جمہوریہ آرتساخ

جمہوریہ نگورنو کاراباخ Nagorno-Karabakh Republic Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն Lernayin Gharabaghi Hanrapetut'yun
Flag Coat of arms
ترانہ: Ազատ ու Անկախ Արցախ (language?) Azat u Ankakh Artsakh
دار الحکومت	خان کندی
دفتری زباناں	آرمینیائیa
حکومت	غیر تسلیم شدہ صدارتی جمہوریہ
• صدر	باکو ساکیان
• وزیر اعظم	آراک ہاروتونیان
• پارلیمنٹ چیئرمین	اشوت غولیان
مقننہ	قومی اسمبلی
آزادی آذربائیجان تو‏ں
• اعلان	۲ ستمبر 1991
• تسلیم	۳ غیر اقوام متحدہ ارکان
رقبہ
• کل	۱۱٬۴۵۸٫۳۸ کلومیٹر2 (۴٬۴۲۴٫۱۱ مربع میل)
آبادی
• ۲۰۱۳ تخمینہ	146,573
• ۲۰۱۰ مردم شماری	141,400
جی ڈی پی (پی پی پی)	۲۰۱۰ تخمینہ
• کل	$۱٫۶ بلین
• فی کس	$۲٬۵۸۱ (۲۰۱۱ اندازہْ)
کرنسی	آرمینیائی درم (فی الحقیقت) b (AMD)
منطقۂ وقت	یو ٹی سی+4
کالنگ کوڈ	+374 47c
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
انٹرنیٹ ٹی ایل ڈی	کوئی نئيںd
+۳۷۴ ۹۷ Am.اکثر استعمال کيتا جاندا اے .

جمہوریہ آرتسخ (آرمینیائی: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն)، (Artsakh Republic)، جنوبی قفقاز وچ صرف تن ہور غیر اقوام متحدہ ریاستاں تو‏ں تسلیم شدہ اک سابق جمہوریہ ا‏‏ے۔

نگورنو کاراباخ علاقہ آذربائیجان تے آرمینیا دے درمیان 1918ء وچ روسی سلطنت تو‏ں آزادی حاصل کرن توں بعد تو‏ں تنازع د‏‏ی وجہ بنیا ہویا ا‏‏ے۔ جنوبی قفقاز وچ سوویت توسیع دے بعد ۱۹۲۳ء وچ نگورنو کاراباخ دے علاقے نو‏‏ں آذربائیجان دا علاقہ بنادتا گیا۔ 10 دسمبر 1991ء نو‏‏ں سوویت یونین دے خاتمے دے بعد کاراباخ وچ ریفرنڈم کروایا گیا جس وچ اوتھ‏ے دے عوام نے آذربائیجان تو‏ں علیحدگی دے حق وچ ووٹ دتا اُتے اسنو‏ں کسی عالمی تنظیم تے آرمینیا سمیت کسی ملک نے تسلیم نئيں کيتا۔

اس مسئلے اُتے آرمینیا تے آذربائیجان دے درمیان جنگ وی ہوچک‏ی اے جسنو‏ں "نگورونو قرہ جنگ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔

نگورنو قرہ باغ دی آذربائیجان نوں حوالگی

نگورنو قرہ باغ جنوبی قفقاز وچ آذر بائیجان دی حدود وچ گِھریا اک علاقہ اے جو کم قفقاز دے پہاڑی سلسلے دے جنوب مشرقی حصے اُتے محیط اے۔ کاراباخ کے بڑے علاقے کا ایک حصہ، ایہ لوئر قرہ باغ تے صوبہ سیونک دے درمیان دے علاقے اُتے پھیلیا ہویا اے۔ ایہدا علاقہ زیادہ تر پہاڑاں تے جنگلات اُتے مشتمل اے۔

نگورنو قرہ باغ اک متنازعہ علاقہ سی، جیہنوں بین الاقوامی سطح اُتے آذربائیجان دا حِصہ تسلیم کیتا جاندا اے۔ 1994 وچ آرمینیا تے آذربائیجان دے درمیان پہلی نگورنو قرہ باغ جنگ دے خاتمے توں لے کے ستمبر 2023 وچ جمہوریہ دی تحلیل دے اعلان تک دوناں فریقاں دے نمائندےآں نے خطے دے تنازعے دے بارے OSCE منسک گروپ دی ثالثی وچ متعدد غیر نتیجہ خیز امن مذاکرات کیتے۔

ایہ علاقہ عام طور تے سابق نگورنو قرہ باغ خود مختار اوبلاست دیاں انتظامی سرحداں دے برابر اے، جو 4,400 مربع کلومیٹر (1,700 مربع میل) اُتے مشتمل اے۔ تاہم، خطے دا تاریخی رقبہ تقریبن 8,223 مربع کلومیٹر (3,175 مربع میل) اُتے محیط اے۔

27 ستمبر 2020 نوں نگورنو قرہ باغ تے آس پاس دے علاقےآں وچ آذربائیجانی حملے دے نال اک نویں جنگ چھڑ گئی۔ آذربائیجان نے جنگ دے دوران نمایاں کامیابیاں حاصل کیتیاں، نگورنو قرہ باغ دے آس پاس دے تمام مقبوضہ علاقےآں نوں دوبارہ حاصل کر لیا تے شوشا تے ہدروت سمیت نگورنو قرہ باغ دے اک تہائی حصے اُتے قبضہ کر لیا۔ ایہ جنگ 10 نومبر 2020 نوں اس وقت ختم ہوئی جد آذربائیجان، آرمینیا تے روس دے درمیان سہ فریقی جنگ بندی دے معاہدے اُتے دستخط ہوئے، جیہدے تحت نگورنو قرہ باغ دے آس پاس دے سارے باقی ماندہ مقبوضہ علاقے باضابطہ طور تے آذربائیجان دے کنٹرول وچ واپس کر دِتے گئے۔ آرٹسخ جمہوریہ اک الگ تھلگ ریاست بن گئی جو آرمینیا دے نال صرف روس دے زیر کنٹرول اک تنگ راہداری نال جڑی ہوئی سی۔

ستمبر 2023 وچ آذربائیجان نے نگورنو قرہ باغ نوں دوبارہ حاصل کرن لئی فوجی آپریشن شروع کیتا۔ آذربائیجان دے فوجی آپریشن توں بعد اس علاقے توں آرمینیائی باشندےآں دی اپنے مُلک آرمینیا نوں واپسی شروع ہوگئی۔ 28 ستمبر 2023 نوں جمہوریہ آرٹسخ نے یکم جنوری 2024 تک خود نوں تحلیل کرن دا اعلان کیتا۔

حوالے