے توں کوئی دلچسپی نہ سی، بارہ روز تک حراست وچ رکھیا گیا
۱۹۹۹ وچ اک نظم لکھی سی ’’ میرے بادشاہ ‘‘ اس اُتے وی سرکار دربار دے حکم توں مقدمہ تیار کیتا گیا، لیکن اس دوران نہ صرف حکومت دا خاتمہ ہوئے گیا، بلکہ حسن خود وی امریکا آ گیا،تے دوبارہ سرکاری مہمان بننے دی ’’ خواہش ‘‘ دل ہی وچ رہ گئی۔۔ ۱۹۸۵ وچ پہلے شعری مجموعے ’’ خواب عذاب ہوئے ‘‘ دا فلیپ فیض صاحب نے لکھیا، تے ایہ فیض صاحب دی زندگی دی آخری تحریر سی، اس کتاب دا پیش لفظ کشور ناہید نے تحریر کیتا سی۔ ٹھیک دس برس بعد ۱۹۹۵ وچ دوسرا شعری مجموعہ ’’ نیند مسافر‘‘ شایع ہويا، جس دا دیباچہ قاسمی صاحب نے لکھیا سی، تے فلیپ احمد فراز نے ۲۰۰۰ وچ بوجوہ امریکا آنا پيا، ایويں پہلے دو برس ورجینیا وچ تے بعد وچ نیویارک وچ مقیم ہرہے،تیسرا تے تادمِ تحریر نواں شعری مجموعہ ’’ تاوان ‘‘ ۲۰۰۴ وچ اسلام آباد توں شایع ہويا جس دا دیباچہ گلزار نے لکھیا اے۔ میرا نواں شعری مجموعہ زیرِ ترتیب اے تے ۲۰۰۸ دے آخر تک شایع ہويا، ۔
پاکستان وچ قیام دے دوران نے ٹی وی، ریڈیو تے سٹیج دے لئی متعدد ڈرامے، گیت تے سکرپٹ تحریر کیتے، تے پی این سی اے دے زیر اہتمام منعقدہ ڈرامہ فیسٹیول وچ ہونے والے ڈرامےآں نوں کتابی شکل وچ شایع کیتا۔
۱۹۸۴ وچ شادی ہوئی، اہلیہ روبینہ شاہین نہ صرف شعر شناس، تے ادب دوست سن، بلکہ اوہ باقاعدہ افسانہ نگار وی نيں، دو خوبصورت بیٹے عطا ہویے ، وڈا بیٹا فرہاد حسن، پاکستان وچ اے، تے پاکستان ایئر فورس وچ پائلٹ اے، دوسرا بیٹا وامق حسن اے، جو حسن دے نال نیویارک وچ اے،