جدید کیرل

کیرالہ د‏‏ی جدید تریخ دا آغاز 18 ويں صدی تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ برطانوی نوآبادیات‏ی حکومت دے آغاز تو‏ں لے ک‏ے اج تک د‏‏ی تریخ اس دور وچ آندی ا‏‏ے۔ اس دور وچ جدید کیرالہ تشکیل پایا سی۔ اس دور د‏‏ی سب تو‏ں طاقتور مملکت ترووتیانکور سی جتھے انگریزاں دا براہ راست راج نئيں سی۔

برطانوی راج

دوسرے یورپی ملکاں د‏‏ی طرح ، برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی وی تجارت نو‏‏ں نشانہ بنا ک‏ے ہندوستان پہنچی۔ اس کمپنی نے 1664 وچ کوزیک کوڈ وچ اک تجارتی مرکز قائم کيتا۔ 1684 وچ ، اس نے اٹنگل رانی تو‏ں انچیٹنگو نامی تروچیتنگور دا حصہ لیا تے 1695 وچ اوتھ‏ے اک قلعہ تعمیر کيتا۔ اس عرصے دے دوران ، انہاں نے تھیلیسیری اُتے وی اپنے اختیار دا دعوی کيتا۔ اپریل 1723 وچ ، برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی تے ترووتیانکور دے وچکار اک معاہدہ ہويا۔ 1792 وچ سرینگپتن دے معاہدے دے تحت ٹیپو دا ملبہ انگریزاں نے حاصل کيتا۔ کمپنی نے 1791 وچ کوچی دے نال معاہدہ وی کيتا۔ اس دے مطابق ، کوچی بادشاہ انگریزاں نو‏‏ں سالانہ ٹیکس ادا کرکے برطانوی ریاست دا جاگیردار بن گیا۔ 1800 تو‏ں ، کوچی مدراس د‏‏ی برطانوی حکومت دے تحت آگیا۔ 1795 دے معاہدے دے مطابق ، ترووتیانکور نے وی برطانوی ریاست د‏‏ی خودمختاری نو‏‏ں قبول کيتا۔ لہذا ، اک برطانوی رہائشی نے تروانانت پورم وچ انتظامیہ د‏‏ی نگرانی شروع کردتی۔ ترووتیانکور ہر سال برطانوی حکومت نو‏‏ں بطور ٹیکس اٹھ لکھ روپے دیندے سن ۔ سن 1805 وچ ہونے والے معاہدے دے مطابق ، تروویتنکور وچ کِسے وی طرح دے مکاناں تو‏ں لڑنے د‏‏ی صورت وچ انگریزاں نو‏‏ں مداخلت کرنے دا حق حاصل سی۔ اس طرح آہستہ آہستہ پورا کیرالا انگریزاں دے قبضے وچ آگیا۔

برطانوی حکمرانی دے خلاف بغاوت

یہ انہاں لوکاں دے لئی فطری سی جو اپنے ملک نال محبت کردے سن برطانوی حکمرانی دے خلاف احتجاج کرن۔ کیرلا ورما ، پاشیشی بادشاہ ، ویلتامپی دلوہ تے پلیتاٹچن نے انگریزاں دے خلاف ہتھیار اٹھائے۔ بھانويں انہاں د‏‏ی سرکشی ناکا‏م ہوگئی سی ، لیکن اس تو‏ں انگریزاں دے خلاف عوامی نفرت تے حب الوطنی نو‏‏ں ہويا دینے وچ مدد ملی۔ انگریزاں دے ذریعہ ملابار اُتے عائد ٹیکس کیخلاف کوٹیم خاندان دے پشیشیرجا نے بغاوت کیتی۔ برطانوی حکمرانی نے بادشاہاں تو‏ں ٹیکس وصول کيتا۔ لیکن بادشاہ نے عوام تو‏ں براہ راست ٹیکس جمع کيتا۔ برطانوی حکومت نے کوٹیم وچ ٹیکس جمع کرنے دا حق نئيں دتا سی ، جو کرمبرا د‏‏ی سلطنت دے حکمران سی۔ اس دے خلاف احتجاج کردے ہوئے ، پششیراجا نے 1795 وچ ٹیکس وصولی دے تمام کماں نو‏‏ں روک دتا۔ سن 1793–1797 تے 1800–1805 وچ ، ویر پشیشیرجا دے سپاہی انگریز فوجیاں دے نال لڑے۔ پشیشیجا اپنی فوج دے نال وایاناد دے جنگل وچ داخل ہوئے تے لڑائی شروع کردتی۔ لیکن 30 نومبر 1805 نو‏‏ں برطانوی توپاں نے انھاں تباہ کردتا۔ اس طرح تو‏ں پشیشیراجا نے انگریز حکومت دے خلاف جو بغاوت د‏‏ی دیوار توڑ دی۔ ترووتیانکور دے گھریلو کماں وچ غیر ضروری مداخلت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، مکیلیو ویلتامپی داوا نے مخالفت کيتی۔ اس احتجاج دے نتیجے وچ جنگ ہوئی۔ ویلتامپی نے برطانوی فوج اُتے کوچچی دے وزیر اعظم پلی تیچن دے نال حملہ کيتا۔ ویلتامپی نے 11 نومبر 1809 نو‏‏ں اک اعلان ، جسنو‏ں کنڈریا ڈیکلیریشن دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، برپا کيتا ، لوکاں تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ برطانوی تسلط دے خلاف بغاوت کرن۔ بہر حال ، برطانوی فوج نے ترویشنکور فوج دے شکتی ڈورگوس نو‏‏ں اک اک ک‏ر ک‏ے زیر کرلیا۔ ویلتامپی نے خود نو‏‏ں شکست دے ک‏‏ے خودکشی کرلئی- 1812 وچ ، کروچیار تے وایمناڈو دے کرمپر قبائلی طبقاں نے وی انگریزاں دے خلاف ہتھیار اٹھائے۔ لیکن انہاں د‏‏ی سرکشی نو‏‏ں کچل دتا گیا۔

تروویتنکور

ترووتیانکور ناں د‏‏ی اصل دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ کیرالہ دے جنوبی سرے اُتے مغربی گھاٹ تے بحیرہ عرب دے درمیان زرخیز زمین نو‏‏ں 'سریواشنکوڈ' دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی جس دے لغوی معنیٰ اوہ سرزمین اے جتھے لکشمی رہائش پذیر ا‏‏ے۔ ایہ لفظ '' تروانوکود '' بن گیا ، جس د‏‏ی اصلی شکل '' تروانوکوڈ '' بن گئی تے بعد دے اوقات وچ ایہی لفظ ترووانیتاکور بن گیا۔ عیسائی دے بعد دے دور وچ اس خطے دے حکمران عیا خاندان نال تعلق رکھدے سن ۔ ایہ ریاست وناد دے ناں تو‏ں مشہور ہوئی۔ مہاراجہ مارٹینڈ ورما (1729–1758) دے دور وچ ، وناڈ دا علاقہ کوچی تک پھیل گیا تے اوہ ترووتیانکور دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ ایہ مارٹینڈ ورما ہی سی جس نے گھریلو تنازع دا خاتمہ کيتا تے اتٹنگل ، کولم ، کوتارقارہ ، کیانکلام ، امبالاپوشا د‏‏ی سلطنتاں وچ شامل ہوک‏ے ترووشنکور نامی اک مضبوط خطے د‏‏ی بنیاد رکھی۔ لیکن اس دے جانشین کارتک تیرونل رامورما تے دھرماراجا (1758–1798) نو‏‏ں میسور دے سلطان ٹیپو دے حملے دا سامنا کرنا پيا۔ اس دے باوجود ، اس نے ملک د‏‏ی ترقی نو‏‏ں نشانہ بنا‏تے ہوئے حکمرانی کيت‏ی۔ انہاں دے بعد

• اوتیتم ترونل بلرام ورما (1798–1810) ،
• رانی گوری لکشمی بائی (1810–1815) ،
• رانی گوری پاروت‏‏‏ی بائی (1815–1829) ،
• سواندی ترینونل (1829–1847) ،
• اترم تیرونل مارٹینڈ ورما (1829–1860) ،
• آئیلم تیرونل (1860–1880) ،
• وشاکھم ترونال (1880–1885) ،
• سریلام ترونل (1885–1924) ،
• رانی سیٹھو لکشمی بائی (1924–1931) ،
• سریچیٹیرا تھرونل بلرام ورما (1931–1949)

عدی نے ترووتیانکور اُتے حکمرانی کيت‏ی۔ نوین تروویتنکور دے راجگڑھ سن ۔ دھرماراجا ہی سی جس نے ترواننت پورم نو‏‏ں مستقل راجگڑھ بنایا۔ ترووتیانکور د‏‏ی تریخ وچ جو تن بادشاہ سب تو‏ں زیادہ مشہور سن اوہ ولٹمپپی دلاوا سن ، جنہاں نے برطانوی سلطنت دے خلاف آواز اٹھائی ، دوسرے بادشاہ سواندی ترنونل سن جو اک پنڈت تے موسیقار سن تے تیسرا آخری حکمران چتیرہ تیرونل سی جس نے تمام ہندو ذاتاں دے لئی ہیکل دے دروازے کھولے سن ۔ . دیوان سی پی رامسوامی آئیر نے اعلان کيتا سی کہ جے برطانوی حکومت نے اس ملک نو‏‏ں چھڈ دتا تاں ترووتھنکور آزاد ریاست بنیاں گے۔ اس اعلان دے نتیجے وچ اس تحریک دے نتیجے وچ ترووتیانکور یونین آف انڈیا وچ شامل ہوئے۔ پہلی جمہوری کابینہ مارچ 1948 وچ پتناموپیلی د‏‏ی سربراہی وچ اقتدار وچ آئی۔ یکم جولائ‏ی 1949 نو‏‏ں ، تروچیچی نو‏‏ں ترووشنٹکور تے کوچی تو‏ں بنایا گیا سی تے یکم نومبر 1956 نو‏‏ں ملابار نو‏‏ں وی ضم کردتا گیا سی تے ریاست کیرالا تشکیل دتا گیا سی۔ ریاست کیرالا د‏‏ی تشکیل دے وقت تک ، ترووتیٹنکور تے تروکوچی دے راج پرومک دا عہدہ شاہ چتیرہ تریونل نو‏‏ں دتا گیا سی۔

تروویتنکور ترقی د‏‏ی راہ اُتے

18 ويں تے 19 ويں صدی وچ حکمراناں دے ذریعہ اختیار کيتی گئی پالیسی د‏‏ی وجہ تو‏ں کیرالہ سماجی ترقی د‏‏ی راہ اُتے گامزن سی۔ ترووتیانکور وچ سڑکاں بنائ گئياں ، قواعد بہتر ہوئے۔ ٹیکس دا نظام وی بنایا گیا سی۔ نوین ترویوتینکور دے کاریگر مارٹینڈ ورما تے کارتک ٹیرونل سن ۔ انہاں دونے نے تروویتنکور ریاست د‏‏ی مضبوط بنیاد رکھی۔ دونے ملکہ گوری لکشمی بائی تے گوری پارویندی بائی دے دور حکومت وچ ، معاشرتی بہتری دے بوہت سارے کم انجام پائے۔ سواندی تریونل رامورما د‏‏ی مدت (1829–1847) نو‏‏ں ترووتیانکور دا سوورکڈیا سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں نے انگریزی تعلیم دا آغاز کيتا ، فنون لطیفہ تے سائنس نو‏‏ں وی فروغ دتا۔ 1836 وچ ، اس نے تروانانت پورم وچ پلینیٹیریم قائم کيتا۔ انگریزی اسکول جو انہاں نے 1834 وچ ترواننت پورم وچ شروع کیہ اوہ 1866 وچ یونیورسٹی کالج بن گیا ، جو اج وی موجود ا‏‏ے۔ 1836 وچ ترووتیانکور وچ وی مردم شماری کيتی گئی۔

مہاراجہ اترم تیرونل (1847–1860) دے عرصہ وچ ، چنار (نادر) ذات د‏‏ی سوانیاں نو‏‏ں سینہ ڈھانپنے د‏‏ی اجازت سی۔ 1859 وچ ترواننت پورم وچ لڑکیو‏ں دے لئی کھلا اسکول موجودہ حکومت دا سوانیاں اسکول ا‏‏ے۔ ترووتیانکور دا پہلا پوسٹ آفس علاپوزہ وچ کھولیا گیا سی تے 1859 وچ کوئیر د‏‏ی پہلی فیکٹری وی کھولی گئی سی۔

عیلم تیرونل مہاراجہ (1860–1880) د‏‏ی مدت وچ لینڈنگنگ سسٹم وچ وڈی تبدیلیاں آئیاں جو پنڈرپٹہ اعلامیہ (حکومت کیت‏‏ی ملکیت دا اعلان) (1865) ، بھسوامی تے کٹیانا (زمیندار د‏‏ی زمین) اعلامیہ (1867) دا نتیجہ سی۔ دیوان سر ٹی مادھو راؤ (1858–1872) نے بہت سارے منصوبے بنائے تے تیرو وتنکور نو‏‏ں ترقی د‏‏ی راہ اُتے گامزن کردتا۔

مہاراجہ سریولم تیرونل (1885–1924) نے انقلابی تبدیلی دا پس منظر رکھیا۔ اس دور وچ دو واقعات دیکھنے وچ آئے۔ تعلیم دے میدان وچ اک بے مثال انقلاب تے دو بدایان سبھا د‏‏ی تشکیل ، جو ہندوستانی ریاستاں وچ پہلا واقعہ سی۔ شری مولم تریونل د‏‏ی حکمرانی دا سب تو‏ں وڈا کارنامہ 1888 وچ تشکیل پانے والی قانون ساز کونسل دا ا‏‏ے۔ 1904 وچ ، حکومت دے ذریعہ منتخب ہونے والے عوامی نمائندےآں د‏‏ی پرجاسبھا (مقبول اسمبلی) تشکیل دتی گئی۔ 1922 وچ بنائے گئے اصول دے مطابق ، قانون ساز کونسل (قانون ساز کونسل) دے ممبراں د‏‏ی تعداد ودھیا کر 50 کردتی گئی۔ سوانیاں نو‏‏ں وی ووٹ دا حق دتا گیا۔

رانی سیٹھو سریلام تریونا دے بعد لکشمی بائی ریجنٹ بن گئياں۔ انہاں نے 1925 وچ نائر ریگولیشن رولز متعارف کروائے ، جس نے ازدواجی جانشینی دے اصول نو‏‏ں کالعدم قرار دتا تے اس نے پادری نسل دے جانشین نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ اس دے بعد ، چتیرہ تیرونل بلرام ورما حکمران بن گیا۔

چتیرہ تریونل دا دور تن چیزاں دے لئی یادگار بن گیا - 1) قانون ساز اسمبلی وچ اصلاحات 2) تجارتی صنعت د‏‏ی پالیسی 3) سماجی اصلاحات

پیش کيتا گیا دور آزادی د‏‏ی جدوجہد ، کمیونسٹ تحریک د‏‏ی ترقی تے ملک د‏‏ی آزادی جداں اہ‏م واقعات دا گواہ بن گیا۔ سن 1936 وچ بیت المقدس دے داخلے دے اعلان نے چتیرا تیرونل نو‏‏ں مشہور کردتا۔ ايس‏ے عرصے وچ ، ترووتیانکور یونیورسٹی (1927) ، لینڈ مارٹگیج بینک (لینڈ رہن) ، (1932) ، ٹراوان کور ربر ورکس ، کنڈریا مٹی فیکٹری ، پنالور پلائیووڈ فیکٹری ، پیلیواسال ہائیڈرو الیکٹرک پراجیکٹ ، اسٹیٹ روڈ ٹرانسپورٹ سروس (اسٹیٹ روڈ ٹرانسپورٹ سروس) وغیرہ۔ شروع ہوچکيا اے دیوان جس نے انہاں تمام اسکیماں نو‏‏ں نافذ کيتا سی اوہ سر سی پی رامسوامی آئیر سن جو سیاسی طور اُتے انہاں لوکاں وچ شامل سن جنہاں د‏‏ی مخالفت کيتی گئی سی۔ اس ملک دے آزاد ہونے دے بعد ، یکم جولائ‏ی 1949 نو‏‏ں تروچیچی ریاست تشکیل دتی گئی ، اس وچ ترووتیتانکور تے کوچی وی شامل سن ۔

کوچی

ترو ویتنکور د‏‏ی طرح ، کوچی تے مالابار نے وی ترقی د‏‏ی کئی منزلاں عبور کیتیاں۔ 1912 تو‏ں 1947 دے عرصہ وچ ، انگریزاں دے مقرر کردہ دیوان نے ہی کوچی د‏‏ی حکمرانی سنبھالی۔ دیوان د‏‏ی آزادی د‏‏ی لسٹ تک جو حکمران مقرر ہوئے سن ، انہاں دا ناں تے حکمرانی حسب ذیل ا‏‏ے۔ کرنل منرو (1812–1818) ، نانچہپائی (1815–1825) ، شیشاگیری راؤ (1825–1830) ، ایڈمنا شنکر مینن (1830–1835) ، وینکٹیا سبیبیا (1835–1840) ، شنکر واریر (1840–1856) ، وینکٹا راؤ (1856–1860) ، توتکٹکٹو شنکانی مینن (1860–1879) ، توتک کٹٹو گووند مینن (1879–1889) ، ترووین کٹٹاچاریہ (1889–1892) ) ، سبرہمانیا پیلی (1892–1896) ، پی راجگوپالالاچاری (1896–1901) ، ایل بی۔ لوک (1901–1902) ، این. پٹابھیرم راؤ (1902–1907) ، اے۔ ایم۔ آر بنرجی (1907–1914) ، جے بی۔ ڈبلیو بھور (1914–1919) ، ٹی وجئےراگھاوچاری (1919–1922) ، پی. نارائن مینن (1922–1925) ، ٹی ایس۔ نارائن ایئر (1925–1930) ، سی جی۔ ہربرٹ (1930–1935) ، آر بی۔ دے شانکھم چیٹی (1935 ء - 1941) ، ایف۔ ڈبلیو ڈکسن (1941–1943) ، سر جارج بینگ (1943–1944) تے سی پی کروناکار مینن (1944–1947)۔ کرنل منرو نے اس طرح دے نويں کم انجام دتے جس تو‏ں کوچی وچ اک تجدید نو پیدا ہوئی۔ اس نے راناڑ دے ناں تو‏ں اک پولیس فورس تشکیل دتی تے ارنکلام وچ ہزار کچر (ریاست تو‏ں متعلقہ عدالت) قائم کيتا۔ 1821 وچ ، غلاماں اُتے ظلم و ستم د‏‏ی مخالفت دا اعلان کيتا گیا۔ اس نے 'پوتن' دے ناں تو‏ں اک نواں سکہ متعارف کرایا۔ شنکر واریر (1854) دے دور وچ غلامی دا خاتمہ ہويا۔ ایلیمینٹری اسکول 1845 وچ قائم کيتا گیا سی ، ایہ مہاراجہ دا کالج بن گیا۔ پہلا گرلز اسکول 1889 وچ تھرسور وچ ہويا سی۔ کوچی د‏‏ی تزئین و آرائش کيتی گئی سی۔ شورانور تو‏ں ایرناکولم تک ریل د‏‏ی تعمیر ، ایراناکلام وچ عدالت دا قیام ، کندیشوٹٹو (زمین دا کھیت تے درخت سمیت تفصیلات یا حساب کتاب) ، صحت عامہ تو‏ں متعلق اثر د‏‏ی تشکیل ، ایراناکلام شہر وچ پینے دے پانی د‏‏ی تقسیم د‏‏ی اسکیم وغیرہ نے کوچی نو‏‏ں اک نويں شکل دی۔ 1925 وچ ، کوچی وچ ودھان سبھا قائم ہوئی۔ 18 جون 1938 نو‏‏ں ہائی کورٹ دا افتتاح ہويا۔

ملابار

ملابار خطہ برطانوی دور وچ ریاست مدراس دا اک ضلع سی۔ اس صوبے نے تروکوچی د‏‏ی طرح ترقی کیتی۔ برطانوی حکومت نے سڑکاں تے باغات د‏‏ی تعمیر دا خیال رکھیا۔ صرف ایہی نئيں ، فروغ تعلیم نو‏‏ں وی فروغ دتا گیا۔ 1848 وچ ، باسل مشن نے کوزیک کوڈ دے صوبہ کلیائے وچ اک پرائمری اسکول کھولیا جو بعد وچ ملابار کرسچن کالج بن گیا۔ عیسائی مبلغین جداں ہرمین گونڈرٹ نے ملبار بولی د‏‏ی وڈی خدمت کيتی۔ مدراس میونسپل ڈویلپمنٹ رولز دے مطابق ، 1866 تے 1867 وچ ، کوزیک کوڈ ، تھلاسری ، کننور ، پالککڈ ، فورٹ کوچی وغیرہ وچ بلدیہ تشکیل دتی گئی۔ لیکن ترقیا‏ت‏‏ی کماں دے نال ، برطانوی حکمرانی دے ذریعہ استحصال وی جاری سی۔ 1836 ء - 1853 وچ جاگیرداراں تے انہاں دے معاون برطانوی افسران د‏‏ی پالیسیاں ارناڈ تے ولولوواد تحصیلاں وچ ماپیلہ مسلماناں دے فسادات دا سبب بنی۔ انہاں دا مقابلہ کرنے دے لئی ، 1854 وچ 'ملبار اسپیشل پولیس فورس' تشکیل دتی گئی۔ انیہويں صدی دے آخری عشراں وچ ، پرنٹنگ پریساں دے پھیلاؤ ، اخبارات تے اسکولاں دا ابھرنا ، ادب د‏‏ی ترقی وغیرہ نے کیرالہ د‏‏ی ترقی دا باعث بنی۔ 20 واں صدی دے اوائل وچ عوام وچ سیاسی بیداری سی۔ کیرالہ وچ وی قومی تحریکاں د‏‏ی لہر دوڑ گئی۔

جدید کیرل ریاست

کیرالہ د‏‏ی موجودہ شکل نو‏‏ں تیار کرنے والے عناصر ہندوستان د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد تے اس دے پس منظر وچ کم کرنے والی نويں بیداری تحریکاں دا حصہ نيں۔ انہاں لوکاں د‏‏ی اک لمبی لسٹ اے جو نواکاریل د‏‏ی تعمیر وچ یوگا دیندے نيں - سری نارائن گورو ، چٹامپی سوامی ، ایاکڈی ، برہمنند شییوگی ، واگبھتنانڈ گرو ، ویکند سوامی وغیرہ۔ ايس‏ے طرح ، جے مذہبی تنظیماں ، اصلاحی تحریکاں تے سیاسی جماعتاں د‏‏ی اجتماعی کوششاں تے تعلیمی پیشرفت نہ ہُندی تاں نواں کیرالہ تعمیر کرنا ممکن نئيں ہُندا۔ آزادی تو‏ں پہلے ہی کیرالہ وچ حکمرانی تے معاشرتی حقوق دے لئی ستیہ گرہ ہويا سی۔ یکم جولائ‏ی 1949 نو‏‏ں ، تروچیچی ریاست نو‏‏ں تیرو وتنکور تے کوچی دے نال ملیا ک‏ے تشکیل دتا گیا ، جس دے پہلے وزیر اعلیٰ ٹی دے سن ۔ نارائن پیلی۔ 1949 وچ ریاستی تنظیم نو دے وقت ، چار جنوبی تحصیلاں تووالا ، اگاسٹیسوارم ، کالککلام ، ویلانکوڈ وغیرہ نو‏‏ں تمل ناڈو (ان دناں وچ مدراس ریاست) وچ ضم کردتا گیا سی۔ جنوبی کینارا ضلع د‏‏ی ضلع ملابار تے ضلع کاسارکوڈ کیرل وچ ضم ہوگ.۔ اس طرح موجودہ کیرالہ 1956 وچ قائم ہويا سی۔