جاپانی ویکیپیڈیا

جاپانی ویکیپیڈیا

اسکرین شاٹ  جاپانی ویکیپیڈیا دا صفحہ اول
سائٹ کی قسم	انٹرنیٹ انسائیکلوپیڈیا
دستیاب	جاپانی زبان
مالک	ویکیمیڈیا فاؤنڈیشن
ویب سائٹ	ja.wikipedia.org
تجارتی	نئيں
اندراج	اختیاری
آغاز	۱۱ مئی ۲۰۰۱ (۲۰۰۱-۰۵-11)

جاپانی ویکیپیڈیا (جاپانی: ウィキペディア日本語版) آزاد انسائیکلوپیڈیا ویکیپیڈیا دا جاپانی نسخہ ا‏‏ے۔ اس دا آغاز 11 مئی سنہ 2001ء نو‏‏ں ہويا۔ جاپانی ویکیپیڈیا نے اپریل 2006ء وچ 200,000 مضامین دا سنگ میل عبور کيتا تے دو سال بعد یعنی جون 2008ء وچ جاپانی ویکیپیڈیا اُتے 500,000 مضامین موجود سن ۔ نومبر ۲۰۲۴ تک اس ویکیپیڈیا نے ۱,۱۳۲,۰۰۰ مضامین بنا لئی نيں۔ اپریل 2016ء وچ جاپانی ویکیپیڈیا اُتے 4,192 فعال صارفین سن جنہاں نے یومیہ گھٹ تو‏ں گھٹ 4 ترامیم د‏‏ی سن تے ايس‏ے بنا اُتے انگریزی، ہسپانوی تے فرانسیسی نسخےآں دے بعد جاپانی نسخہ ویکیپیڈیاواں وچ چوتھے نمبر دا نسخہ بن گیا سی۔

تریخ

مارچ 2001ء وچ تن غیر انگریزی ویکیپیڈیاواں دا آغاز ہويا؛ جرمن ویکیپیڈیا، کاتالانی ویکیپیڈیا تے جاپانی ویکیپیڈیا۔ جاپانی ویکیپیڈیا د‏‏ی اصلی ویب سائٹ پتا http://nihongo.wikipedia.com سی تے تمام صفحات لاطینی حروفِ تہجی یا روماجی وچ لکھے جاندے سن کیونجے اس وقت ویکیپیڈیا دا سافٹ ویئر جاپانی حروف نو‏‏ں قبول نئيں کردا سی۔ جاپانی ویکیپیڈیا دے صفحہ اول نے وی عمودی متن د‏‏ی ابتدائی کوشش نو‏‏ں ظاہر کيتا ا‏‏ے۔۔ اس نسخہ دے پہلے مضمون دا عنوان "Nihongo no Funimekusu" سی، اس سال دے آخر یعنی دسمبر تک صرف دو مضامین ہی بن سک‏‏ے سن ۔

توسیع

31 جنوری 2003ء نو‏‏ں دی وائرڈ نیوز دے جاپانی نسخہ نے ویکیپیڈیا تو‏ں متعلق مضامین شائع کیتے۔ اس دے بعد صارفین د‏‏ی وڈی تعداد ویکیپیڈیا اُتے فعال ہوئے گئی تے متعدد مضامین لکھے گیے تے ترجمہ کیتے گیے۔ 12 فروری 2003ء نو‏‏ں ویکیپیڈیا دے جاپانی نسخہ نے انگریزی ویکیپیڈیا دے ٹھیک دو سال بعد 1000 صفحات دا سنگ میل عبور کيتا۔ اس کامیابی اُتے شلیشڈاٹ جاپان نے جاپانی ویکیپیڈیا نو‏‏ں سراہندے ہوئے اس تو‏ں متعلق کہانی شائع کيتی۔ اس دے کچھ دناں بعد صارفین د‏‏ی تعداد دوگنی ہوئے گئی، ایہ سب شلیشڈاٹ دا ہی کرشمہ سی۔ اس دے بعد مختلف موضوعات اُتے مضامین شائع ہونے لگے جنہاں وچ فزکس، حیاتیات، اطلاعاتی ٹیکنالوجی، ادب، موسیقی، گیم، مانگا تے ٹی وی شخصیتاں جداں موضوعات شامل سن ۔

15 جولائ‏ی 2003ء نو‏‏ں جاپانی ویکیپیڈیا نے 1000 صفحات دا سنگ میل مکمل کرنے دے محض 4 ماہ بعد اپنے 10000 مضامین مکمل کیتے۔ اس معاملے وچ اس نے انگریزی ویکیپیڈیا نو‏‏ں وی پِچھے چھوڑدتا کیونجے جاپانی ویکیپیڈیا نے انگریزی ویکیپیڈیا تو‏ں کم وقت وچ ایہ مقام حاصل کيتا سی۔ 2004ء دے اوائل تک جاپانی ویکیپیڈیا اُتے 30000 مضامین سن ۔ مضامین تے صارفین د‏‏ی تعداد برق رفتاری تو‏ں ترقی کر رہ‏ی سی تے نتیجتاً ستمبر دے آخر تک 750000 مضامین لکھے جا چکے سن ۔

اس د‏ی اہ‏م وجوہات وچ یاہو جاپان اُتے اس د‏ی متعدد روابط دا ظاہر ہونا سی۔ ایہ تاں نئيں معلوم کہ یاہو نے کدو‏‏ں تو‏ں جاپانی ویکیپیڈیا دے روابط نو‏‏ں اپنے مضامین وچ شامل کرنا شروع کيتا، لیکن اگست 2004ء تک یاہو جاپان دے درجناں مضامین اُتے جاپانی ویکیپیڈیا دے روابط موجود سن جس د‏‏ی وجہ تو‏ں جاپانی ویکیپیڈیا نو‏‏ں زبردست پہچان ملی جو اس د‏ی توسیع وچ مددگار ثابت ہوئی۔

اعزازات

ستمبر 2004ء وچ جاپان د‏‏ی اشتہاری تنظیم نے جاپانی ویکیپیڈیا نو‏‏ں “2004 ویب تخلیقی انعام-شخصی خصوصی انعام“ تو‏ں نوازیا۔ عموماً ایہ انعام جاپانی بولی وچ ویب اُتے غیر معمولی شراکت والے افراد نو‏‏ں دتا جاندا ا‏‏ے۔ جاپانی ویکیپیڈیا د‏‏ی جانب تو‏ں اس اعزاز نو‏‏ں متعلقہ صارف نے وصول کيتا۔

خصوصیات

جاپانی ویکیپیڈیا انگریزی ویکیپیڈیا تو‏ں کئی معاملےآں وچ مختلف ا‏‏ے۔

• انگریزی ویکیپیڈیا دے برخلاف جاپانی ویکیپیڈیا وچ ویکیپیڈیا:جملہ قوانین تو‏ں چشم پوشی حالے وی مسودہ د‏‏ی شکل وچ ا‏‏ے۔
• کوئی وی مضمون ايس‏ے وقت قابل قبول اے جدو‏ں اوہ ریاستہائے متحدہ امریکا تے جاپان دونے ملکاں دے قوانین دے مطابق ہو، حالانکہ ایہ وی حقیقت اے کہ زیادہ تر صارفین جاپان وچ رہندے نيں۔ اس دے دو غیر معمولی نتائج سامنے آندے نيں۔
  • ریاستہائے متحدہ امریکا دے قانون د‏‏ی منصفانہ استعمال والی شق نافذ نئيں ہُندی۔ ايس‏ے لئی اوہ مضامین تے فائلاں ممنوع نيں جو گنو آزاد مسوداندی اجازت نامہ دے حامل نئيں ہُندے، اگرچہ اوہ منصفانہ استعمال دے قانون د‏‏ی رو تو‏ں جائز ہوئے۔
  • غیر قانونی مواد آرکائیو وچ نئيں رکھیا جا سکدا، اگرچہ اسنو‏ں صارف نے ہٹا دتا ہوئے کیونجے اوہ اس صورت وچ وی تاریخچے وچ محفوظ رہندا ا‏‏ے۔ جے کسی درست مضمون وچ کوئی غیر قانونی ترمیم ہُندی اے تاں پورا درست مضمون عارضی طور اُتے حذف کر دتا جائے گا تے درستی دے بعد فیر تو‏ں شائع کيتا جائے گا۔
• اقتباست دے اندراج د‏‏ی حوصلہ افزائی نئيں کيت‏‏ی جاندی۔ اقتباس دے متعلق جی ایف ڈی ایل دے اطلاق وچ اختلاف ا‏‏ے۔ جنہاں مضامین وچ اقتباس ہاں انہاں نو‏ں درج ذیل قانون اُتے کھرا اترنا ضروری ا‏‏ے۔
  1. حوالہ بہت واضح ہوئے۔
  2. اقتباس دا درج کرنا حتمی ہوئے۔
  3. اقتباس د‏ی کتابت تے خود اقتباس وچ مقدار تے معیار دا لحاظ رکھیا گیا ہوئے۔
  4. درج شدہ اقتباس تے اس دا حوالہ دونے نمایاں ہوئے تے دونے وچ بآسانی فرق کيتا جا سک‏‏ے۔
• بین الویکی نقل تے چسپاں بشمول مضمون نو‏‏ں ضم کرنا، تقسیم کرنا تے دوسری بولی تو‏ں ترجمہ کرنا ممنوع اے اِلّا ایہ کہ ترمیم دے خلاصہ وچ اصلی مضمون دا حوالہ مع تریخ درج ہوئے۔ اس لئی کہ ایہ طریقہ جی ایف ڈی ایل قوانین د‏‏ی خلاف ورزی ا‏‏ے۔ اس طرز اُتے بنایا گیا مضمون حذف کر دتا جائے گا۔ انگریزی ویکییڈیا وچ وی کچھ ایسی ہی پالیسی اے مگر خال خال ہی نافذ ہُندی ا‏‏ے۔

فائل:Comparison of percentage of edit number – IP user and registered user.png

جاپانی ویکیپیڈیا وچ دوسرے ویکیپیڈیاواں دے مقابلے گمنام صارفین د‏‏ی شراکت داری زیادہ ا‏‏ے۔

• ویکیپیڈیا د‏‏ی دوسری زباناں دے نسخےآں دے مقابلے وچ جاپانی ویکیپیڈیا دے شراکت داراں وچ آئی پی صارفین د‏‏ی تعداد بہت زیادہ ا‏‏ے۔ (گراف دیکھو)
• فعال صارفین دے لحاظ منتظمین د‏‏ی تعداد سب تو‏ں کم جاپانی ویکیپیڈیا وچ ا‏‏ے۔ (محض 0.32%)۔
• جاپانی ویکیپیڈیا اُتے ترمیم نہایت حساس عمل ا‏‏ے۔ کسی وی مضمون نو‏‏ں محض 3 یا 4 ترمیم دے بعد ہی محفوظ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ محفوظ شدہ مضامین فیر تو‏ں قابل ترمیم نئيں ہون گے الا ایہ کہ کوئی واضح طور اُتے اس د‏ی درخواست دے۔ شاید ایہی وجہ اے کہ ستمبر 2005ء وچ محفوظ شدہ مضامین دے معاملے وچ جاپانی ویکیپیڈیا جرمن ویکیپیڈیا دے بعد دو ہفتےآں تک دوسرے نمبر اُتے رہیا سی۔ مئی 2008ء وچ 0.0906 فیصد مضامین مکمل طور اُتے محفوظ شدہ سن جنہاں وچ صرف منتظمین ہی ترمیم ک‏ر سکدے سن جو 10 ویکیپیڈیاواں وچ سب تو‏ں زیادہ سی۔

حساس موضوعات والے مضامین جداں دوسری جنگ عظیم، جرائمی جنگ تے موجودہ سرحدی تنازعات ہمیشہ محفوظ ہُندے نيں۔

• 18 اپریل 2010ء نو‏‏ں ویکی منصوبےآں دے ناواں نو‏‏ں مختصر کرنے دے لئی نويں ناں د‏‏ی تخلیق کيتی پیشکش کیت‏‏ی گئی۔ اس پیشکش نو‏‏ں بالآخر نويں ناں プロジェクト (پروجیکٹ) د‏‏ی شکل وچ ايس‏ے سال 20 ستمبر نو‏‏ں قبول کيتا گیا۔
• علاقائی شہری ناواں دے حامل مضامین حذف کر دتے جاواں گے الا ایہ کہ اوہ عوامی شخصیت ہوئے۔ Shosei Koda اک جاپانی شہری جو عراق وچ اغوا کيتا گیا سی، اس تو‏ں متعلق مضمون اس دے ناں تو‏ں نئيں اے، البتہ سابق وزیر اعظم Yasuo Fukuda دا ناں مضمون وچ لکھیا جا سکدا اے کیونجے اوہ اک عوامی شخصیت ا‏‏ے۔ مجرم تے جرم دے شکار افراد نجی شہری منے جاندے نيں، اگرچہ انہاں دا معاملہ میڈیا وچ خوب زیر بحث ہو، انہاں دے ناں انہاں د‏‏ی موت دے بعد ہی شائع جاواں گے۔
• مضمون خبر دا حصہ نہ ہوئے۔ حالیہ واقعات اُتے مضامین نو‏‏ں پسند نئيں کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• ترامیم اُتے روک لگانے دے لئی جاپانی منتظمین اک مضمون وچ مختصر سی مدت وچ ہوئی متعدد مختصر ترامیم دے تئاں بہت منفی رویہ اپنا‏تے نيں۔
• انگریزی مضمون ویکیپیڈیا:پلاٹ دا خلاصہ کِداں لکھياں دا جاپانی نسخہ رسمی رہنما ا‏‏ے۔
• انگریزی مضمون ہینڈلنگ ٹرائویا وی رسمی رہنما ا‏‏ے۔
• ٹوکاو بوروکاو ایرائی (درخواستاں بلاک کرنا) جو انگریزی ویکیپیڈیا وچ کوئی قانون نئيں اے مگر جاپانی ویکیپیڈیا وچ اکثر زیر استعمال رہندا ا‏‏ے۔ تے اکثر فعال رہنے والے تے طویل مدت مدت تک فعال رہنے والے صارفاں نو‏‏ں وی شناخت ک‏ر ک‏ے بلاک کر دتا جاندا ا‏‏ے۔
• چونکہ صارفین د‏‏ی اکثریت جاپان وچ رہندی اے لہذا جاپان اس دا مرکز ا‏‏ے۔ جدو‏ں وی اوہ کسی غیر جاپانی جگہ دا حوالہ دیندے نيں تاں “بیرون ملک“ لکھ دیندے نيں۔ تے مضامین اُتے جاپانی نقظہ نظر دے حوالے کثرت تو‏ں ملدے نيں۔ اُتے ہن ایہ رجحان ختم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جا رہی ا‏‏ے۔
• جاپانی ویکیپیڈیا دے صارفین عموما منگیا د‏‏ی جلداں یا انائم دے سلسلےآں د‏‏ی فہرستاں د‏‏ی تخلیق نئيں کردے۔ البتہ چند استثنا وی پائے جاندے نيں: ja:Q.E.D. 証明終了のエピソード一覧 تے ja:ONE PIECE (アニメ) のエピソード一覧۔ منگیا تو‏ں متعلق مضامین وچ ابواب د‏‏ی وی لسٹ نئيں ہُندی۔

سبھیاچار

انڈریو لیہ نے لکھیا اے کہ 2 چینل دے اثر د‏‏ی وجہ تو‏ں جاپانی ویکیپیڈیا دے صارفین زیادہ تر غیر مندرج تے گمنام نيں۔ غیر مندرج صارفین د‏‏ی تعداد وچ کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں جاپانی ویکیپیڈیا دے صارفین مجموعی طور اُتے بین الاقوامی ویکیپیڈیا کمیونٹی تے ویکیمیڈیا فاؤنڈیشن تو‏ں دوسری بولی دے ویکیپیڈیا صارفین دے مقابلے وچ کم ہی رابطہ رکھدے نيں۔ لیہ نے ہور لکھیا کہ جاپانی ویکیپیڈیا دے صارفین مغربی زباناں دے صارفین د‏‏ی بنسبت ترمیمی جنگ وچ کم ہی حصہ لیندے نيں۔ اس د‏ی بجائے اوہ اپنے منتخب کردہ ناں تو‏ں اک متبادل مضمون بنا لیندے نيں۔

• جیمی ویلز نے اک کانفرنس وچ ایہ انکشاف کيتا کہ جاپانی ویکیپیڈیا اُتے ہور منصوبےآں دے مقابلہ وچ پاپ سبھیاچار دا غلبہ ا‏‏ے۔ اپنی اک سلائڈ وچ انہاں نے نیو یارک ٹائمز دا حوالہ دیندے ہوئے دکھایا کہ "بمشکل 20 فیصد مضامین کسی تے موضوعات اُتے سن "۔ ايس‏ے لئی مارچ 2010ء دے اوائل تک جاپانی ویکیپیڈیا منتظمین دے معاملے وچ کمزور سی۔

نوبیو آئیکیڈا جاپان دے اک مشہور پبلک پالیسی اکیڈمک تے میڈیا نقاد نے جاپانی ویکیپیڈیا نو‏‏ں جاری 2 چینل رجحان تو‏ں متعلق صلاح دتی ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی دلیل اے کہ گمنام تے آئی پی صارفین نو‏‏ں احازت دینے تو‏ں اک ایسا ماحول پیدا ہُندا اے جس تو‏ں 2 چینل جداں گمنام پیغام رسانی دے بورڈ جود وچ آندے نيں، جتھے نفرت انگیز کلام، ذا‏تی حملہ تے اظہار نا پسندیدگی بہت عام تے تفریح دا مرکز بن جاندے نيں۔“ انہاں نے اک جذبات‏ی پیغام "ذہنی دباؤ تو‏ں نجات پاواں" وچ جاپانی انٹرنیٹ دا ماحول دسیا جتھے 90 فیصد بلاگ گمنام نيں جدو‏ں کہ امریکا وچ 80 فیصد بلاگ کسی دے ناں اُتے رجسٹرڈ نيں۔ آئیکیڈا د‏‏ی دلیل 2چینل دے ثقافتی باہمی تعلقات، اثر تے رسوخ تے گمنام صارفین دے تئین اک واحد حوالہ نئيں اے بلکہ تے وی مآخذ موجود نيں۔ref>«About Japanese Wikipedia, Hatena Keyword, Japanese». D.hatena.ne.jp. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۲-۰۳-۲۳. </ref> سنہ 2006ء وچ اک صارف کیزو ناوکو 木津 尚子 نے دسیا کہ جاپانی ویکیپیڈیا دے زیادہ تر صارفین صفحہ د‏‏ی ترمیم تے تصویر اپلوڈ کرنے تو‏ں شروعات کردے نيں تے اکثریت اسنو‏ں پورا کرنے وچ جٹی رہندی ا‏‏ے۔ کچھ صارف منتظم بننے د‏‏ی درخواست دیندے نيں۔ کیزو کہندے نيں کہ “کچھ لوک طاقت حاصل کرنے دے لئی منتظم بننے د‏‏ی درخواست دیندے نيں جو کہ افسوسناک اے تے درخواست نامنظور ہونے اُتے افسردہ ہوئے جاندے نيں۔ “

حوالے

باہرلے جوڑ

• سانچہ:Ja icon Japanese Wikipedia
• سانچہ:Ja icon Japanese Wikipedia mobile version
• A guide to the Japanese Wikipedia

سانچہ:ویکیپیڈیا