جلال الدین قاراتائے
اناطولیہ دی فتح دے بعد، سلجوقی سلاطین نے اسنوں اسلامی ریاست دی شکل دیندے ہوئے اناطولیہ دے شہراں نوں مسیتاں، مدارس، کارواں سراؤں، ہسپتالاں، عوامی بیت الخلاء، تے ہور شاندار تعمیرات توں آراستہ کرنا شروع کر دتا۔ تقریباً ڈیڑھ سو سال بعد، "دیارِ روم" اک "دارالاسلام" دی شکل اختیار کر چکيا سی۔
13ويں صدی عیسوی تک، اناطولیہ دینی و عصری علوم، اسلامی رہتل تے سبھیاچار دا اک اہم مرکز بن چکيا سی۔
اس دوران بوہت سارے مفکرین، سیاسی مدبرین، شیوخ، صوفیاء کرام تے ہور شعبہ ہائے زندگی دی مشہور شخصیتاں نے جنم لیا۔
امیر جلال الدین قاراتائے دا شمار وی سلاجقہ روم دے چند انتہائی قابل سیاسی مدبرین، منتظمین تے امرائے سلطنت وچ ہُندا اے۔ انہاں نے تقریباً چالیس برس تک سلجوقی سلطنت دے مختلف ادارےآں وچ اپنی اعلیٰ خدمات سرانجام دتیاں۔
سلطان علاء الدین کیقباد دے دورِ حکومت وچ سلطانی امور وچ معاونت دے لئی امیر قاراتائےؒ دی تقرری شاہی محل وچ کر دتی گئی، جتھے انہاں نے 17 برس تک سلطان دی خدمت کيتی۔
سلطان علاء الدین دی وفات دے بعد آپ نے سلطان غیاث الدین کیخسرو ثانی، سلطان عزالدین کیقاؤس ثانی تے سلطان رکن الدین قلیج ارسلان ثانی دے ادوارِ حکومت وچ نائبِ سلطنت دے فرائض ادا کيتے۔
امیر قاراتائے بیک وقت تن سلاطین دے اتابک (شاہی استاد، اتالیق) وی رہے۔ ایہی وجہ اے کہ انہاں نوں "بابائے سلاطین" وی کہیا جاندا اے۔
1239ء وچ سلطان غیاث الدین دے دور وچ اک معروف مبلغ بابا اسحاق دی بغاوت دے نتیجے وچ ملک خانہ جنگی دے دہانے اُتے پہنچ گیا۔ بغاوت فرو کرنے دے بعد سینکڑاں ترکاں نوں حراست وچ لے لیا گیا۔ امیر قاراتائے نے سلطنت وچ اندرونی امن دے قیام دی خاطر انہاں ترکاں دے لئی عام معافی دا اعلان کردے ہوئے انہاں نوں قید توں رہیا کر دتا۔
اس حسنِ سلوک دا خاطرخواہ نتیجہ نکلیا اورحالات وچ نمایاں تبدیلی آئی، جدوں کہ عوام دے دلاں وچ امیر قاراتائے دے لئی محبت ودھ گئی۔
لیکن اک ہور وڈا خطرہ منگولاں دی صورت وچ سر اُتے منڈلا رہیا سی۔
سلجوقی سلطنت اپنی تریخ دے نازک ترین دور توں گزردے ہوئے زوال دی جانب ودھ رہی سی۔
تاتاریاں دے ہتھوں پے در پے شکستاں کھانے دے بعد سلطان غیاث الدین انطالیہ بھج گیا، جدوں کہ سلطنت دی ذمہ داری امیر قاراتائے اُتے آن پئی۔ انہاں نے حالات دا مردانہ وار سامنا کيتا تے کسی نہ کسی طرح تاتاریاں توں قونیہ نوں بچائے رکھیا۔
امیر قاراتائےؒ نے اپنی وفات توں پہلے تقریباً پنج سال تک مذاکرات دے ذریعے منگول حملہ آوراں نوں اگے ودھنے توں روکے رکھیا۔ تے ایويں مغربی اناطولیہ وچ موجود قائی قبیلے دے سردار ارطغرل بن سلیمان شاہ نوں اپنے قدم جمانے وچ مدد ملی۔ تے بعد وچ، انہاں دے بیندے عثمان غازی نے چھ صدیاں تک تن براعظماں اُتے اپنی فتوحات دے پرچم لہرانے والی عظیم الشان سلطنت عثمانیہ دی بنیاد رکھی۔
امیر قاراتائےؒ محض سیاسی مدبر ہی نئيں بلکہ دینی و عصری علوم و فنون توں وی حد درجہ دلچسپی رکھدے سن ۔
انہاں نے حاجی نصیر الدین محمود (اخی ایوران) نوں عربی کتاباں دا فارسی بولی وچ ترجمہ کرنے دی ذمہ داری سونپی تے انطالیہ شہر وچ اک خانقاہ تعمیر کروائی۔
امیر قاراتائے نے تن سلجوقی سلاطین دی خواہش پر1251 عیسوی وچ اک عظیم الشان مدرسہ قائم کيتا۔ جس دا ناں "مدرسہ قاراتائے" رکھیا گیا۔ مدرنال کیندی تکمیل اُتے اک بہت وڈی تے پروقار تقریب دا انعقاد کيتا گیا، جس وچ مولانا جلال الدین رومیؒ نے وی شرکت کيتی۔
امیر جلال الدینؒ دا قائم کردہ "مدرسہ قاراتائے" تقریباً 663 برس تک اپنی تمام تر تعلیمی و تربيتی سرگرمیاں دے نال جاری رہیا۔ اس مدرسے دے اولین فارغ التحصیل طلباء نے سلطنتِ عثمانیہ دی بنیاد رکھنے وچ اہم کردار ادا کيتا، جدوں کہ عثمانی دور وچ ایتھے دے تربیت یافتہ طلباء نے سلطنت دے لئی اپنی بھر پور خدمات سرانجام دتیاں۔
پہلی جنگ عظیم دے دوران اس مدرسے دے طلباء نے گیلی پولی دی جنگ وچ عملی طور اُتے حصہ لیا۔ جس وچ ترکی نوں اک تاریخی کامیابی حاصل ہوئی۔
جنگ دے بعد مدرسے نوں بند کر دتا گیا۔ تآنکہ سنہ 2009ء وچ قونیہ چیمبر آف کامرس نے اسنوں اک یونیورسٹی دا روپ دیندے ہوئے اس تعلیمی سلسلے نوں از سرِ نو جاری کر دتا۔
امیر جلال الدین قاراتائے دا انتقال28 رمضان 1254ء نوں قیصری شہر دے نیڑے ہويا۔ انہاں دی میت نوں قونیہ لے جایا گیا، جتھے انہاں نوں مدرسہ قاراتائے وچ دفنایا گیا۔
امیر جلال الدین تاں اس دنیا توں رخصت ہوئے گئے۔ لیکن انہاں دا لگایا ہويا پودا، اک تناور درخت دی شکل وچ ساڈھے چھ سو سال تک عالمِ اسلام نوں پھل تے سایہ فراہم کردا رہیا۔ تے اج وی صدقہ جاریہ دی صورت، قائم تے آباد اے۔