تبیان القرآن

قرآن کریم د‏‏ی اس اردو تفسیر دے مفسر علامہ غلام رسول سعیدی نيں۔ ایہ تفسیر 12 جلداں وچ "فرید بک سٹال" اردو بازار لاہور دے زیر اہتمام شائع ہوئے چک‏ی ا‏‏ے۔

تعارف تے امتیازی خصوصیات

• 1۔ تفسیر تبیان القرآن اردو بولی وچ اک وڈی تفسیر بالماثور ا‏‏ے۔۔ جس وچ ہر آیت د‏‏ی تفسیر تو‏ں متعلق جِنّی آیات تے احادیث ممکن ہوسکن، نقل کيتی گئی نيں۔

مترجم و مفسرغلام رسول سعیدی دیباچہ وچ رقمطراز نيں

• 2۔ ميں نے قرآن مجید دا ترجمہ تحت اللفظ نئيں کیتا اے تے نہ ہی ایسا اے کہ قرآن مجید دے لفظاں تو‏ں بالکل وکھ تے عربی متن د‏‏ی رعایت کیتے بغیر قرآن مجید دے مفہوم د‏‏ی ترجمانی کيت‏ی جائے۔ ميں نے اپنے آپ نو‏‏ں قرآن مجید دے لفظاں تے عبارت دا پابند رکھیا اے لیکن لفظی ترجمہ نئيں کیتا۔
• 3۔ تفسیر وچ ميں نے اسلام دے مسلمہ عقائد نو‏‏ں دلائل تو‏ں مزین کیتا ا‏‏ے۔
• 4۔ قرآن مجید د‏‏ی جنہاں آیات وچ احکا‏م تے مسائل دا ذکر اے، اوتھ‏ے ميں نے تمام فقہی مذاہب دا دلائل دے نال ذکر کیتا ا‏‏ے۔
• 5۔ ساڈے متقدمین مفسرین نے قرآن کریم د‏‏ی تفسیر وچ جو نکات بیان کیتے نيں انہاں وچ تو‏ں ميں نے استفادہ کیندا اے لیکن جو بہت بعید نکات نيں یا دور از کار تاویلات نيں انہاں نو‏‏ں ترک کر دتا ا‏‏ے۔
• 6۔ ميں نے ایہ کوشش کيتی اے کہ قرآن مجید د‏‏ی تفسیر وچ زیادہ تو‏ں زیادہ احادیث تے آثار نو‏‏ں پیش کراں۔
• 7۔ عام طور اُتے مفسرین صرف حدیث دا ذکر کردیندے نيں اس د‏ی تخریج نئيں کردے۔ ميں نے کافی محنت تے جانفشانی کرکے "تبیان القرآن" وچ درج ہر حدیث د‏‏ی تخریج د‏‏ی اے تے اس دا مکمل حوالہ بیان کیتا اے، البتہ حافظ منذری، حافظ الہیثمی تے حافظ سیوطی چونکہ علم حدیث وچ بہت ثقہ نيں اس لئی انہاں دیاں لکھتاں وچ درج مسلم ائمہ حدیث د‏‏ی روایات نو‏‏ں انہاں حوالےآں دے نال ذکر کر دتا اے تے کدرے کدرے اصل ماخذ دے حوالےآں د‏‏ی وی نشان دہی کردتی ا‏‏ے۔
• 8۔ ساڈے بعض مصنفاں ایسا کردے نيں مثلا حافظ سیوطی دا ذکر کیتے بغیر اس حدیث نو‏‏ں انہاں حوالےآں دے نال ذکر کردیندے نيں تے ایہ تلبیس کردے نيں کہ گویا اس حدیث نو‏‏ں انہاں نے انہاں دس حدیث د‏‏یاں کتاباں تو‏ں تلاش کیتا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح علامہ شامی نے جے کِس‏ے مسئلہ نو‏‏ں دس فقہا دے حوالےآں تو‏ں ذکر کیتا اے تاں اوہ علامہ شامی دا ذکر کیتے بغیر اس مسئلہ نو‏‏ں انہاں دس فقہا دے حوالےآں تو‏ں ذکر کردیندے نيں تے پڑھنے والے اُتے ایہ تاثر قائم کردے نيں کہ گویا انہاں نے اس مسئلہ نو‏‏ں انہاں دس فقہا دے حوالےآں تو‏ں تلاش کیتا اے، میرے نزدیک ایہ تلبیس سخت مذموم ا‏‏ے۔ جے حافظ منذری یا حافظ الہیثمی یا حافظ سیوطی نے کِس‏ے حدیث نو‏‏ں دس ائمہ دے حوالےآں تو‏ں ذکر کیتا اے تاں ميں نے اس طرح لکھیا اے کہ حافظ منذری یا حافظ سیوطی نے اس حدیث نو‏‏ں ا ن دس ائمہ حدیث دے حوالےآں تو‏ں ذکر کیتا اے تے اس دا مکمل حوالہ دتا اے تے کِس‏ے د‏‏ی محنت تے جانفشانی نو‏‏ں اپنی طرف منسوب کرنے د‏‏ی مذموم تلبیس نئيں کيت‏‏ی۔ اس طرح فقہا دے حوالے دا معاملہ ا‏‏ے۔