جمہوریہ آرتساخ
جمہوریہ نگورنو کاراباخ Nagorno-Karabakh Republic Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն Lernayin Gharabaghi Hanrapetut'yun | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
.svg) | |||||
| دار الحکومت | خان کندی | ||||
| دفتری زباناں | آرمینیائیa | ||||
| حکومت | غیر تسلیم شدہ صدارتی جمہوریہ | ||||
• صدر | باکو ساکیان | ||||
• وزیر اعظم | آراک ہاروتونیان | ||||
• پارلیمنٹ چیئرمین | اشوت غولیان | ||||
| مقننہ | قومی اسمبلی | ||||
| آزادی آذربائیجان توں | |||||
• اعلان | ۲ ستمبر 1991[۱] | ||||
• تسلیم | ۳ غیر اقوام متحدہ ارکان | ||||
| رقبہ | |||||
• کل | ۱۱٬۴۵۸٫۳۸ کلومیٹر2 (۴٬۴۲۴٫۱۱ مربع میل) | ||||
| آبادی | |||||
• ۲۰۱۳ تخمینہ | 146,573[۲] | ||||
• ۲۰۱۰ مردم شماری | 141,400[۳] | ||||
| جی ڈی پی (پی پی پی) | ۲۰۱۰ تخمینہ | ||||
• کل | $۱٫۶ بلین | ||||
• فی کس | $۲٬۵۸۱ (۲۰۱۱ اندازہْ) | ||||
| کرنسی | آرمینیائی درم (فی الحقیقت) b (AMD) | ||||
| منطقۂ وقت | یو ٹی سی+4[۴] | ||||
| کالنگ کوڈ | +374 47c | ||||
| آیزو 3166 رمز | [[آیزو 3166-2:|]] | ||||
| انٹرنیٹ ٹی ایل ڈی | کوئی نئيںd | ||||
| |||||
جمہوریہ آرتسخ (آرمینیائی: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն)، (Artsakh Republic)، جنوبی قفقاز وچ صرف تن ہور غیر اقوام متحدہ ریاستاں توں تسلیم شدہ اک سابق جمہوریہ اے۔ [۵]
نگورنو کاراباخ علاقہ آذربائیجان تے آرمینیا دے درمیان 1918ء وچ روسی سلطنت توں آزادی حاصل کرن توں بعد توں تنازع دی وجہ بنیا ہویا اے۔ جنوبی قفقاز وچ سوویت توسیع دے بعد ۱۹۲۳ء وچ نگورنو کاراباخ دے علاقے نوں آذربائیجان دا علاقہ بنادتا گیا۔ 10 دسمبر 1991ء نوں سوویت یونین دے خاتمے دے بعد کاراباخ وچ ریفرنڈم کروایا گیا جس وچ اوتھے دے عوام نے آذربائیجان توں علیحدگی دے حق وچ ووٹ دتا اُتے اسنوں کسی عالمی تنظیم تے آرمینیا سمیت کسی ملک نے تسلیم نئيں کيتا۔
اس مسئلے اُتے آرمینیا تے آذربائیجان دے درمیان جنگ وی ہوچکی اے جسنوں "نگورونو قرہ جنگ" کہیا جاندا اے۔
نگورنو قرہ باغ دی آذربائیجان نوں حوالگی
سودھونگورنو قرہ باغ جنوبی قفقاز وچ آذر بائیجان دی حدود وچ گِھریا اک علاقہ اے جو کم قفقاز دے پہاڑی سلسلے دے جنوب مشرقی حصے اُتے محیط اے۔ کاراباخ کے بڑے علاقے کا ایک حصہ، ایہ لوئر قرہ باغ تے صوبہ سیونک دے درمیان دے علاقے اُتے پھیلیا ہویا اے۔ ایہدا علاقہ زیادہ تر پہاڑاں تے جنگلات اُتے مشتمل اے۔
نگورنو قرہ باغ اک متنازعہ علاقہ سی، جیہنوں بین الاقوامی سطح اُتے آذربائیجان دا حِصہ تسلیم کیتا جاندا اے۔ 1994 وچ آرمینیا تے آذربائیجان دے درمیان پہلی نگورنو قرہ باغ جنگ دے خاتمے توں لے کے ستمبر 2023 وچ جمہوریہ دی تحلیل دے اعلان تک دوناں فریقاں دے نمائندےآں نے خطے دے تنازعے دے بارے OSCE منسک گروپ دی ثالثی وچ متعدد غیر نتیجہ خیز امن مذاکرات کیتے۔
ایہ علاقہ عام طور تے سابق نگورنو قرہ باغ خود مختار اوبلاست دیاں انتظامی سرحداں دے برابر اے، جو 4,400 مربع کلومیٹر (1,700 مربع میل) اُتے مشتمل اے۔ تاہم، خطے دا تاریخی رقبہ تقریبن 8,223 مربع کلومیٹر (3,175 مربع میل) اُتے محیط اے۔
27 ستمبر 2020 نوں نگورنو قرہ باغ تے آس پاس دے علاقےآں وچ آذربائیجانی حملے دے نال اک نویں جنگ چھڑ گئی۔ آذربائیجان نے جنگ دے دوران نمایاں کامیابیاں حاصل کیتیاں، نگورنو قرہ باغ دے آس پاس دے تمام مقبوضہ علاقےآں نوں دوبارہ حاصل کر لیا تے شوشا تے ہدروت سمیت نگورنو قرہ باغ دے اک تہائی حصے اُتے قبضہ کر لیا۔ ایہ جنگ 10 نومبر 2020 نوں اس وقت ختم ہوئی جد آذربائیجان، آرمینیا تے روس دے درمیان سہ فریقی جنگ بندی دے معاہدے اُتے دستخط ہوئے، جیہدے تحت نگورنو قرہ باغ دے آس پاس دے سارے باقی ماندہ مقبوضہ علاقے باضابطہ طور تے آذربائیجان دے کنٹرول وچ واپس کر دِتے گئے۔ آرٹسخ جمہوریہ اک الگ تھلگ ریاست بن گئی جو آرمینیا دے نال صرف روس دے زیر کنٹرول اک تنگ راہداری نال جڑی ہوئی سی۔
ستمبر 2023 وچ آذربائیجان نے نگورنو قرہ باغ نوں دوبارہ حاصل کرن لئی فوجی آپریشن شروع کیتا۔ آذربائیجان دے فوجی آپریشن توں بعد اس علاقے توں آرمینیائی باشندےآں دی اپنے مُلک آرمینیا نوں واپسی شروع ہوگئی۔ 28 ستمبر 2023 نوں جمہوریہ آرٹسخ نے یکم جنوری 2024 تک خود نوں تحلیل کرن دا اعلان کیتا۔
حوالے
سودھو- ↑ Zürcher, Christoph (2007). The Post-Soviet Wars: Rebellion, Ethnic Conflict, and Nationhood in the Caucasus, [Online-Ausg.]., New York: New York University Press, 168. ISBN 978-0-8147-9709-9.
- ↑ «Population of NKR as of 1. جنوری 2013». NKR. 1 جنوری 2013. بایگانیشده از اصلی در 2018-12-25. دریافتشده در 20 فروری 2014. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|accessdate=،|date=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «Official Statistics of the NKR. Official site of the President of the NKR». President.nkr.am. 1 جنوری 2010. بایگانیشده از اصلی در 2018-12-25. دریافتشده در 6 مئی 2012. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|accessdate=،|date=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «Nagorno-Karabakh Rejects Daylight Saving Time». Timeanddate.com. بایگانیشده از اصلی در 2018-12-25. دریافتشده در 6 مئی 2012. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|accessdate=را بررسی کنید (کمک) - ↑ About Abkhazia – Abkhazia.info Archived 2011-07-21 at the وے بیک مشین. English translation: Google translator.